Września

Września
Zabytkowy ratusz z 1910
Herb
Mapa
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo wielkopolskie
Powierzchnia	12,73 km²
Wysokość	90-110 m n.p.m.
Ludność	29 144
Nr kierunkowy	(+48) 61
Kod pocztowy	62-300
Strona internetowa

Września (niem. Wreschen) – miasto powiatowe w Polsce, położone w województwie wielkopolskim, w powiecie wrzesińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Września; 50 km na wschód od Poznania - przy autostradzie A2 - Autostradzie Wolności, drodze krajowej nr 15 i nr 92. Znane ze strajku dzieci wrzesińskich - strajku uczniów w latach 1901-1902, skierowanego przeciw germanizacji szkół, głównie przeciw modlitwie i nauce religii w języku niemieckim. Siedziba muzeum regionalnego.

Informacje

Historia

Wykopaliska archeologiczne świadczą o pojawieniu się na tym terenie pierwszych grup ludzkich w środkowej epoce kamiennej – mezolicie (8000-2500 lat p.n.e.). Z epoki tej pochodzi m.in. osada wydmowa z Tarnowa pod Pyzdrami, stąd w archeologii stosuje się określenie „kultura tarnowska”. Ciągłość osadnictwa potwierdzają znaleziska z epoki brązu i żelaza. Nieopodal Wrześni znajduje się Giecz – jeden z najważniejszych w średniowieczu grodów książęcych i siedziba kasztelanii. Za czasów Bolesława Chrobrego, według Galla Anonima gród skupiał 2300 wojowników. Coraz głośniej mówi się też o grodzisku w Grzybowie – wiosce położonej między Wrześnią a Gnieznem. Gród ma imponujące wymiary (4,7 hektara), a jego położenie blisko Gniezna, Giecza i Ostrowa Lednickiego świadczy o tym, iż musiał pełnić ważną rolę w okresie formowania się państwa polskiego. Najstarsze materiały dendrologiczne datuje się na rok 923.

Pierwsza wzmianka o Wrześni pochodzi z 1256. Lokacja miasta nastąpiła w poł. XIV w. Miasto rozwinęło się na planie owalnicy wzdłuż traktu handlowego łączącego Kalisz z Gnieznem, opodal skrzyżowania ze szlakiem Poznań – Łęczyca. Korzystne położenie miasta sprzyjało rozwojowi handlu i rzemiosła. W 1580 było tu 60 rzemieślników. Podczas wojny szwedzkiej w 1656 miasto zostało poważnie zniszczone. W latach 1807-1815 Września wchodziła w skład Księstwa Warszawskiego.

W wyniku II rozbioru Polski w 1793 miasto zostało włączone do Królestwa Prus. Podczas Wiosny Ludów mieścił się tutaj obóz powstańczy. W drugiej połowie XIX w. istniało kilka zakładów przemysłowych: fabryka obuwia, fabryka powozów, betoniarnia, mleczarnia, cukrownia. Powstało również w tym okresie połączenie kolejowe Gniezno – Września – Oleśnica oraz Poznań – Września – Strzałkowo.

Międzynarodową uwagę przyciągnął |strajk dzieci we Wrześni, który rozpoczął się 20 maja 1901 Niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii. Zastrajkowało wówczas 118 uczniów i uczennic. Ich rodziców władze niemieckie ukarały więzieniem. Za przykładem dzieci wrzesińskich poszli uczniowie w innych szkołach zaboru pruskiego. W 1906 opór dzieci, podtrzymywany przez rodziców, przybrał postać powszechnego strajku. W fazie największego jego nasilenia strajkowało ok. 75 tys. dzieci w ok. 800 szkołach (na łączną ilość 1100 szkół).

W 1905 w mieście (noszącym wówczas nazwę Wreschen) mieszkało 7007 osób, w tym 65,4% Polaków, 28,9% Niemców i 5,5% Żydów, natomiast w całym ówczesnym powiecie wrzesińskim Polacy stanowili 85,6% (1890). Ponad stuletnie panowanie pruskie zakończył wybuch powstania wielkopolskiego. Po rozbrojeniu garnizonu pruskiego 28 grudnia 1918. Września powróciła pod władzę polską.

W 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej, po odezwie Rady Obrony Państwa z dnia 1 lipca 1920, z inicjatywy hr. Stanisława Mycielskiego, mieszkańcy ziemi wrzesińskiej utworzyli Legię Ochotniczą Wrzesińską, która brała czynny udział w walkach w obronie Polski.

