Lutom (województwo wielkopolskie)

Lutom – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Sieraków. Wieś zlokalizowana jest 5 km od gminnego Sierakowa, na wschodnim brzegu największego i najdłuższego jeziora gminy – Jeziora Lutomskiego.

Informacje

Współrzędne geograficzne: 52°37'N, 16°08'E

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do ówczesnego województwa poznańskiego.

Mapka położenie Lutomia

Lutom z lotu ptaka

W 2010 r. wieś miała 522 mieszkańców na powierzchni 12,72 km², a więc gęstość zaludnienia wynosiła średnio 40 osób/km². Lutom zatem to największą pod względem liczby mieszkańców wieś gminy. Zajmuje również czołowe, trzecie miejsce pod względem powierzchni.

Zapewne już w XIV wieku istniał we wsi kościół katolicki, w 2 poł. XVI wieku przejściowo znajdował się w rękach innowierców.

Turystyczny Lutom

turystyczna część gminy Sieraków i Powiatu międzychodzkiego, obejmująca obszar sołectwa Lutom i należąca do wielkopolskiej Krainy 100 Jezior. Obszar ten znany jest ze swojego ponad 750- letniego dziedzictwa historyczno-kulturowego, środowiska naturalnego, w którym występują rzadkie gatunki roślin i zwierząt oraz z odpowiednich warunków do uprawiania sportów wyczynowych i rekreacji.

Środowisko naturalne

Leśny rezerwat przyrody Buki nad Jeziorem Lutomskim

Największy z rezerwatów na obszarze gminy Sieraków, zajmujący powierzchnię 55,17 ha. Obejmuje on ochroną porośniętą bukiem krawędźrynny jeziornej. Utworzony został w 1958 roku na podstawie zarządzenia ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z 10 października 1958 roku w celu zachowania względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych fragmentu lasu bukowego o cechach zespołu naturalnego.

Większa część rezerwatu porośnięta jest przez grąd środkowoeuropejski, w skłąd którecho wchodzą: buki, dęby szypułkowe, sosny zwyczajne i jawory. W runie występuje ziarnopłon wiosenny, gajowiec żółty, przytulia (marzanka) wonna, świerząbek gajowy, dzwonek jednostronny oraz wiechlina gajowa. Tereny znajdujące się przy jeziorze, zajmuje łęg olszowo-jesionowy z jesionami wyniosłymi, olszami czarnymi i topolami czarnymi oraz rzeżuchą gorzką i turzycą rzadkokłosą.

W rezerwacie żyje wiele gatunków zwierząt. Szczególnie urozmaicony jest świat ślimaków. Najokazalszym jest powszechnie znany ślimak winniczek (gatunek chroniony) i nagi ślinik wielki, którego wschodnia granica występowania przebiega przez województwo wielkopolskie. Na pniach buków występują trzy gatunki świdrzyków. Z rzadkich gatunków ptaków można tu spotkać puszczyka, myszołowa, trzmielojada, dzięcioła zielonego i czarnego, zimorodka, a także wilgę. Najczęściej spotykanymi ssakami są: sarny, dziki, lisy, wiewiórki. W rezerwacie widać ślady działalności bobrów w postaci ściętych drzew i pozbawionych kory pni.

Osobliwością rezerwatu „Buki nad Jeziorem Lutomskim” jest jedyne w Wielkopolsce stanowisko występowania popielicy, chronionego gryzonia nadrzewnego. Realizując czynną ochronę gatunkową zwierząt, dla zabezpieczenia ciągłości występowania tego gatunku w Wielkopolsce, przeprowadzono w ostatnich latach badania i zabiegi reintrodukcji popielicy w kilku innych miejscach Sierakowskiego Parku Krajobrazowego. Przez rezerwat, równolegle do jeziora, prowadzi czerwony szlak turystyczny z Sierakowa do Kurnatowic.

Rezerwat Buki nad Jeziorem Lutomskim jest integralną częścią Sierakowskiego Parku Krajobrazowego, położonego na styku dwóch regionów fizycznogeograficznych: Kotliny Gorzowskiej i Pojezierza Poznańskiego. Rezerwat również chroniony jest w ramach sieci Natura 2000: Puszcza Notecka jako obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia).

