Kraśnik

Kraśnik
Herb
Mapa
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo lubelskie
Powierzchnia	25,52 km²
Nr kierunkowy	(+48) 81
Kod pocztowy	23-200
Strona internetowa

Kraśnik – miasto w Polsce, w województwie lubelskim, siedziba powiatu kraśnickiego, położone 49 km na południowy zachód od Lublina.

Kraśnik, kościół szpitalny pw. św. Ducha, 1758-1761

Kraśnik, ul. Kościuszki 4 / Klasztorna - zespół klasztorny kanoników regularnych (XV-XVI), kościół, obecnie parafialny pw. Wniebowzięcia NMP

Kraśnik. Brama na ulicy Klasztornej. Widok na ulicę Krakowską i Plac Wolności.

Kraśnik Budynek dworca kolejowego

Kraśnik, ul. Kościuszki 4 dzwonnica XVII w. kościoła Wniebowzięcia NMP

Kraśnik, kościół szpitalny pw. św. Ducha, 1758-1761

Charakterystyka

Położenie geograficzne: 50°55′17″N 22°13′15″E

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego.

Miasto położone było przy dawnym szlaku prowadzącym ze Śląska i Gór Świętokrzyskich do Włodzimierza i Kijowa. W drugiej połowie XIV w. należało do Gorajskich. W 1377 r. król Ludwik Węgierski potwierdził własność i nadał Kraśnikowi prawa miejskie niemieckie (średzkie) w miejsce polskiego. W 1403 r. istniał tu kościół parafialny pw. św. Pawła z Tarsu.

Był miasteczkiem prywatnym, wchodząc w skład dóbr znamienitych rodów magnackich Gorajskich. Przed 1410 r., jako posag Anny z Goraja, miasto przeszło w ręce Tęczyńskich i to oni doprowadzili je do rozkwitu. Od XIV w. otoczone było wałami. Na ich miejscu ok. 1465 r., powstały ceglano-kamienne mury obronne z dwiema bramami: Lubelską i Sandomierską. Rozebrano je w II połowie XIX w. Dodatkowymi punktami oporu były: kościół otoczony wysokim murem i zamek, powstały w XIV w. na północny zachód od miasta, na górze otoczonej mokradłami. Była to czworoboczna budowla z kamienia i drewna. Na jego dziedzińcu stała kaplica pw. Matki Bożej Loretańskiej. Już w 1646 r. zamek chylił się ku upadkowi, a w 1657 r. został doszczętnie zniszczony przez Szwedów. Jego pozostałości rozebrano w I połowie XVIII w.

Po Tęczyńskich właścicielami zostali Radziwiłłowie, a w 1604 r. właścicielem został Jan Zamojski.

W 1878 r. po udziale w powstaniu styczniowym miasto utraciło prawa miejskie.

W okresie okupacji niemieckiej pobliskie zwarte kompleksy leśne były silnym punktem oporu partyzantów. Dla upamiętnienia tego w centrum miasteczka ustawiono potężny pomnik. W pobliżu stoi amfiteatr. W czasach PRL-u odbywał się tam Festiwal Pieśni Partyzanckiej, obecnie - Patriotycznej.

Kraśnik słynie z... cegły! Okoliczne ziemie Wyżyny Lubelskiej są bogate w najwyższej jakości lessową glinę, którą od początku XX w. wykorzystywano do produkcji cegieł. Szczytowy okres prosperity przypadał na lata 60. i 70. XX w. W okolicy funkcjonowało ponad 80 zakładów wypalających czerwoną ceramiczną cegłę. W 1971 r. kraśnickie cegielnie przekazały w formie daru dla narodu blisko 50 000 cegieł na odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie. Do dziś przetrwało kilkanaście zakładów.

Dojazd

Pociągiem

Kraśnik – to jedyna stacja pomiędzy Lublinem a Stalową Wolą Rozwadów, na której zatrzymują się pociągi pospieszne.

Samochodem

Kraśnik jest znaczącym węzłem drogowym województwa lubelskiego. Krzyżują się tu drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 19 (Białoruś) – Kuźnica – Białystok – Lublin – Kraśnik – Janów Lubelski – Rzeszów. W jej miejsce planowana jest droga ekspresowa S19 omijająca miasto od wschodu.
• Droga krajowa nr 74 (Łódź) – Sulejów – Kielce – Kraśnik – Janów Lubelski – Zamość – Zosin – (Ukraina). Od 2010 r. omija centrum Kraśnika obwodnicą południową.
• Droga wojewódzka nr 833 Kraśnik – Chodel – (Opole Lubelskie). W przyszłości ruch tranzytowy z niej ma zostać przełożony na planowaną obwodnicę północną.

