Europa Wschodnia

Europa Wschodnia – region znajdujący się na wschód od Europy Środkowej, graniczący z Azją.

Region ten jest różnie definiowany, najczęściej zaliczane są do niego:

oraz częściowo:

Charakterystyka

Pojęcie Europy Wschodniej jest dość elastyczne, ale za najczęstsze uchodzą kraje leżące dalej, za rzekami Bug, Ondawa i Prut. Pod tym pojęciem kryją się też państwa byłego Związku Radzieckiego, którego piętno mocno odcisnęło się na wyglądzie tej części kontynentu. Z historycznego punktu widzenia osadnictwo na wschodzie jest jednym z pierwszych w Europie, a z dziejów bliższych pierwsze związki okołopaństwowe tworzyli Scytowie, Hunowie i Pieczyngowie. Pod Kaukazem Grecy w ramach kolonii władali Kolchidą i Kartlią. Rozwojowe ludy nordyckie częściowo zmieszały się ze Słowianami, a z ich wsparciem pierwszy kraj założyli Rusini (Ruś Nowogrodzka). Przez burzliwe średniowieczne (najazdy mongolskie, dżumę, walki księstw ruskich) losy wschodu zaczynają być jasno nakreślone gdy na czele wysuwa się Carstwo Rosyjskie, któremu okresowo zagraża Rzeczpospolita i Imperium Osmańskie. Od praktycznie 1878 (wojna rosyjsko-turecka) sytuacja Słowian wschodnich pozostaje stabilna, czasowo zagrożona I i II wojną światową. Niepokoje w Kaukazie stają się w ostatnich czasach szybko wyjaśniane, a Kazachstan jedną nogą zaczyna stawać po stronie postępowego zachodu dzięki wydobyciu ropy i gazu. Mocniej inwestuje się w turystykę, a przyjezdni doceniają i poznają nieszablonowy kierunek jakim staje się ta część świata.

Komunikacja

Podczas interakcji z miejscowymi po dzień dzisiejszy najpowszechniej używanym językiem jest rosyjski. W drugiej kolejności najwięcej rozmówców znajdziemy posługujących się ukraińskim i białoruskim, będącymi w dużej mierze zrozumiałymi dla Polaków. Należący do rodziny tureckich język kazachski jest bardzo rzadko stosowany, prędzej napotkamy na tatarski oraz azerski. Poza wschodnim brzegiem Morza Czarnego raczej nie znajdziemy Gruzinów, których mowa jest trudna do zrozumienia, a ich alfabet nie jest podobny do żadnego innego. W krajach bałtyckich (Litwa, Łotwa i Estonia) oprócz tamtejszych języków spotkać możemy Polonię (m.in. w Wilnie) czy mniejszości niemieckie obecne tam od czasów nowożytnych i działań drugowojennych.

W większych miastach, szczególnie wśród młodzieży angielski, a czasami znajomość francuskiego (szczególnie w Rosji) mogą bardzo się przydać.