W latach międzywojennych Września była miastem handlowo-rzemieślniczym, zamieszkanym przez Polaków, Żydów] i Niemców. W związku z tym w mieście istniały wówczas: kościół rzymskokatolicki, kościół ewangelicki i synagoga. W tym okresie na terenie Wrześni działało aktywnie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”.

1 września 1939 bombowce hitlerowskie zburzyły cukrownię. 5 września Niemcy zbombardowali węzeł kolejowy we Wrześni, strategiczny punkt, gdyż krzyżowały się tu i łączyły linie wschód-zachód (Warszawa-Poznań) oraz północ-południe (Gdynia-Katowice). Miasto zajęli Niemcy i włączyli w obszar Kraju Warty. Wielu mieszkańców wysiedlono. 22 stycznia 1945 do miasta wkroczyli żołnierze 1 armii pancernej gen. M. Katukowa, kończąc tym samym okres niemieckiej okupacji.

Po wojnie nastąpiła intensywna rozbudowa i modernizacja przemysłu, gospodarki komunalnej, zaplecza socjalnego i kulturalnego, szkolnictwa i węzła komunikacyjnego. Powstała m.in. fabryka głośników Tonsil. Powstały osiedla o zabudowie blokowej oraz willowej. Utworzono Jezioro Wrzesińskie – zalew na rzece Wrześnicy (26 ha, 3 km dł.), a przy nim niewielki ośrodek wypoczynkowy. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do [woj. poznańskiego.

Od 2014 pod Wrześnią trwa budowa fabryki samochodów koncernu Volkswagen AG. Pierwsze samochody mają zjechać z linii produkcyjnej pod koniec 2016.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 29 144 mieszkańców[1]. Ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej. Okolica równinna, rolnicza.

Herb miasta – biała róża na czerwonym tle. Wywodzi się on z rodowego herbu Porajów – rodu będącego pierwszym właścicielem Wrześni.

W latach 1993-2009 we Wrześni przeprowadzano prawybory polityczne – parlamentarne, prezydenckie oraz do Parlamentu Europejskiego.

Geografia

Września położona jest na Równinie Wrzesińskiej (315.56), mezoregionie fizycznogeograficznym w środkowo-zachodniej Polsce, stanowiącym południową część Pojezierza Wielkopolskiego. Przez miasto przepływa rzeka Wrześnica. W jego granicach położone jest również jezioro Wrzesińskie.

Klimat

Region znajduje się pod wpływem oceanicznych mas powietrza, co wpływa na łagodność klimatu. Obszar znajduje się w wielkopolsko-śląskiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej. Średnia roczna temperatura wynosi ok. +8 °C. Okres wegetacyjny należy do najdłuższych w Polsce. Opady roczne wahają się od 500 do 550 mm. Miasto można zwiedzać o każdej porze roku.

Dojazd

Samolotem

Najbliższy port lotniczy znajduje się w Poznaniu - ok. 50 km od Wrześni. Jest to port lotniczy Poznań-Ławica im. Henryka Wieniawskiego (IATA: POZ, ICAO: EPPO) [1]. Najlepszy dojazd z portu lotniczego drogą ekspresową S11 - od węzła Poznań Ławica na południe, do węzła Poznań Zachód, następnie autostradą A2 - Autostradą Wolności na wschód do węzła Września (76 km). Krótszy dojazd z Poznania, ale nie bezkolizyjny, zapewnia droga krajowa nr 92.

Pociągiem

Stacja kolejowa Września znajduje się przy ul. Dworcowej 1, przy budynku przebiega droga krajowa nr 15. Położona jest na skrzyżowaniu dwóch linii kolejowych: łączącej Poznań z Warszawą (pociągi ekspresowe omijają stację obwodnicą) oraz łączącej Gniezno z Jarocinem. Miasto ma połączenia w następujących relacjach:^{(stan na: luty 2015)}

• Gorzów Wielkopolski (IC-TLK)
• Kłodawa (KW, PR-IR)
• Konin (IC-TLK, PR-IR, KW)
• Kraków Główny, Płaszów (IC-TLK)
• Kutno (IC-TLK, PR-IR, KW)
• Lublin (IC-TLK)
• Łowicz Główny (IC-TLK, PR-IR)
• Łódź: Kaliska, Widzew (IC-TLK)
• Łuków (IC-TLK)
• Mińsk Mazowiecki (IC-TLK)
• Poznań Główny (IC-TLK, PR-IR, KW)
• Siedlce (IC-TLK)
• Stargard (IC-TLK, PR-IR)
• Szczecin Główny (IC-TLK, PR-IR)
• Świnoujście (IC-TLK)
• Terespol (IC-TLK)
• Warszawa: Zachodnia, Centralna, Wschodnia (IC-TLK, PR-IR)
• Zbąszynek (IC-TLK, KW)
• Zielona Góra (IC-TLK)

Legenda: IC-TLK - PKP Intercity - Twoje Linie Kolejowe (pociągi pospieszne), PR-IR - Przewozy Regionalne - InterRegio (pociągi pospieszne), KW - Koleje Wielkopolskie (pociągi osobowe).