Warto zobaczyć

• Niegdyś na wzgórzu otoczonym mokradłami i stawami wznosił się warowny zamek. Obecnie wzgórz zamkowe jest położone na północny zachód od rynku (przy ul. Festiwalowej, za amfiteatrem). Od wzgórza kościelnego oddziela je głęboki parów. Zamek został wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu na przełomie XIV i XV w. i otoczony kamiennym wysokim murem. Kolejno przechodził przez ręce Dymitra z Goraja, Tęczyńskich, Radziwiłłów i Zamoyskich. Zniszczony podczas potopu przez Szwedów, został w następnych wiekach rozebrany. Zachowało się z niego niewiele. Na powierzchni wzgórza nie widać już nic, natomiast jego wnętrze kryje fundamenty.
• Dawny system obronny miasta uzupełniały otoczone wysokim murem dwie świątynie. Obie przetrwały.
  • Starsza z nich to odrestaurowany gotycko-renesansowy kościół parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Augustyna. Stanowi część dawnego zespołu klasztornego kanoników regularnych. Trójnawowy kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, wzniesiony ok. 1469 r. jako budowla późnogotycka, przebudowany w latach 1527–1541 w stylu późnogotycko-renesansowym z fundacji Jana Gabriela Tęczyńskiego. W kościele uwagę zwraca trójkondygnacyjny, złocony ołtarz główny, należący do najstarszych zabytków snycerstwa późno-renesansowego w Polsce, wykonany ok. 1620 r. a w prezbiterium polichromia z 1630 r. przedstawiająca sceny biblijne. Zachowały się również XVII-wieczne stalle i nagrobki Tęczyńskich, wykonane w warsztatach znanych włoskich mistrzów. Przy kościele znajduje się barokowa dzwonnica z dwoma dzwonami wybudowana przed 1682 r. W 1468 r. w Kraśniku, dzięki zakonowi kanoników regularnych, sprowadzonych z klasztoru Bożego Ciała w Krakowie, utworzono największą bibliotekę i szkołę parafialną na Lubelszczyźnie.

To właśnie tam powstało jedno z czołowych dzieł kultury polskiego renesansu – Tabulatura Jana z Lublina, który w klasztorze był organistą. Klasztor Kanoników Regularnych został rozbudowany w XVII i XVIII w. Na jego terenie w 1792 r. ukrywał się gen. Tadeusz Kościuszko ścigany przez Rosjan. Obok klasztoru znajduje się wzgórze zamkowe z zachowanymi fosami.

• • Druga świątynia to barokowy kościół rektoralny św. Ducha, wzniesiony pierwotnie z fundacji Tęczyńskich jako kościół szpitalny. Istnienie kościoła Ducha Świętego w Kraśniku wiąże się z niesieniem pomocy najuboższym i pokrzywdzonym przez los. Wznoszenie kościoła szpitalnego i szpitala rozpoczęto w 1535 r. poza murami miejskimi. Pierwsze budowle, podobnie jak większość zabudowy ówczesnego miasta, były drewniane. Nie zachował się żaden opis, który pozwalałby określić wygląd ówczesnego kościoła i szpitala. W latach 1758-1761, z fundacji ordynata Klemensa Zamoyskiego, wzniesiono murowany budynek kościoła pw. Ducha Świętego. Posiada on interesujące rokokowe wyposażenie z II połowy XVIII w. Obok zbudowano drewniany szpital dla ubogich zwany dworkiem modrzewiowym.

• Podczas międzywojnia w Kraśniku stacjonował 24 Pułk Ułanów, pamięć o tej jednostce i jej żołnierzach przetrwała na ekspozycji w muzeum regionalnym. W 2012 r., podczas Święta Pułkowego, została odsłonięta pamiątkowa tablica ku czci żołnierzy 24 Pułku Ułanów ufundowana przez społeczeństwo Kraśnika i powiatu kraśnickiego. Znajduje się ona na budynku byłej wartowni Pułku, która pełni obecnie funkcję reprezentacyjną, jest siedzibą Urzędu Stanu Cywilnego w Kraśniku.

• Centralną część rynku w dzielnicy lubelskiej Kraśnika zajmuje pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Pomnik odsłonięto 11 listopada 1930 r. czcząc tak 10. rocznicę zwycięstwa w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1940 r. pomnik został zburzony przez Niemców. W 1989 r. powstał Komitet Odbudowy Pomnika a pierwszych wpłat na konto komitetu dokonali dawni żołnierze 24 Pułku Ułanów. W celu zdobycia dalszych środków w 1992 r. wydrukowano okolicznościowe cegiełki. Nowy pomnik zaprojektował Jan Bartosiewicz a kraśniccy plastycy, Jadwiga i Wojciech Majowie wykonali metalowe popiersie Marszałka. Obok pomnika wmurowano fragment przedwojennego obelisku, wykorzystano także przedwojenne metalowe ogrodzenie. Uroczyste odsłonięcie pomnika odbyło się 11 listopada 1992 r.

Gastronomia

Rajem dla smakoszy jest Zajazd „Marta” (Pułankowice 5a, tel. 81 821 15 80), 4 km przed Kraśnikiem od strony Lublina. Robert Makłowicz napisał kiedyś: „Marta ma najlepszą dziczyznę na świecie”.

Informacje turystyczne

• Muzeum Regionalne w Kraśniku mieści się przy ulicy Piłsudskiego, tel.: 81 884-50-31.
• Muzeum 24 Pułku Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego - oddział Muzeum Regionalnego w Kraśniku. Obecnie na czas prowadzonego remontu, część ekspozycji przeniesiono do głównej siedziby muzeum regionalnego przy ulicy Piłsudskiego 2. W zbiorach jest ponad 2 000 eksponatów i fotografii. Do najcenniejszych należą: kolekcja kilkudziesięciu oryginalnych mundurów wraz z oporządzeniem, odznaczenia oraz osobiste pamiątki żołnierzy pułku.

Zwiedzanie codziennie (oprócz poniedziałków) w godz. 10-17. Bilety w cenie 5 zł - normalne i 4 zł - ulgowe.

• Przez Kraśnik prowadzi Centralny Szlak Rowerowy. Polecamy malowniczy odcinek z Kraśnika do Szczebrzeszyna i Zwierzyńca.

Wyjazd