Warto zobaczyć

Rosja

Złoty Pierścień Rosji - grupa szlaków turystycznych, przechodzących przez średniowieczne miasta położone na północ i wschód od Moskwy. Obszar ten pokrywa się częściowo z regionem historycznym zwanym Rusią Zaleską, gdzie ukształtowała się państwowość Rosji. Wśród wielu miejscowości pierścienia znaleźć można ośrodki pielgrzymkowe, kilka kremli i innych ważnych średniowiecznych zabytków.
Moskwa - tętniąca życiem stolica, największe miasto Europy Wschodniej. Zamieszkiwana przez 13 mln osób, stanowi mozaikę wielowiekowego dziedzictwa carów dobrze komponującego się ze spuścizną Sowietów. Oprócz Placu Czerwonego i Kremla oferujące bogate galerie sztuki, najpiękniejsze metro na świecie, wielkie prawosławne sobory, bojarskie posiadłości, stalinowskie wieżowce i termy.
Petersburg - leżące nad Newą miasto Piotra Wielkiego, zwane "Wenecją Północy" oszałamia swoim monumentalizmem i artystycznym kunsztem gmachów, cerkwi i kamienic. Wszystkiemu wielkości dodają kanały oraz arterie, gdzieniegdzie przyozdobione parkami lub wielkimi pomnikami. Od 1991 roku to i niektóre historyczne przedmieścia, w tym Peterhof, zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz pałaców dawnej arystokracji warte uwagi są port, największe muzeum sztuki na świecie (Ermitaż) czy zachodzące latem zjawisko białych nocy.
Soczi - wielki kurort nad Morzem Czarnym, ośrodek sportów olimpijskich i popularny cel sanatoryjny wśród Rosjan. Położone u podnóża gór miasto posiada wiele obiektów z czasów swojej świetności w XIX wieku, ale i nowoczesną architekturę która czyni Soczi bardziej miejscem na miarę zachodu czy krajów śródziemnomorskich niż leżących w Kaukazie.
Wołgograd - dawniej nazywany Stalingradem. Jedna z większych metropolii kraju, będąca sceną decydującej bitwy II wojny światowej, gdzie w boju życie straciły setki tysięcy żołnierzy. Obecnie pamiątką po tych smutnych wydarzeniach jest ogromny pomnik na wzgórzu 102 oraz muzeum.
Ural - długi na 2100 km łańcuch, uznawany za granicę między Azją, a Europą. Skalisty, na północy o klimacie polarnym, a południu pokrywy lasostepem, stanowi idealną atrakcję dla fanów pieszej turystyki górskiej.
Kiży - wyspa na jeziorze Onega, w Karelii. Znana dzięki kompleksowi drewnianych kaplic i Cerkwi Opieki Matki Bożej. Te wybudowane w XVII wieku świątynie wpisane zostały na listę dziedzictwa UNESCO w 2013 roku. Oprócz samych obiektów sakralnych cenne są okoliczne lasy borealne i czyste jeziora, w otoczeniu których praktycznie nie postępuje urbanizacja.

Estonia

Tallin - stolica kraju, przez wieki nosząca nazwę Rewel. Znajduje się w Zatoce Fińskiej i posiada jedno z najlepiej zachowanych historycznych centrów wśród europejskich miast stołecznych. Nad Tallinem górują wysokie wieże kościołów, zamek Toompea i baszty imponujących murów miejskich. Liczne muzea, nowoczesne rozwiązania technologiczne (cyfryzacja w tym kraju postępuje dynamiczniej niż w większości państw zachodnich) oraz sporo zieleni czynią wizytę w tym mieście niezapomnianą.
Narwa – mocno wyróżniające się spośród estońskich miast, posiadające charakter bardziej rosyjskiej enklawy. Choć wyglądem wskazuje na silne związki z epoką sowietyzacji, turyści licznie przybywają tu podziwiać średniowieczną twierdzę, odpocząć w okolicznych lasach czy u brzegów Zbiornika Narewskiego.
Pejpus - największe jezioro Estonii, leżące na granicy z Rosją, 4 największe w Europie. Miejscami bardziej przypomina morze, a jego brzegi otaczają klify lub piaszczyste plaże. Posiada szczególne dla Rosjan, wręcz mityczne znaczenie, gdyż 5 kwietnia 1242 roku na zamarzniętych wodach tego akwenu doszło do bitwy między krzyżakami z Inflant a wojskami Aleksandra Newskiego, który tryumfalnie zwyciężył nad siłami zakonnymi.

Łotwa

Ryga - centrum władz Łotwy, a także jedno z największych w Europie skupisk architektury secesyjnej. Ulica Alberta, rynek i inne bajkowe obiekty skoncentrowane w dzielnicy Vecrīga sprawiają, że spacer w tym małym obszarze może trwać godzinami. Liczne galerie, muzea, zamek czy Pomnik Wolności to tylko niektóre spośród setek, jeśli nie tysięcy atrakcji jakie oferuje Ryga.
Kuldyga - wpisana w 2023 roku na listę UNESCO, posiada unikalny małomiasteczkowy charakter którego nadają historyczna zabudowa oraz lokalizacja. Położona w otoczeniu lasów nad rzeką Windawą przypomina miejscowości na Kresach Wschodnich, a drewniane domostwa, kamienice z muru pruskiego i lekko zapuszczone kościoły czynią z Kuldygi żywy skansen, gdzie czas stanął w miejscu.
Park Narodowy „Gauja” - roztaczający się w centrum państwa, nieopodal stolicy posiada bardzo różnorodny krajobraz. Chroni głównie lasy świerkowo-sosnowe, ale nie one jedyne stanowią o jego wartości. Park można podziwiać płynąc kajakiem czy przemierzając rowerem jego łąki. Dodatkowo monotonny pejzaż odmieniają skaliste wąwozy wydrążone przez rzekę Gauja, krzyżackie zamki w Turaidzie i Siguldzie oraz obfitująca w zabytki Kieś, gdzie początki miała państwowość Łotwy.
Pałac w Rundāle - potężna rezydencja księcia Kurzeme, zbudowana w drugiej połowie XVIII wieku. Często reklamowana jako "Wersal Bałtyków", co odnosi się do roztaczających wkoło niej ogrodów. Klasycystyczny gmach, z wielkim dziedzińcem i wielowiekową historią z pewnością idealnie obrazuje życie magnatów niemieckich w krajach bałtyckich. Co ciekawe podczas wizytacji dyplomatów czy polityków zza granicy rząd łotewski daje im zakwaterowanie w kunsztownej hotelowej części, funkcjonującej obok szeroko dostępnego muzeum.

