Na teren powiat najlepiej dostać się drogą szybkiego ruchu lub innymi mniejszymi drogami. Najlepszą i jedyną drogą ekspresową przebiegającą przez powiat jest droga E28. Oprócz niej przez powiat przebiega DK54.
Na terenie powiatu znajdują się dwa drogowe przejście graniczne z Federacją Rosyjską (w Gronowie i Grzechotkach).
Powiat braniewski został utworzony postanowieniem Rady Ministrów w dniu 29 maja 1946 roku na terenie przedwojennych powiatów braniewskiego (Kreis Braunsberg) oraz świętomiejskiego (z tego drugiego 1/3 południowa część, która znalazła się po polskiej stronie granicy). Ówczesny powiat obejmował dwa miasta – Braniewo i Ornetę (od 1959 – trzy, gdy Frombork odzyskał prawa miejskie), dziewięć gmin wiejskich dzielących się na 98 gromad. Obszar powiatu obejmował 1299 km².
Zlikwidowany w wyniku reformy administracyjnej z 1975 roku, przywrócony 1 stycznia 1999 roku.
Środowisko naturalne jest mało przekształcone i stosunkowo mało zanieczyszczone. Od wieków Braniewo i okolice znane były ze swoich walorów. Znajduje się tutaj wiele atrakcji krajoznawczych. Na terenie powiatu spotkać można okazałe pomniki przyrody oraz szereg obszarów chronionych, w tym cztery rezerwaty przyrody. Są to:
Rezerwat Dolina rzeki Wałszy
Rezerwat Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce - utworzony w celu ochrony bobrów żyjących w rejonie rzeki Pasłęki. Obejmuje on swoim zasięgiem rzekę Pasłękę (od źródeł do miasta Braniewa), jej dopływy, okoliczne jeziora oraz łąki i lasy. W rezerwacie żyją takie gatunki chronione jak: nietoperze, wiewiórka, łasica oraz jeż. Warto wymienić także rzadkie i interesujące gatunki ptaków spotykane w tej okolicy, jak: bocian czarny, dzięcioł, rybołów, zimorodek. Rezerwat obejmuje także lasy i łąki, na których rosną rośliny chronione, takie jak: wawrzynek wilczełyko, porzeczka pospolita, przylaszczka pospolita oraz konwalia majowa.
rezerwat torfowiskowy "Osiek II"
Rezerwat Cielętnik - powołany w celu zachowania stanowiska brzozy niskiej rosnącej na torfowisku niskim. Brzoza niska jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą. Jak sama nazwa wskazuje, nie jest wysoka, dorasta maksymalnie do 2,2 metra wysokości. Jest to tzw. relikt glacjalny, pozostałość po ostatnim zlodowaceniu. Brzoza niska jest gatunkiem na tyle rzadkim, że została wymieniona w ostatnim wydaniu "Polskiej Czerwonej Księgi Roślin" jako "rośliny narażone". Spośród rzadkich i interesujących gatunków roślin na terenie rezerwatu spotykamy wierzbę śniadą, czermień błotną, fiołka torfowego (uznany w Polsce za ginący), silnie trujący szalej jadowity. Występują również storczyki. Torfowisko to w przeszłości zostało osuszone. Ta zmiana warunków wodnych oraz zacienienie jest prawdopodobnie przyczyną zanikania brzozy niskiej, która miała tutaj kiedyś jedno z największych stanowisk na Pojezierzu Mazurskim. W chwili obecnej, brzozę niską łatwiej soptkać poza terenem rezerwatu. Planowane jest powiększenie powierzchni rezerwatu i włączenie go do systemu NATURA 2000. Tereny przyległe do Zalewu Wiślanego zyskały rangę obszarów o znaczeniu międzynarodowym w strukturze Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET. Wymagają one szczególnej ochrony.
Ponadto rzeka Pasłęka sama w sobie jest bardzo urodziwa i jest interesującym i zróżnicowanym pod względem krajoznawczym szlakiem wodnym. Swój bieg bierze w Gryźlinach k/Ostródy, a uchodzi do Zalewu Wiślanego w Nowej Pasłęce. Obszarem ważnym dla ptactwa wodnego jest ujście Pasłęki. Zaobserwowano tutaj jedną z dwóch największych koncentracji ptaków wodnych (drugim obszarem o podobnych walorach jest Zatoka Elbląska). Wynika to z faktu, iż wody Zalewu przy ujściu rzeki zimą nie zamarzają, dzięki czemu ptaki wodne mogą tutaj odpocząć i zdobyć pokarm.
W Braniewie znajduje się najmniejszy w Polsce i jedyny w województwie ogród zoologiczno-botaniczny. Powstał w latach 50. z inicjatywy Zdzisława Butkiewicza, w średniowiecznej fosie obronnej, na miejscu przedwojennego ogrodu botanicznego. O istnieniu braniewskiego ZOO dowiedziano się w Polsce dzięki ucieczce dwóch niedźwiadków, które przez kilka godzin buszowały po mieście. Po tym wydarzeniu nawiązano współpracę z oliwskim ZOO, skąd otrzymano nowe zwierzęta. W 1987 r. przystąpiono do rozbudowy obiektu. W czasach świetności liczył on około 200 gatunków zwierząt. Dziś na terenie braniewskiego ogrodu można zobaczyć: unikalną roślinność (m.in. tulipanowiec, miłorząb japoński, dąb piramidalny) i zwierzęta (lama, koń Przewalskiego, owca grzywiasta, paw, osiołek, anui, niedźwiedź himalajski i brunatny, małpy, papugi, świnki morskie, króliki, bażanty, jaki, łabędzie). ZOO otwarte jest w okresie od 1 maja do 30 września w godzinach 10.00 – 18.00 (kasa czynna do godz. 17.00)
Stopa bezrobocia powiatu Braniewo na rok 2008 sięgnęła 29,5%. Znaczący swój udział mają w tej liczbie długotrwale bezrobotni oraz bierni zawodowo i życiowo.
Badania wskazują, że przedsiębiorcy z powiatu braniewskiego stosują działania zachowawcze lub asekuracyjne, co oznacza, że cała ich uwaga skupiona jest na przetrwanie, a nie na rozwój. Jednocześnie na rynku pracy w powiecie braniewskim widać pewną stałość – pracodawcy poszukują cały czas pracowników o określonych zawodach. Zawodami deficytowymi w II półroczu 2008 r. wyodrębnionymi z dużych grup zawodów były: kierownicy wielkich organizacji, pracownicy obsługi biurowej, nauczyciele oraz pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach.
Dochody budżetu powiatu w roku 2012 wyniosły 19,4 mln zł zaś wydatki 21,5 mln zł.
