Przejdź do zawartości

Chiny

Z Wikipodróży
Chiny

Chiny
Flaga
Lokalizacja
Informacje
Stolica Pekin
Ustrój republika ludowa
Waluta renminbi
Strefa czasowa UTC +8
Powierzchnia 9 596 960 km²
Liczba ludności 1 442 965 000
Język urzędowy chiński
Religia dominująca ateizm, konfucjanizm, taoizm, buddyzm
Kod telefoniczny +86
Kod samochodowy RC
Mapa Chin

Chińska Republika Ludowa (chiń. upr. 中华人民共和国; chiń. trad. 中華人民共和國; pinyin: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), potocznie Chiny (chiń. upr. 中国; chiń. trad. 中國; pinyin: Zhōngguó) – państwo w Azji Wschodniej, obejmujące historyczne Chiny (bez Tajwanu) oraz Tybet i inne tereny w Azji Środkowej zamieszkane w sumie przez 56 grup etnicznych.

Charakterystyka

[edytuj]

Chiny to najludniejsze państwo świata o populacji przekraczającej 1,4 mld osób. Pod względem powierzchni jest 3. na świecie, a pod względem wielkości gospodarki (PKB nominalny) – 2. po Stanach Zjednoczonych lub 1. (PKB realny).

Geografia

[edytuj]

Większą część Chin stanowią wyżyny i góry. Niziny zajmują tylko 10% powierzchni kraju, przy czym duża ich część przypada na stepy i pustynie na północy kraju. W północno-wschodniej części kraju leży rozległa Nizina Mandżurska (pow. 350 tys. km²) otoczona górami. Na zachód od niziny ciągnie się Wielki Chingan (wysokość do 2029 m n.p.m.), na północ Mały Chingan i na wschód Góry Wschodniomandżurskie.

Wschodnią część Chin zajmują aluwialne równiny. Nizina Chińska o powierzchni 300 tys. km² leży w dolnym biegu Huang He i dorzeczu Huai He. Znajdują się tam również niziny środkowego i dolnego biegu Jangcy z dużą liczbą jezior.

W południowo-wschodniej części Chin leżą silnie zerodowane Góry Południowochińskie z wysokościami do 2120 m n.p.m.

Na północy kraju wznosi się Wyżyna Mongolska z pustynią Ałaszan oraz Wyżyna Ordos, do której na południu przylega Wyżyna Lessowa – największy w świecie obszar występowania lessów. Równoleżnikowe pasma górskie (głównie góry Qin Ling) oddzielają Wyżynę Lessową od Kotliny Syczuańskiej przechodzącej na południu w Wyżynę Junnan-Kuejczou o charakterystycznej rzeźbie krasowej.

Południowo-zachodnią część kraju zajmuje najwyżej położona wyżyna na ziemi – Wyżyna Tybetańska (o wysokościach 4000–5000 m n.p.m.). Wyżynę te otaczają najwyższe pasma górskie świata – Karakorum (ze szczytem K2 sięgającym 8611 m n.p.m.) oraz Pamir (ze szczytem Kongur Shan o wysokości 7649 m n.p.m.) od zachodu i Himalaje (z najwyższym szczytem świata, Mount Everestem, sięgającym 8850 m n.p.m.) od południa. Północne obrzeże wyżyny stanowi system górski Kunlun (najwyższy szczyt to Muztag Feng 6973 m n.p.m.) obejmujący liczne pasma górskie (m.in. Ałtyn-Tag) rozdzielone tektonicznymi kotlinami m.in. Kotliną Cajdamską. Na wschodnim krańcu wyżyny ciągną się góry Hengduan Shan (ze szczytem Minya Konkao wysokości 7556 m n.p.m.) rozczłonkowane głębokimi dolinami rzek Saluin, Mekong i Jangcy.

W północno-zachodniej części kraju rozciąga się Sinciang, rozdzielony górami Tienszan na Kotlinę Dżungarską i Kotlinę Kaszgarską. W obrębie Kotliny Kaszgarskiej znajduje się pustynia Takla Makan i największa depresja Chin – Kotlina Turfańska, zniżająca się do 154 m p.p.m.