Litwa

Wilno - bliskie sercom wielu ludzi żyjących w kraju nad Wisłą, wpisane mocno w historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W średniowieczu urzędował tu wielki książę Witold i Giedymin, potem przez wieki żyli obok siebie Polacy, Litwini, Żydzi i Rosjanie. Stąd w Europie Wschodniej i Polsce wyszło wiele trendów epoki romantyzmu, a także działaczy w RP i ZSRR. Ośrodek polonijny, dom dla prawie setki kościołów, miejsce wielu ciekawych imprez i skarbiec pełen zabytków.
Druskieniki - popularne uzdrowisko położone na brzegu Niemna. Największe i najnowocześniejsze uzdrowisko na Litwie, jedno z przedniejszych w Europie. Miasto-ogród pełne urokliwych drewnianych willi z czasów międzywojennych, z pałacem i ładną cerkwią. Idealne do rekreacji nad wodą czy wypoczynku w cieniu nadrzecznych sosen i brzóz.
Szawle - czwarte co do wielkości miasto kraju. Główny ośrodek pielgrzymkowy katolików z krajów bałtyckich. Kilka kilometrów na północy-wschód od miasta na wzniesieniu zwanym Górą Krzyży wzniesiono kaplicę upamiętniającą przyjęcie chrztu przez Żmudzinów. Po upadku powstania listopadowego Rosjanie wieszali w Szawlach polskich patriotów, co wzmogło umieszczanie krzyży i przybywanie pielgrzymów na to wzgórze. Warto dodać, że wiele z nich stoi tam od wieków, a w 1993 roku miejsce to odwiedził papież Jan Paweł II.
Troki - miasteczko znajduje się nad brzegiem jeziora Galvė, a jego główną atrakcją jest Zamek na Wyspie - wybudowany w XIV wieku. Oprócz niego warto poszukać pozostałości po żyjącej tu mniejszości karaimskiej - wyznającej karaimizm i władającej wyjątkowym językiem. Spadkobierców tej wyjątkowej kultury żyje tu niewielu, ale obok zamku, pałacu Tyszkiewiczów czy kościoła ich świątynia i obyczaje stanowią naprawdę unikatową wartość w skali kontynentu.
Auksztocki Park Narodowy - zlokalizowany wśród morenowych wzgórz, porastany jest przez sosny i świerki. W ustronnej części kraju, rzadko odwiedzanej przez turystów oddać się można wielodniowym wycieczkom wśród rzek, jezior i borów, a także zobaczyć reliktowe drewniane młyny wodne np. w wiosce Ginučių czy najstarszy drewniany kościół Litwy w Połuszach.