Jezioro Lutomskie

Zajmujące powierzchnię 151 ha, porośnięte w strefie przybrzeżnej w większości przez: trzcinę zwyczajną, palkę wąskolistną oraz pałkę szerokolistną. Stanowi miejsce żerowania i egzystowania ptaków takich jak: łyska, kaczka krzyżówka, trzcinniczek czy perkoz dwuczuby. Jeziorne szuwary są idealnym siedliskiem do występowania roślin m.in. Tatarak, kosaciec syberysjki, szczaw lancetowaty, jeżogłówki czy oczeret jeziorny, który poprzez swoje długie pędy tworzy charakterystyczne „szczeciniaste wyspy”. Jezioro Lutomskie to środowisko występowania wielu gatunków ślimaków, a szczególnie upodobały sobie ten obszar ślimaki: Bursztynka pospolita (Succinea putris) i Przytulik strumieniowy (Ancylus fluviatilis). Jezioro Lutomskie posiada pas nnymfeidów czyli roślin unoszących się na wodzie, zakorzenionych w dnie akwenu. Do takich roślin zalicza się podlegające ścisłej ochronie: grążele żółte i grzybienie białe. -Lutom 750 - lecie miejscowości

Diabelski kamień

O obwodzie 11m, znajduje się w lesie, w odległości 1 km na południe od wsi. Przy kamieniu wiata odpoczynkowa i okolicznościowa tablica przygotowana z okazji 750-lecia Lutomia.

Dziedzictwo historyczno-kulturowe

W 2012 r. Lutom hucznie świętował 750-lecie miejscowości. Pierwsze wzmianki o wsi pojawiły się w 1262 r., gdy wielkopolski książę Bolesław Pobożny, wydał dokument poświadczający, że komes Przybysław z Lutomia dokonał darowizny na poczet klasztoru cystersów w Obrze. Jest to najstarszy zachowany dokument potwierdzający istnienie wsi w XIII w. Jako pierwszych właścicieli wsi wskazuje się rycerzy z rod Prawdziwców, którzy przyjęli w rodowe miano Lutomskich. W połowie XIV wieku na terenie wsi Lutom założona została parafia, przy której znajdował się drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja apostoła. W 1753 r. żona Henryka Brühla – Franciszka Marianna z hr. Kolovrat-Krakovskych nakazała rozbiórkę chylącej się ku upadkowi świątyni. Na jej miejscu w 1762 r. powstał murowany kościół, który dokładnie po 100 latach dotknięty zostaje pożarem. Kolejne lata upływają pod znakiem doposażania wnętrza i remontowania strat powstałych w 1892 r. Dzięki staraniom proboszcza Stanisława Gintrowskiego udaje się pozyskać tumbę ołtarzową z tabernakulum, loże przy prezbiterium, ołtarze boczne oraz ambonę. Obecnie kościół jest p.w. św. Andrzeja Apostoła i NMP Wspomożenia Wiernych.

Dwór w Lutomiu

Piętrowy obiekt wzniesiony na planie prostokąta z wyodrębnionym gankiem znajdującej się po zachodniej stronie posiadłości. Nad głównym wejściem wzniesiony jest duży balkon, którego filarem jest para prostych kolumn. Nad balkonem został usytuowany trójkątny szczyt z małym,owalnym oknem. Ciekawym wykończeniem elewacji dworu są maski z bogatą mimiką twarzy. Od wschodniej strony znajduje się taras z wyjściem na ogród. W okolicy dworu znajduje się park jraobrazowy, zespół folwarczny w skład którego kiedyś wchodziły: hala maszyn parowych, cegielnia, kuźnia, stajnia, obora, chlewnia, wozownia oraz czworaki.

Właściciele Lutomia:

1. rycerze z rodu Prawdziwców przyjmujący rodowe miano Lutomskich;
2. Belęccy z Belęcina herbu Samson
3. Boboleccy herbu Łodzia
4. Drużbiccy herbu Nałęcz
5. Mieszkowscy herbu Odrowąż
6. Żółkowscy herbu Ogończyk
7. Opalińscy herbu Łodzia
8. Stanisław Leszczyński poprzez poślubienie Katarzyny Opalińskiej
9. Henryk hr. Bruhl
10. Piotr Mikołaj von Gartenberg-Sadogórski
11. Abraham von Fritsch
12. Bnińscy herbu Łodzia
13. Johann Friedrich Louis Leopold von Bredow
14. Rudolf Hoffmann
15. Stobwasserowie
16. Rodatzowie

W ewidencji konserwatorskiej obiektów zabytkowych nieruchomych w Lutomiu ochroną objęto: zabudowę mieszkalną – 4 obiekty obiekty sakralne – kościół p.w. św. Andrzeja i NMP Wspomożenia Wiernych w Lutomiu Pałace i dwory- dwór w Lutomiu Zespoły folwarczne- 1