Klimat

[edytuj]

Chiny leżą w zasięgu 3 stref klimatycznych: zwrotnikowej (południowe wybrzeża oraz wyspa Hajnan), podzwrotnikowej (zachodnia, środkowa i wschodnia część kraju) oraz umiarkowanej (północne i północno-wschodnie Chiny). Południowo-wschodnia i wschodnia część kraju ma klimat monsunowy z porą deszczową i suchą. W tej części Chin notuje się najwyższe opady wynoszące 700–1000 mm na wybrzeżu Morza Żółtego, 1500–2000 mm na krańcach południowo-wschodnich i 3000 mm na wyspie Hajnan. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana: –5 °C w Pekinie, +12 do +16 °C na wybrzeżu Morza Południowochińskiego, do +20 °C i powyżej na wyspach południowych. W lipcu temperatura na całym obszarze Chin wschodnich wynosi +25 do +30 °C. W północno-wschodniej części Chin średnia temperatura w styczniu wynosi –30 °C na północy do –10 °C na południu. W lipcu te temperatury wynoszą odpowiednio od +20 do +25 °C, a roczna suma opadów 250–1000 mm. Wewnętrzne i zachodnie obszary kraju mają klimat suchy i kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu jest tu zróżnicowana i wynosi od –8 do –26 °C, a w lipcu waha się od +20 do +25 °C (w Kotlinie Kaszgarskiej powyżej +30 °C). Opady poniżej 250 mm. Wyżyna Tybetańska ma klimat chłodny i suchy ze względu na duże wzniesienie nad poziomem morza ze średnią temperaturą w lipcu poniżej +10 °C. Pora deszczowa na całym obszarze Chin występuje w lecie, z największymi opadami w lipcu i sierpniu. W lecie i jesienią do wybrzeży południowo-wschodnich docierają tajfuny z ulewnymi deszczami. Na suchych obszarach zachodu często występują burze pyłowe.

Wieżowce w Szanghaju
Zakazane miasto w Pekinie

Historia

[edytuj]

Chińska Republika Ludowa została proklamowana 1 października 1949 roku przez Mao Zedonga po wygranej przez jego zwolenników wojnie domowej. Pokonani zwolennicy Kuomintangu i ich lider Czang Kaj-szek wycofali się na Tajwan gdzie utworzyli Republikę Chińską. Chińska Republika Ludowa objęła większość historycznych terenów Chin a jej granice zostały dodatkowo poszerzone w 1950 roku w wyniku interwencji w Tybecie. W polityce wewnętrznej na początku lat 50. przeprowadzono reformę rolną w wyniku której pośród 300 milionów chłopów rozdzielono 47 milionów hektarów ziemi, znacjonalizowano głównie własność zagraniczną, własność miejscowej burżuazji pozostała prywatna. W 1950 roku Chiny udzieliły wsparcia Korei Północnej i wysłały swoje wojska na wojnę koreańską. Na przełomie 1953 i 1954 roku opracowano założenia tzw. okresu przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu w ramach której założono że w przeciągu 15-18 lat przeprowadzi się industrializację, kolektywizację i nacjonalizację. W 1954 roku wprowadzono nową konstytucję. W 1955 roku skrócono okres przejściowy i w ciągu roku skolektywizowano rolnictwo oraz przeprowadzono nacjonalizację. Polityka ta przyczyniła się do pogorszenia sytuacji gospodarczej i zmusiła władze do rewizji tego kursu. W 1961 roku zliberalizowano gospodarkę i wprowadzono politykę „regulacji”. Polityka ta doprowadziła do podziału w rządzie, zwolennicy „regulacji” skupili się wokół Deng Xiaopinga i Liu Shaoqi, natomiast przeciwnicy wokół Mao.