Białoruś

Mińsk - choć jego historia rozwija się głównie w erze sowieckiej, obecne są tu relikty wcześniejszych epok, co podobnie jak w przypadku Warszawy nie bije w przyjezdnych tylko modernistyczną architekturą. Obecne są tu zarówno zieleń (Park Pieriamogi, Rezerwat Cnianski, ogród botaniczny), muzea (Narodowe, Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, Muzeum Miniatur) jak i nowoczesne obiekty publiczne (np. Biblioteka Narodowa Białorusi, Pałac Republiki) które mają w sobie coś intrygującego. Z klasycznych atrakcji turystów zadowolą Pałac Wańkowiczów czy historyczne centrum, czyli Górne Miasto (Верхні горад),
Grodno - bardzo dobrze zachowane, pełne zabytków metropolia, nieopodal Polski. Przez wielu uznawane za miasto-bohatera zważając na jego ciężkie losy podczas II wojny światowej. Przypomina jednocześnie polskie Kresy jak i rozwinięte zachodnie miejscowości Rosji. Oczom turystów prócz pięknych kamienic, ukazuje się XII-wieczna cerkiew Kołoży, Stary i Nowy Zamek, synagoga, klasztor Znalezienia Krzyża Świętego, dom Elizy Orzeszkowej, a to zaledwie sześć spośród kilkuset odnotowanych w Grodnie zabytków.
Zamek w Mirze - wzniesiony w XVI wieku, przez kilka stuleci stanowił rezydencję rodu Radziwiłłów. Jego zamysłem była ochrona rozległych ziem w centrum ówczesnej Litwy przed najazdami tatarskimi. Dziś pięknie prezentujący się obiekt stanowi muzeum. Jeśli chodzi o okoliczne zabytki rzucić okiem można na kaplicę-mauzoleum rodziny Światopełk-Mirskich czy kościół św. Mikołaja. W odległych o 20 km Stołpcach działa muzeum narodowego pisarza Białorusi Jakuba Kołasa (znanego także jako Kanstancin Mickiewicz).
Zamek w Nieświeżu - obiekt UNESCO, tak jak rezydencja w Mirze związany był z rodziną Radziwiłłów. Wraz z nim połączony jest Kościół Jezuitów pw. Bożego Ciała, a w rozpościerającym wokół parku oprócz fosy, znaleźć można plażę miejską, kilka stawów, pomników. W samym miasteczku warte uwagi są ratusz, Brama Słucka i klasztor benedyktynów.
Brześć - znane z twierdzy, przygraniczne miasto odległe od Terespola o niecałe 2 km. Posiada bardzo obszerne i ciekawe muzeum, które przedstawia historię systemów fortecznych od budowy przez cara Mikołaja po II RP i lata powojenne. W samym mieście prócz deptaków czy pięknie zdobionych cerkwi odwiedzić można Muzeum Techniki Kolejowe, Muzeum Krajoznawcze, średniowieczne grodzisko Bereście, podziwiać rozlewiska rzeki Muchawiec w Parku Franciszka Skaryny, a także zrobić pamiątkowe zdjęcie pod majestatycznym 30-metrowym pomnikiem Żubra.
Naroczański Park Narodowy - utworzony w północnej części kraju, chroni tereny tzw. Błękinych jezior. Charakterem podobny do Pojezierza Mazurskiego, skupia się wokół jezior Narocz, Wiszniewskiego, Świr, Miadzioł i Wielka Szwakszta. Krajobraz morenowy, wyspy, przewozy parkowymi autokarami po okolicznych zabytkach, wyprawy kajakowe czy żaglówką to tylko niektóre z atrakcji jakie to miejsce ma do zaoferowania.

Ukraina

Kijów
Lwów
Odessa
Uniwersytet w Czerniowcach
Polskie twierdze na Kresach
Czarnobyl

Gruzja

Tbilisi
Batumi
Kutaisi
Mccheta - jedno z najważniejszych miast świata prawosławnego. Niepozorna, zamieszkana przez 8 tys. osób miejscowość stanowi jeden z pierwszych bastionów religii w tej części Ziemi. W IV wieku Święta Nina przyniosła do Gruzji chrześcijaństwo. W 337 roku w Mcchecie proklamowano religię chrześcijańską jako religię państwową. Jest więc to drugi taki kraj, zaraz po sąsiedniej Armenii. Odwiedzając miasto obowiązkowo zobaczyć trzeba liczne kościoły, Monastyr Dżwari, twierdzę oraz ruiny akropolu Armazisciche.
Góry Swaneckie - wysokie partie Kaukazu, region zamieszkany przez Swanów. Szczyty sięgają tutaj 4 000 m n.p.m., górne partie pokryte są wiecznie śniegiem, a u podnóży jak w Alpach rozciągają się murawy i gęste lasy. Tutaj też napotkać można wiele cerkwi i wież obronnych wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Na niniejszej stronie wykorzystano treści ze strony: opublikowanej w portalu Wikitravel; autorzy: w historii edycji; prawa autorskie: na licencji CC-BY-SA 1.0