W budynku stacji znajduje się kasa, toalety dla podróżnych oraz kiosk. Kasa jest czynna codziennie w godz. 5:10-20:40 (przerwy w godz. 9:00-09:20, 13:40-14:10 i 17:40-18:00)^{(stan na: luty 2015)}, płatność gotówką lub kartami płatniczymi. Przy stacji jest postój taksówek oraz przystanek autobusowy.

Samochodem

Września usytuowana jest przy autostradzie A2, która łączy Berlin z Warszawą. Przez miasto przebiegają drogi krajowe:

• nr 15: Trzebnica – Krotoszyn – Września – Gniezno – Toruń – Ostróda
• nr 92: Nowy Tomyśl – Poznań – Września – Słupca – Konin – Łowicz (zastępcza dla autostrady A2)

oraz drogi wojewódzkie:

• nr 432: Września – Środa Wielkopolska – Śrem – Leszno
• nr 442: Września – Pyzdry – Gizałki – Kalisz

Autobusem

Komunikację autobusową w mieście i powiecie zapewnia lokalny oddział PKS Gniezno. Kursy wykonują także autobusy PKS Poznań, PKS Łodź, PKS Turek, PKS Włocławek, PKS Konin i inne.

Września posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem, Gnieznem, Krakowem, Łodzią, Koninem, Turkiem, Włocławkiem, Szczecinem, Kielcami, Kaliszem i inne. Najwazniejsze kierunki lokalne to Słupca, Miłosław, Pyzdry, Orzechowo, Witkowo, Czerniejewo i Środa Wielkopolska. Autobusy lokalne nie kursują w niedziele i święta.

Warto zobaczyć

• Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława BM
• Kościółek na Lipówce pw. św. Krzyża
• Pałac i park dworski na Opieszynie
• Cmentarz parafialny przy ulicy Gnieźnieńskiej
• Ratusz i rynek
• Starostwo Powiatowe
• Muzeum Regionalne im. Dzieci Wrzesińskich
• Kościół pw. Świętego Ducha
• Sąd Rejonowy
• Zabytkowa wieża ciśnień

Edukacja

• Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości w Poznaniu, Wydział Zamiejscowy we Wrześni
• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych we Wrześni (opieka naukowo-dydaktyczna:Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)
• Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza we Wrześni
• Zespół Szkół Politechnicznych im. Bohaterów Monte Cassino we Wrześni
• Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. gen. dr. Romana Abrahamawe Wrześni
• Zespół Szkół Zawodowych nr 2 we Wrześni
• Zespół Szkół Zawodowych Specjalnych we Wrześni
• Szkoła Policealna nr 1 we Wrześni
• Szkoła Policealna nr 2 dla Dorosłych we Wrześni
• Niepaństwowe Policealne Studium Bezpieczeństwa i Higieny Pracy we Wrześni
• Niepaństwowe Policealne Studium Rolnicze we Wrześni
• Niepaństwowe Policealne Studium Ekonomiczne we Wrześni
• Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika we Wrześni
• Gimnazjum nr 2 im. Andrzeja Prądzyńskiego we Wrześni
• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 im. 68 Wrzesińskiego Pułku Piechoty we Wrześni
• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni
• Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II we Wrześni
• Przedszkole nr 1 „Słoneczko” we Wrześni
• Przedszkole nr 3 „Mali Przyrodnicy” we Wrześni
• Przedszkole nr 4 „Miś Uszatek” we Wrześni
• Przedszkole nr 6 „Pszczółka Maja” we Wrześni

Zakupy

• Biedronka - ul.Opieszyn 9, ul.Wrocławska 34, ul.Daszyńskiego 8
• Kaufland - ul.Miłosławska 10
• Netto - ul.Batorego 2A
• Dino - ul.Wojska Polskiego 18

Bezpieczeństwo

Zdrowie

Najbliższe przychodnie podstawowej opieki zdrowotnej znajdują się we Wrześni[2]. Najbliższym szpitalem jest Szpital Powiatowy na ul. Słowackiego 2, tel. 61 437-05-00 [3].