Na przełomie lat 50. i 60. nastąpił rozłam radziecko-chiński w wyniku którego Chiny popadły w długoletni konflikt z blokiem wschodnim. Także dotychczas dobre relacje z Indiami uległy pogorszeniu co poskutkowało siłowym zajęciem przez Chiny spornych obszarów północnego Kaszmiru (wojna chińsko-indyjska). W 1966 roku zwolennicy frakcji Mao w rządzie ogłosili rewolucję kulturalną w ramach której politykę regulacji potępiono a jej zwolenników odsunięto z rządu. W 1969 roku miał miejsce konflikt nad Ussuri w trakcie którego Chiny starły się z wojskiem ZSRR. Po 1971 (śmierć Lin Biao) Zhou Enlai podjął pierwszą nieudaną próbę rezygnacji z części celów rewolucji kulturalnej która jak się okazało była w mniemaniu wielu porażką. Śmierć Mao w 1976 roku doprowadziła do usunięcia z partii frakcji „radykalnej” (banda czworga) i zwolenników rewolucji kulturalnej. Od 1977 roku do władzy stopniowo powracał Deng Xiaoping który następnie na wiele lat objął władzę w Chinach. Na początku lat 80. Hua Guofenga zastąpili liberalnie nastawienie Zhao Ziyang i Hu Yaobang. W ramach zmian politycznych potępiono rewolucję kulturalną, rehabilitowano osoby represjonowane w trakcie jej trwania, zliberalizowano gospodarkę i kontynuowano politykę „otwarcia na świat” (która została zapoczątkowana przez Mao u schyłku jego życia). W ramach reform dekolektywizowano rolnictwo, utworzono sektor prywatny i utworzono specjalne strefy ekonomiczne.

W ramach odprężenia międzynarodowego doszło do normalizacji stosunków z ZSRR oraz podtrzymano zapoczątkowane przez Mao kontakty ze Stanami Zjednoczonymi. Zahamowanie gospodarki doprowadziło w 1989 roku do protestu na placu Tian’anmen stłumionego przez armię. Po tym incydencie miejsce Zhao Ziyanga jako przywódcy rządzącej partii objął Jiang Zemin. Chiny kontynuują reformy gospodarcze i rozwijają relacje zagraniczne. Pod koniec lat 90. w skład ChRL weszły dotychczasowe kolonie państw zachodnich – Hongkong i Makau. Bardzo szybki wzrost gospodarczy doprowadził do tego, że w 2006 roku Chiny stały się trzecią pod względem wielkości gospodarką świata.

Polityka

[edytuj]

Chińska Republika Ludowa to kraj konstytucyjnie socjalistyczny. Podobnie jak w innych krajach tzw. demokracji ludowej, faktyczną władzę pełni jedna partia – Komunistyczna Partia Chin. Jej ideologia, będąca jednocześnie naczelną ideologią państwową, oparta jest obecnie na pięciu filarach: marksizmie-leninizmie, maoizmie, teorii Deng Xiaopinga, zasadzie trzech reprezentacji Jiang Zemina oraz Koncepcji Naukowego Rozwoju Hu Jintao. Partia tworzy swoje struktury równoległe wobec stanowisk w administracji państwowej, mediach publicznych a także w państwowych przedsiębiorstwach. Regułą jest, że faktyczna władza spoczywa w ręku jej przedstawicieli. Najwyższym ciałem w partii jest Komitet Centralny KPCh, na czele którego stoi Biuro Polityczne Komitetu Centralnego KPCh, a jego kierownictwem jest z kolei siedmioosobowy Stały Komitet. Jego pracami kieruje obecnie Xi Jinping.

Gospodarka

[edytuj]

Chiny są jednym z najzasobniejszych w surowce krajów świata. Zajmują 1. miejsce w świecie w wydobyciu węgla kamiennego, z czego aż 25% pochodzi z prowincji Shanxi, gdzie głównym ośrodkiem wydobycia jest Datong. Inne ważne regiony wydobycia tego surowca występują w prowincjach: Hebei (Kajluańskie Zagłębie Węglowe), Heilongjiang i Liaoning (w Fushun znajduje się największa odkrywkowa kopalnia tego surowca na świecie).

W przemyśle przetwórczym Chin przeważa przemysł ciężki (około 40% wartości produkcji przemysłowej). Popularny jest również półrzemieślniczy charakter produkcji, oparty na tradycyjnych środkach produkcji.

Przemysł chemiczny oparty jest na bogatej bazie surowcowej i ma zróżnicowany profil produkcji. Największymi, wielobranżowymi ośrodkami tego przemysłu są Szanghaj, Tiencin i Nankin. Szybko zwiększa się produkcja nawozów sztucznych (główne ośrodki to: Nankin, Daqing i Shijiazhuang). Chiny zajmują 1. miejsce w świecie w produkcji nawozów azotowych i jedno z pierwszych miejsc w produkcji nawozów fosforowych. Rośnie rola produkcji tworzyw sztucznych. W związku z rosnącym wydobyciem ropy rozwija się przemysł rafineryjny. Główne ośrodki to Daqing, Yanshan, Fushun, Dalian i Szanghaj. Zdolność przerobowa chińskich rafinerii jest szacowana na około 100 milionów ton.