Szlaki turystyczne:

Piesze

• Szlak Dookoła Jeziora Lutomskiego: Sieraków – Jez. Lutomskie – Lutom – Sieraków; szlak czerwony, czarny i żółty, 17,7 km. Szlaki: czarny – żółty – czarny – czerwony; długość 17,7 km

Opis: Widokowy szlak dookoła jeziora Lutomskiego – najdłuższego jeziora Pojezierza. Na trasie wiele pięknych miejsc widokowych na jezioro, największy głaz narzutowy w okolicy, historyczna wieś Lutom z ponad 750-letnią historią i ścisły rezerwat „Buki nad Jez. Lutomskim”, chroniący ponad 300 letni drzewostan na wysokich brzegach jeziora. Dla kolarzy szlak dostępny na całej długości, miejscami uciążliwości w postaci piaszczystych dróg. Trudny na odcinku rezerwatu.

• Szlak Kwilcz – Kurnatowice – Góra Głazów – Sieraków; szlak czarny i czerwony, 17,9 km z tego na terenie Gminy Sieraków 9,9 km Szlaki: czarny i czerwony; długość 17,9 km

Opis: Atrakcyjna trasa przez pagórkowaty teren Pojezierza. Trasa w większości prowadzi polnymi drogami i ścieżkami. Na szlaku zabytki Kwilcza i Rozbitka, punkt widokowy na Górze Głazów, malownicze Jezioro Głęboczek i rezerwat „Buki nad Jeziorem Lutomskim”. Dla kolarzy szlak łatwy. Jedynie na terenie rezerwatu „Buki nad Jeziorem Lutomskim” szlak niedostępny – objazd drogą lokalną przez Grobię i Jaroszewo.

• Szlak na punkt widokowy: Sieraków – Lutomek – Punkt Widokowy – Chrzypsko Wielkie Szlaki: czerwony – czarny – zielony; długość 15,1 km

Opis: Wycieczka na jeden z najbardziej znanych punktów widokowych Pojezierza. Na trasie zabytkowe dwory w Lutomku i Łężcach, rezerwat „Buki nad Jeziorem Lutomskim”, pierwszy pomnik odsłonięty w trzecim tysiącleciu i piękne widoki na jeziora i pofałdowany teren Pojezierza. Na odcinku Lutomek – Łężeczki szlak nieznakowany, ale łatwy do odnalezienia w terenie. Dla kolarzy szlak łatwy, jedynie na odcinku rezerwatu trudny.

• Szlak dookoła Lutomia: Lutom – Kąpielka - Jez. Lutomskie – Jez. Godziszewskie - Diabelski Kamień – Lutom; Szlaki: zielony i czarny; długość 9,6km Opis: Widokowy szlak dookoła Lutomia – największej wsi w gminie z ponad 750-letnią historią. Trasa wiedzie wschodnim brzegiem Jeziora Lutomskiego – najdłuższego jeziora Pojezierza. Na trasie wiele pięknych miejsc widokowych na jezioro, największy głaz narzutowy w okolicy i zabytki Lutomia. Dla kolarzy szlak do Jez. Godziszewskiego miejscami niedostępny, dalej łatwy.

Rowerowe

• Szlak Krajobrazowy - kolor żółty; 21,7 km; Góra – Lutomek - Tuchola

Szlak urozmaicony; ciekawy pod względem widokowym, miejscami wiodący przez dzikie tereny. Po drodze obszary chronione przyrodniczo. Możliwość kąpieli i kupna ryb. Najniższy punkt na szlaku położony jest na wysokości 37 m n.p.m a najwyższy na wysokości 79 m n.p.m.

Kajakowe

Szlak: średnio trudny, długość 15,6 km Oszczenica jest drugą najdłuższą rzeką przepływającą przez gminę Sieraków. Prowadzi z Ryżyna poprzez Jezioro Lutomskie prosto do Warty.

Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Lutomiu

Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Lutomiu (Centrum KSiT) - jednostka samorządowa, mieszcząca się w centrum sołectwa pod adresem Lutom 77, powołana do życia w 2015 r. z inicjatywy gminy Sieraków. Projekt utworzenia Centrum KSiT został zrealizowany przy wsparciu Unii Europejskiej ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach działania 413 Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju w zakresie operacji odpowiadających warunkom przyznania pomocy w ramach działania Odnowa i rozwój wsi objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Oferta jaką dysponuje Centrum KsiT dostosowana jest dla osób w każdym wieku. Dzięki bogatej infrastrukturze służącej do aktywizacji życia społecznego, kulturalnego czy też sportowego dzieci, czy osoby dorosłe mogą odnaleźć w tej instytucji usługi dostosowane do ich potrzeb. Poprzez stworzenie Centrum KSiT mieszkańcy Lutomia mają dostęp do w pełni wyposażonego obiektu, gdzie można rozwijać swoje pasje i zainteresowania, ale również poznawać walory turystyczne swojego regionu.

