Rezerwat przyrody Napoleonów

Rezerwat przyrody Napoleonów – florystyczny i leśny rezerwat przyrody w Polsce, w województwie łódzkim, powiecie poddębickim, gminie Poddębice, w obrębie kompleksu leśnego położonego w sąsiedztwie wsi Niewiesz, Ułany i Zakrzew.

Współrzędne geograficzne: 51°55′N 18°54′E

Powierzchnia rezerwatu wynosi 38,63 ha, utworzony został Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r.

Rezerwat „Napoleonów” (czasem zwany „Dąbrowa Napoleonów”) został utworzony w celu ochrony zespołu dąbrowy świetlistej w wieku ok. 120 lat oraz boru mieszanego z bujnym runem, w którym występuje wiele gatunków roślin rzadkich i chronionych, w tym m. in. orlica pospolita, naparstnica zwyczajna i trzmielina brodawkowata. Obserwuje się tam wiele ciekawych gatunków zwierząt.

Droga z Poddębic do Uniejowa prowadzi przez środek dużego kompleksu leśnego zwanego uroczyskiem Napoleonów. Odcinek drogi o długości około 5 kilometrów jest bardzo malowniczy, szczególnie w słoneczne dni, przyjemnie jest podróżować w cieniu wysokich dębów i sosen.

To największy zwarty kompleks leśny w północno-zachodniej części województwa łódzkiego, o powierzchni około 2 000 ha. Las leży na wysoczyźnie oddzielającej dolinę Neru (który płynie na obrzeżach Poddębic) i Warty. Wyniesiony obszar porośnięty lasem leży na wysokości około 140-145 m n.p.m., czyli ok. 30 m wyżej niż położone w sąsiedztwie dno doliny Neru. Ten wyniesiony obszar zbudowany jest w części centralnej, przede wszystkim ze żwirów i piasków, co spowodowało wytworzenie szczególnych typów zbiorowisk leśnych.

W środku lasu położona jest, słabo widoczna z drogi, śródleśna osada Zarzew. W pobliżu, po południowej stronie drogi usytuowany jest parking. Warto zatrzymać się w tym miejscu i zwiedzić położony po drugiej stronie drogi rezerwat „Napoleonów”. Jego południowo-wschodnia granica biegnie wzdłuż drogi Poddębice - Uniejów. W narożnikach rezerwatu znajdują się tablice informacyjne z planem rezerwatu i podstawowymi danymi na jego temat. Podobnie jak w innych rezerwatach, drzewa rosnące wzdłuż granic są oznaczone zielonym paskiem na pniu. Najcenniejszym elementem rezerwatu są dobrze wykształcone płaty dąbrowy świetlistej - rzadkiego typu zbiorowiska leśnego. Jest to pod wieloma względami wyjątkowy typ lasu. Niezbyt silnie zwarty drzewostan, w przeważającej części dębowy i słabo rozwinięte podszycie sprawiają, że do dna lasu dociera dużo światła (stąd nazwa zbiorowiska). Sprzyja to rozwojowi bardzo bujnego i zróżnicowanego gatunkowo runa. Bez trudu możemy tu na powierzchni kilku arów odnaleźć nawet ponad 50 gatunków roślin kwiatowych. W ciepłe słoneczne dni las sprawia niezwykłe wrażenia. Słoneczne plamy na dnie lasu, bujna zieleń runa z bogactwem różnobarwnych kwiatów, dobra widoczność nawet głębi lasu, sprawiają że wydaje się on się niezwykle przyjazny, a pobyt w nim sprzyja zrelaksowaniu.

Dąbrowy świetliste były w przeszłości znacznie pospolitsze. Ich powszechnemu występowaniu sprzyjał prowadzony przez stulecia wypas bydła w lasach oraz plądrownicze pozyskiwanie drewna. Wraz z zaprzestaniem wypasu (obowiązuje od około 60 lat zakaz), zniknął ważny czynnik hamujący nadmierny rozwój podszycia (krzewów).

Dąbrowy świetliste w rezerwacie Napoleonów porastają głównie drzewostany dębu bezszypułkowego w wieku około 120 lat. W wielu miejscach znaczny udział w drzewostanie ma również sadzona sosna. Gdzieniegdzie zachowały się także znacznie starsze dęby, prawdopodobnie liczące około 200 lat. Ciekawostką jest występowanie przy wschodniej granicy rezerwatu kilku okazałych egzemplarzy modrzewia polskiego. W kilku miejscach dość licznie występuje także grab. W podszyciu, które na ogół jest słabo rozwinięte, dominującymi gatunkami są leszczyna i kruszyna zwyczajna. W części północno-zachodniej, pod okapem dębowo-sosnowym, znajduje się bardzo cenne skupisko okazałych jałowców, których największe egzemplarze mają nawet 4 m wysokości, a ich wiek przekracza 80 lat. Najciekawsze i najcenniejsze w rezerwacie jest jednak runo, w którym odnaleźć można wiele niezwykle pięknych, często rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, których stwierdzono około 140 gatunków. Wygląd runa wyraźnie zmienia się w ciągu okresu wegetacyjnego. Odwiedzając rezerwat wczesną wiosną zauważymy zapewne kwitnące na obrzeżach lasu tarniny, a pod drzewami liczne zawilce. Być może uda nam się także znaleźć jedną z rzadszych roślin, występującą wyłącznie w ciepłych świetlistych lasach – miodunkę wąskolistną, o kwiatach czerwonych w początkowej fazie kwitnienia i niebieskich w okresie zamierania kwiatów. W maju urzeknie nas mnogość kwitnących biało konwalii i niebieskich fiołków zaś w czerwcu dąbrowa ożywa wszystkimi kolorami kwitnących tu roślin. Czerwono kwitnie wówczas m.in. bukwica zwyczajna, koniczyna dwukłosowa, smółka pospolita, groszek czerniejący, niebiesko - różne gatunki przetaczników, dzwonek brzoskwiniolistny i szczeciniasty, dąbrówka rozłogowa oraz rzadka dąbrówka kosmata. Białe kwiaty mają: pajęcznica gałęzista, konwalijka dwulistna, kokoryczka wonna, biedrzeniec mniejszy, zaś żółte - dziurawiec zwyczajny i skąpolistny, jaskier wielokwiatowy, oraz różne gatunki jastrzębców.

Rezerwat Napoleonów największe wrażenie robi z pewnością w końcu wiosny i na początku lata, choć jest interesujący o każdej porze roku. Intrygująca jest nazwa uroczyska, od której pochodzi nazwa rezerwatu. Czy cesarz Francji przejeżdżał tędy i odpoczywał tu w cieniu dębów, zauroczony szczególnym klimatem świetlistych dąbrów? Być może, bo miejsce to znajduje się przy starym trakcie łączącym m.in. Rawę Mazowiecką z Uniejowem. O tamtych czasach gdyby mógł, opowiedziałby zapewne stary dąb, rosnący na skraju drogi Poddębice - Uniejów, około 300 m na zachód od rezerwatu. Jego rozmiary świadczą bezspornie, że w czasach napoleońskich, czyli na początku XIX wieku był on już okazałym drzewem.