Dojazd

[edytuj]

Samochodem

[edytuj]

Samolotem

[edytuj]

Koleją

[edytuj]

Autobusem

[edytuj]

Statkiem

[edytuj]

Podział administracyjny

[edytuj]
Podział administracyjny Chin

Prowincje :

Regiony autonomiczne

Miasta wydzielone

Specjalne regiony administracyjne

Terytorium poza kontrolą ChRL

Miasta

[edytuj]

Według danych z 2016 roku największe aglomeracje pod względem liczby ludności to: Szanghaj (23,4 mln), Pekin (20,4 mln), Kanton (19,1 mln), Tiencin (13,2 mln), Shenzhen (12,8 mln), Chengdu (11,1 mln), Dongguan (8,3 mln), Chongqing (8,0 mln), Shenyang (7,9 mln) oraz Wuhan (7,9 mln).

Ciekawe miejsca

[edytuj]

Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO

[edytuj]
  • Dolina Jiuzhaigou – region krajobrazu naturalnego
  • Góra Huangshan
  • Góra Qingcheng i system nawadniający w Dujiangyan
  • Góra Taishan
  • Góra Wuyi
  • Grobowce cesarskie z dynastii Ming i Qing we wschodnich Chinach
  • Groty Yungang
  • Huanglong – region krajobrazu naturalnego
  • Jaskinie Longmen
  • Jaskinie Mogao
  • Dawne miasto Pingyao
  • Dawne wioski na południu prowincji Anhui – Xidi i Hongcun
  • Klasyczne ogrody w Suzhou
  • Kaiping Diaolou i okoliczne wioski
  • Krajobraz góry Emei i Wielki Budda z Leshan
  • Kras południowochiński
  • Mauzoleum pierwszego cesarza Qin Shi Haungdi
  • Pałac Letni i Ogród Cesarski w Pekinie
  • Pałac cesarski dynastii Ming i Qing w Zakazanym Mieście
  • Park Narodowy Lushan
  • Rezydencja górska z przyległymi świątyniami w Chengde
  • Rzeźby skalne w Dazu
  • Stanowisko archeologiczne Yin Xu
  • Stanowisko archeologiczne szczątków praczłowieka z Pekinu w Zhoukoudian
  • Stare Miasto w Lijiang
  • Stolice i groby władców państwa Koguryŏ (wspólnie z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną)
  • Strefy chronione trzech równoległych rzek (Jangcy, Mekong i Saluin) w prowincji Junnan
  • Rezerwaty pandy wielkiej w prowincji Syczuan
  • Świątynia Nieba, Cesarski Ołtarz Ofiarny w Pekinie
  • Świątynia i cmentarz Konfucjusza oraz rezydencja rodziny Kong w Qufu
  • Wielki Mur Chiński
  • Wulingyuan – region krajobrazu naturalnego
  • Zabytkowe centrum Makau
  • Zespół zabytkowych budowli w górach Wudang
  • Zespół zabytkowy pałacu Potala w Lhasie

Transport

[edytuj]

Chiny posiadają bardzo dobrze zorganizowany transport. Obejmuje on wszystkie możliwe środki transportu, m.in. kolej, samochody, autobusy, samoloty i statki. Najwygodniejszą formą pozostają pociągi i autobusy wycieczkowe, natomiast w przypadku krótszych podróży można wykorzystać taksówki, metro (głównie w dużych miastach) lub autobusy miejskie.

Transport kolejowy

[edytuj]

Chiny posiadają najdłuższą sieć kolejową w Azji i 3. najdłuższą na świecie. Obejmuje ona 124 tys. kilometrów trakcji, które obsługuje około 10 przewoźników (w tym ok. 3 pasażerskich). Najgęstsza sieć występuje we wschodniej części, a najrzadsza w regionach: Tybet, Sinciang i Qinghai. Ceny biletów różnią się znacząco, zależnie od rodzaju pociągu (około 50% kolei w Chinach jest obsługiwanych przez kolej dużych prędkości).