Celem Centrum KSiT

jest aktywizacja społeczna związana z rozwojem kultury, sportu i turystyki poprzez: - organizację wykładów tematycznych, - przeprowadzanie prezentacji historycznych, - prezentowanie lokalnych zespołów i artystów, - propagowanie i upowszechnianie kultury fizycznej, - działanie na rzecz edukacji przy współpracy z jednostkami oświatowymi - promocję walorów turystycznych, przyrodniczych i dziedzictwa historyczno-kulturowego - edukację z zakresu odnawialnych źródeł energi (OZE)

Odbiorcy działań Centrum KSiT

społeczność lokalna sołectwa Lutom, dzieci i młodzież w wieku szkolnym, dzieci w wieku przedszkolnym, seniorzy i studenci Uniwersytetów Trzeciego Wieku, lokalni artyści i młodzi twórcy, pracownicy sektora kultury, instytucje i organizacje działające w sferze kultury, stowarzyszenia aktywnie działające w zakresie kultury, sportu i turystyki turyści odwiedzający sołectwo Lutom

Strona Centrum KSiT

https://www.facebook.com/Lutomksit

Zabytki

• Późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Andrzeja i Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki – Drewniany kościół we wsi wzmiankowany był już w 1725 roku. Obecny kościół zbudowano w latach 1753–1762, z fundacji ówczesnej właścicielki wsi Anny Marii z Kolovrathów Brühlowej., odrestaurowany po pożarze w 1862 r., staraniem proboszcza Stanisława Gintrowskiego (nowy dach i hełm wieży). Odnowiony w 1956 r., restaurowany w końcu lat 70. XX w. i w latach 1982–1983. Styl późnobarokowy z wyposażeniem barokowym i późnoklasycystycznym. We wnętrzu ciekawe obrazy: św. Rocha z ok. 1860 r. (J. Kopczyńskiego) i Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII w. Przy ołtarzu głównym – baldachim wzorowany na barokowym baldachimie z katedry gnieźnieńskiej. W 2009 r. odkryto, że konstrukcja ta, uznawana dotąd za konfesję jest w rzeczywistości jedynym zachowanym w Polsce Castrum Doloris (obozem męki) z przełomu XVII i XVIII wieku.
• Dwór–willa został zbudowany w 1905 r. dla ówczesnego właściciela wsi – Emila Rodatza. Przetrwał do dziś w pierwotnej formie zewnętrznej, lecz ze znacznie przebudowanymi wnętrzami.

Przyroda

Diabelski kamień

"Diabelski Kamień" jest położony w lesie 1 km na południe od wsi. Ma obwód 11 m i jest to największy głaz narzutowy w Sierakowskim Parku Krajobrazowym.

Jeziora

Jezioro Lutomskie

• Jezioro Lutomskie – najdłuższe jezioro rynnowe Pojezierza Sierakowsko–Międzychodzkiego, o szerokości zaledwie 300 m, ale długości 5,8 km. Po zachodniej stronie jeziora, we wsi Grobia został utworzony Rezerwat przyrody Buki nad jeziorem Lutomskim;
• Jezioro Bragant – 14,16 ha, na południe od centrum wsi;
• Jezioro Gołeczewskie (Gołęszewo) – 6,82 ha, na południe od centrum wsi;
• Jezioro Godziszewskie (czasem nazywane Lesioneckim lub Lesionki) – 18,88 ha, na pograniczu z częścią wsi Kaczlin – Lesionkami. Znajduje się tam pole biwakowe i dzika plaża.

Agroturystyka

• Dom agroturystyczny Na Uboczu

Ciekawostki

• W Lutomiu ma swoją siedzibę Ochotnicza Straż Pożarna (OSP), założona w 1922 r. W 1974 r. wybudowano nową remizę, otwartą uroczyście 21 sierpnia tego roku.
• Lutom jest jedyną wsią w gminie Sieraków mającą więcej niż 500 mieszkańców.
• Lutom jest pierwszą wsią w gminie, w której ulicy nadano nazwę – ul. Słoneczna.
• Lutom jest jedyną wsią w gminie posiadającą własną parafię i szkołę podstawową.