Norwegia
Norwegia | |
Lokalizacja | |
Flaga | |
Główne informacje | |
Stolica | Oslo |
Ustrój polityczny | monarchia konstytucyjna |
Waluta | korona norweska |
Powierzchnia | 324 220 |
Język | norweski |
Religia | Protestantyzm, katolicyzm |
Numer kierunkowy | +47 |
Domena internetowa | .no |
Norwegia (urzędowo Królestwo Norwegii, bokmål Norge, nynorsk Noreg) – państwo położone w Europie Północnej na Półwyspie Skandynawskim. Graniczy ze Szwecją, Finlandią i Rosją. Administracyjnie podlegają Norwegii też Jan Mayen, archipelag Svalbard, Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I i Ziemia Królowej Maud na Antarktydzie (dwie ostatnie zgodnie z Traktatem Antarktycznym).
Charakterystyka
[edytuj]Geografia
[edytuj]Państwo położone jest w północnej części kontynentu europejskiego nad Morzem Północnym i północnym Morzem Atlantyckim, na zachód od Szwecji. Niemal 2/3 powierzchni kraju zajmują góry, charakterystycznym elementem krajobrazu jest też niezwykłe bogactwo fiordów oraz około 50 000 wysp położonych wzdłuż bardzo rozwiniętego wybrzeża. Strategiczne położenie w sąsiedztwie ważnych linii morskich i lotniczych na północnym Atlantyku. Norwegia jest najsłabiej, po Islandii, zaludnionym krajem europejskim. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 14,7 mieszkańca na 1 km². Ludność jest skupiona głównie w południowej części kraju, w regionie Oslofjord oraz na wybrzeżach. W miastach mieszka 3,3 mln osób (73% ludności, dane z roku 2001). Największą aglomeracją jest Oslo.
Historia
[edytuj]Najstarsze ślady działalności człowieka w Norwegii odkryto koło Komsa w okręgu Finnmark i niedaleko Fosna w Nordmøre. Znalezisko to datowane jest na lata 9000 p.n.e. – 8000 p.n.e.
W 793 r. atakiem na angielski klasztor Lindisfarne rozpoczęła się epoka wikingów. Od tego roku skandynawscy najeźdźcy na długich łodziach często widziani byli w portach Europy Północno-Zachodniej. Norwescy wikingowie dotarli do Islandii, Irlandii (założyli tam miasto Dublin), Grenlandii, a także do Ameryki.
We wczesnym średniowieczu kraj podzielony był pomiędzy lokalnych władców. Jednym z pierwszych, którzy podjęli próbę zjednoczenia, był Harald Pięknowłosy (norw. Harald Hårfagre). On to właśnie w roku 872, po bitwie pod Harsfjorden założył pierwszą w Norwegii siedzibę królewską – Avaldsnes.
Pierwszy kościół powstał w Norwegii w Moster w 995 r. za sprawą króla Olafa Tryggvasona. Jako symboliczny moment chrystianizacji kraju uznaje się jednak bitwę pod Stiklestad, gdzie poległ władca Norwegii Olaf Haraldsson, uznany później świętym. XIII wiek to czas świetności Norwegii: pod panowaniem Håkona IV w skład terytorium norweskiego wchodziły także Jämtland, Islandia, Wyspy Owcze, Orkady, Szetlandy i Grenlandia. W XIV wieku kraj został osłabiony przez zwiększające się wpływy Hanzy, epidemię czarnej śmierci w 1349 r. i walki o tron. Po śmierci Håkona VI w 1380 r. tron objął jego syn Olaf IV, a następnie żona zmarłego króla, Małgorzata I, która była także królową Danii, a później i Szwecji. W 1397 Norwegia, Szwecja i Dania zawarły unię, zwaną kalmarską. Szwecja wyłamała się z unii w 1523 r. Norwegia, coraz bardziej zależna od Danii, pozostała w unii do 1814 r. Wtedy to, zwycięzcy w wojnach napoleońskich podpisali traktat w Kilonii, na podstawie którego Norwegia miała stać się częścią Szwecji, jako odszkodowanie dla tej ostatniej za stratę Finlandii na rzecz Rosji. Uchwalona 17 maja 1814 w Eidsvoll konstytucja była próbą odzyskania przez kraj całkowitej suwerenności. Skończyło się jednak na unii personalnej ze Szwecją. Pełną suwerenność odzyskali Norwegowie w 1905 r. w wyniku referendum niepodległościowego.