Transport drogowy

[edytuj]

W Chinach występuje dobrze zorganizowana sieć dróg samochodowych, o łącznej długości 3 950 000 km (w tym ok. 150 tys. km dróg ekspresowych). Łączy ona najważniejsze miejscowości, głównie we wschodniej części państwa.

Transport miejski

[edytuj]

Większość chińskich miast posiada własne przedsiębiorstwa transportowe, często posiadając różne środki transportu. Obecnie zdecydowaną większość obejmują autobusy, ale także trolejbusy (w 10 miastach) i rowery elektryczne, które wprowadziło już ponad 20 największych miast. Bardzo wygodne jest również metro, funkcjonujące w 17 chińskich miastach (najwięcej miast z metrem na świecie). Stanowi wygodną alternatywę dla zakorkowanych dużych miast, przy bardzo korzystnych cenach (przeciętne ceny biletów wahają się pomiędzy 1-8 ¥, zależnie od miasta i długości trasy).

Język

[edytuj]
Występowanie języka mandaryńskiego

Językiem urzędowym w Chinach jest mandaryński, główna odmiana języka chińskiego. Oprócz mandaryńskiego w kraju używa się kilkadziesiąt innych języków i dialektów, m.in. kantońskiego, wu, minbei, minnan, xiang, gan, hakka, hmong, zhuang i wiele innych.

W większych miastach powszechnie znany jest język angielski. Na terenach przygranicznych z Rosją, Kazachstanem i Mongolią część ludności mówi po rosyjsku i mongolsku.

Zakupy

[edytuj]

Oficjalnym środkiem płatniczym w Chińskiej Republice Ludowej jest renminbi (yuan chiński - ¥). Waluta ta jest także 2 oficjalną w Makau i Hongkongu. W przeliczeniu na złotówki 1 yuan to około 60 - 70 groszy. Powszechnie istnieje możliwość wymiany dolarów amerykańskich i euro (z możliwością wymiany w bankomacie).

W związku z intensywnym rozwojem klasy średniej w Państwie Środka, bardzo drastycznie wzrosła liczba sklepów. Połowa cen w supermarketach i centrach handlowych jest niższa niż w Polsce, o około 1/3, ale wyjątek stanowią owoce, warzywa, nabiał i elektronika. Do najtańszych produktów, w dalszym ciągu należą podróbki produktów znanych światowych marek.

Gastronomia

[edytuj]

Kuchnia chińska

[edytuj]

Kuchnię chińską stanowi narodowa kuchnia Chińczyków, na którą składają się różne odmiany regionalne całej gastronomii Chin. Najważniejszymi są pekińska, szanghajska, kantońska, syczuańska, hunańska, fukieńska, caoshan i tybetańska. Jej najważniejszymi składnikami są ryż, pszenica, produkty sojowe, makaron, krewetki, warzywa i grzyby. Często pojawiają się ostre przyprawy, sosy i mięso. Najbardziej znanymi potrawami kuchni chińskiej są sajgonki (naleśniki z nadzieniem mięsno-warzywnym), momo (mięsne pierożki) i dan bing (placki z mięsem i słodkim sosem z fasoli).

Noclegi

[edytuj]

Bezpieczeństwo

[edytuj]

Zdrowie

[edytuj]

Kontakt

[edytuj]

Przedstawicielstwa dyplomatyczne

[edytuj]

Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Chinach

[edytuj]

Ambasada RP w Pekinie

1 Ritan Rd., Pekin, Chiny

Kod pocztowy: 100600

Telefon: +86 10 653 21 235

Fax: +86 10 653 21 745

Strona www: https://pekin.msz.gov.pl/pl/

E-mail: pekin.amb.sekretariat@msz.gov.pl

Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce

[edytuj]

Ambasada Chińskiej Republiki Ludowej w Warszawie

ul. Bonifraterska 1

00-203 Warszawa

Telefon: +48 22 831 38 36

Fax: +48 22 635 42 11

Strona www: http://pl.china-embassy.org/pol/

E-mail: consular@chinaembassy.org.pl

Źródło: „https://pl.wikivoyage.org/w/index.php?title=Chiny&oldid=133513”