Policja

Najbliższą jednostką policji jest Komenda Powiatowa Policji we Wrześni, ul. Szkolna 23, tel. 61 437-52-00, tel. alarmowe 997 i 112 [4].

Straż pożarna

Najbliższą jednostką straży pożarnej jest Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej we Wrześni, ul. Wrocławska 44, tel. 61 222-07-70, tel. alarmowe 998 i 112 [5] (na terenie miejscowości nie działa ochotnicza straż pożarna).

Kontakt

Na terenie Wrześni nie ma punktu informacji turystycznej. Sprawy promocji prowadzi Wydział Promocji i Kultury Starosta Powiatowego we Wrześni, ul. Chopina 10, pok. 110, tel. 61 640-44-95. Informacje można również uzyskać w Muzeum Regionalnym im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, ul. Dzieci Wrzesińskich 13, tel. 61 436-01-92 [6].

Gdzie dalej

W pobliżu Wrześni znajdują się następujące miejscowości, które mogą być kolejnym punktem podróży:

• Sokołowo – miejscowość znana z bitwy stoczonej w trakcie powstania wielkopolskiego 1848 (Wiosna Ludów) oraz prężnego Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w latach PRL,
• Grzybowo – miejscowość znana z wczesnośredniowiecznego grodziska (oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy), zlokalizowana na Szlaku Piastowskim,
• Węgierki – miejscowość znana z zabytkowego poewangelickiego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1904-1907,
• Biechowo – miejscowość znana z zabytkowego zespołu klasztornego Filipinów (obecnie Paulinów) z kościołem Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia,
• Nowa Wieś Królewska – miejscowość znana z zabytkowego drewnianego kościoła św. Andrzeja Apostoła z II połowy XVI wieku,
• Kołaczkowo – wieś gminna związana z Władysławem Reymontem – polskim pisarzem, prozaikiem i nowelistą, laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za czterotomową „epopeję chłopską” Chłopi, który w latach 1920-1925 był właścicielem tej miejscowości. W pałacu zlokalizowane są dwie placówki muzealne: Izba Pamięci Władysława Reymonta oraz Regionalna Izba Spółdzielczości Bankowej przy Powiatowym Banku Spółdzielczym we Wrześni,
• Pyzdry – miasto królewskie, lokowane w 1257, znane z bitwy Polaków z Krzyżakami w 1331 i wygranej bitwy oddziałów powstańczych powstania styczniowego 1863 z armią rosyjską. W latach 1817-1918 najdalej na zachód wysunięte miasto Imperium Rosyjskiego; siedziba muzeum regionalnego,
• Miłosław – miasto znane z największej bitwy stoczonej w trakcie powstania wielkopolskiego 1848 (Wiosna Ludów), pierwszego pomnika Juliusza Słowackiego na ziemiach polskich z 1899 oraz jako miejsce wręczania Nagrody Kościelskich – polskiej nagrody literackiej, przyznawanej od 1962 przez Fundację im. Kościelskich, dawnych właścicieli miasta. Położone częściowo na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Bugaj – miejscowość znana z zabytkowego Zameczku Myśliwskiego "Bażantarnia" z XIX wieku, położona na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Winna Góra – miejscowość związana z Janem Henrykiem Dąbrowskim – generałem, uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej, twórcą Legionów Polskich we Włoszech, który zmarł i spoczywa w tej miejscowości. Barokowy pałac z lat 1760-1770 oraz barokowy kościół św. Michała z 1766 z kryptą Dąbrowskiego,
• Czeszewo – miejscowość znana z zabytkowego drewnianego kościoła św. Mikołaja z 1792, dawnej karczmy z XVIII wieku i leśniczówki z końca XIX wieku; położona na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Nekla – miasto znane z osadnictwa olęderskiego z połowy XVIII wieku,
• Nekielka - miejscowość znana z z osadnictwa olęderskiego z połowy XVIII wieku,
• Targowa Górka – miejscowość związana z Antonim Amilkarem Kosińskim – generałem, uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, współtwórcą Legionów Polskich we Włoszech, który zmarł i spoczywa w tej miejscowości,
• Podstolice - miejscowość znana z neoklasycystycznego dworu z XIX wieku,
• Opatówko – miejscowość znana z zabytkowego drewnianego kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej z połowy XVIII wieku.

Źródła

Na stronie wykorzystano treści ze strony Września w polskiej Wikipedii. Jej autorzy wymienieni są w historii edycji. Prawa autorskie: na licencji Creative Commons CC-BY-SA.