W I wojnie światowej kraj zachował neutralność. W II wojnie światowej również próbował pozostać neutralny, jednak zaatakowany przez wojska hitlerowskie 9 kwietnia 1940, przystąpił do antyhitlerowskiej koalicji. Pierwsze lata powojenne to lata rządów Norweskiej Partii Pracy. Odbudowano Norweskie Siły Zbrojne. W 1949 r. po długich debatach nad kierunkiem polityki zagranicznej kraj przystąpił do NATO. W sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyły się w Norwegii dwa referenda: w 1972 i 1994 r. Oba zakończyły się niewielką przewagą strony opowiadającej się przeciw członkostwu w Unii. Wskutek odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego pod dnem Morza Północnego w latach 60. i 70. XX wieku, Norwegia jest obecnie jednym z najbogatszych krajów świata.
Klimat
[edytuj]Południowa i środkowa Norwegia jest położona w strefie klimatu umiarkowanego morskiego, a północ (za kołem polarnym) w strefie umiarkowanego chłodnego morskiego, graniczącego na północnych wybrzeżach z subpolarnym. Na wybrzeżu klimat jest umiarkowany, łagodzony przez Prąd Zatokowy; natomiast w głębi lądu chłodniejszy; zachodnie wybrzeże – deszczowe przez cały rok. Średnia temperatura powietrza i średnie opady (w Oslo) wynoszą: w styczniu 5°C i 49 mm, w lipcu 17°C i 84 mm. W niektórych rejonach kraju śniegi utrzymują się cały rok, a temperatura zimą dochodzi do –40°C, a nawet zdarzają się jeszcze silniejsze mrozy i zatopienia miejscowości jak i miast.
Flora i fauna
[edytuj]Krajobraz norweski jest w przeważającej mierze zdominowany przez lasy świerkowe, chociaż pochodzą one ze stosunkowo niezbyt odległego okresu. Pierwotne lasy składały się głównie z sosen, brzóz i dębów, a świerk rozprzestrzenił się dopiero w przeciągu ostatnich 2000 lat na terenach środkowej i zachodniej Norwegii. Różnorodne gatunki drzew liściastych, takich jak dąb, jesion, lipa, leszczyna, jarzębina, wiąz i klon nadal występują obficie w pasie wzdłuż południowego wybrzeża aż do krainy fiordów i Trondheim, ale na stosunkowo niewielkiej wysokości.
Większe zwierzęta drapieżne w Norwegii, takie jak ryś, wilk, rosomak oraz niedźwiedź, są praktycznie na wymarciu, a miejsca gdzie udało im się przetrwać, ograniczają się do niedostępnych rejonów północy kraju. W pewnym stopniu stało się to za sprawą przemysłu drzewnego, którego rozwój spowodował wycięcie olbrzymich połaci lasów.
Polityka
[edytuj]Norwegia jest monarchią konstytucyjną. Według konstytucji, król ma bardzo szeroką władzę, m.in. wybiera Radę Państwa, w skład której wchodzi premier i co najmniej siedmiu członków, egzekwuje podatki, mianuje wszystkich urzędników cywilnych, kościelnych i wojskowych, jest naczelnym dowódcą sił lądowych i morskich, ma też prawo łaski. W rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa jednak w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Władza ustawodawcza jest w rękach Stortingu (jednoizbowy parlament), w którym zasiada łącznie 169 deputowanych. Wybierany jest na kadencję czteroletnią. Projekty ustaw wnoszone są przez jego członków lub rząd za pośrednictwem członka Rady Państwa. Konstytucja Norwegii obowiązuje od 17 maja 1814 roku, z późniejszymi zmianami.
Gospodarka
[edytuj]Norwegia jest wysoko rozwiniętym krajem.Norwegia ma bogate zasoby naturalne – ropę naftową, energię wodną, ryby, lasy, złoża surowców mineralnych – i jest silnie uzależniona od wydobycia ropy i jej cen na rynkach światowych; ropa naftowa i gaz ziemny stanowią około 1/3 eksportu. Tylko Arabia Saudyjska i Rosja eksportują więcej ropy naftowej niż Norwegia.
Sport
[edytuj]Ważną rolę w życiu kraju stanowi sport. Położona na północy Europy Norwegia miała i ma wielu wybitnych przedstawicieli przede wszystkim w sportach zimowych, jak również wiele ośrodków i obiektów zarówno rekreacyjnych, nastawionych na turystów, jak i specjalistycznych, przeznaczonych dla profesjonalistów. Norwegia jest jednym z niewielu krajów świata, w którym najpopularniejszymi dyscyplinami sportu są sporty zimowe. Sportem numer jeden dla Norwegów są biegi narciarskie, drugą pozycję zajął biathlon, a uchodząca za najpopularniejszy sport w Europie i zarazem na świecie piłka nożna uplasowała się dopiero na trzecim miejscu. Wielkie tradycje i ogromna popularność zimowych dyscyplin sportu sprawiają, że niemal co roku w Norwegii odbywają się zawody najwyższej rangi. Głównie w biegach narciarskich i biathlonie, ale również w narciarstwie alpejskim.
Dojazd
[edytuj]Samochodem
[edytuj]Jeśli ktoś źle znosi podróże statkiem, a na samą myśl o całonocnej przeprawie promowej odczuwa pierwsze objawy choroby morskiej, to ma powody, by odetchnąć z ulgą. Do Norwegii można wreszcie dotrzeć suchą nogą: przez Niemcy do Danii i dalej przez słynny już most z Kopenhagi do Malmö w Szwecji, 16 km pod i nad cieśniną Oresund.
Samolotem
[edytuj]Bezpośrednie połączenie lotnicze między Warszawą a Oslo obsługiwane są przez LOT i norwegian, a na lotnisko Torp również przez Wizzair, a więc codziennie są 2-3 połączenia. Podróż trwa niecałe 2 godziny. Do Oslo polecimy również z Katowic – Wizzair 6 razy tygodniowo, Gdańska – 1-2 dziennie, gdyż kursuje tam SAS, norwegian i Wizzair, i Szczecina – norwegian 2 razy tygodniowo. Z Okęcia kursują również 4 razy w tygodniu samoloty do Bergen i 3 razy do Stavanger. Z Katowic Wizzair lata do Stavanger (3 razy w tygodniu) oraz Bergen (2 razy w tygodniu).
Na trasie z Polski do Norwegii można również skorzystać z wielu pośrednich połączeń lotniczych. Miejscem przesiadki jest zwykle Kopenhaga, skąd samoloty skandynawskich linii SAS kursują do wszystkich międzynarodowych portów lotniczych w Norwegii: Oslo, Bergen, Stavanger, Kristiansand, Trondheim i Tromso.
Pociągiem
[edytuj]Podróżowanie pociągiem jest co prawda wygodne, ale trasa z Polski do Norwegii jest bardzo okrężna; ponadto bilet kolejowy jest tylko nieznacznie tańszy od lotniczego, a w przypadku osób powyżej 26 lat nawet nieco droższy. Kupno biletów zniżkowych pozwala zmniejszyć koszty podróży. Przeważnie opłaca się je nabyć przy podróżowaniu koleją na terenie całej Skandynawii, ale niektóre z nich są też przydatne w przypadku, gdy zamierza się jeździć pociągami wyłącznie po Norwegii.
Polskę łączy bezpośrednie okresowe połączenie kolejowe ze stolicą Norwegii, Oslo. Prowadzi ono z Warszawy, przez Berlin, Hamburg, Kopenhagę, Malmö, Göteborg. Połączenia trwają od 23 do 33 godzin, mają cztery do pięciu przesiadek.
Autobusem
[edytuj]Przejazdy autokarowe do Norwegii oferuje kilka firm przewozowych. Autobusy kursują z kilku największych miast w Polsce do Oslo, wszystkie z nich odcinek z Polski do Szwecji pokonują promem. Bilety kupić można w większości biur podróży, cena za podróż w obie strony z Warszawy do Oslo wynosi 550-600 zł (1200–1300 kr).
Statkiem
[edytuj]Z Polski do Norwegii nie kursują bezpośrednie promy. Ze Świnoujścia, Gdyni lub Gdańska popłynąć można do Szwecji lub Danii i stamtąd kontynuować podróż następnym promem lub drogą lądową. Ceny biletów zależą od sezonu oraz często od tego, czy płynie się rejsem dziennym, czy nocnym.
Podział administracyjny
[edytuj]W Norwegii wyróżniamy 19 prowincji (fylke): Akershus, Aust-Agder, Buskerud, Finnmark, Hedmark, Hordaland, More og Romsdal, Nordland, Nord-Trondelag, Oppland, Oslo, Ostfold, Rogaland, Sogn og Fjordane, Sor-Trondelag, Telemark, Troms, Vest-Agder, Vestfold.
Miasta
[edytuj]Według oficjalnych danych pochodzących ze stycznia 2012 roku Norwegia posiadała 45 miast o ludności przekraczającej 10 tys. mieszkańców. Stolica kraju Oslo jako jedyne miasto liczyło ponad pół miliona mieszkańców; 5 miast z ludnością 100÷500 tys.; 3 miasta z ludnością 50÷100 tys., 8 miast z ludnością 25÷50 tys. oraz reszta miast poniżej 25 tys. mieszkańców. Dla porównania, prawie 70 lat wcześniej takich miast istniało 28: 1 miasto o ludności powyżej 100 tys., 2 miasta o ludności 50÷100 tys., 2 miasta o ludności 20÷50 tys. i 23 miasta o ludności 10÷20 tys.
Ciekawe miejsca
[edytuj]- Fiordy zachodniej Norwegii – Geirangerfjord i Nærøroyfjord – oddalone od siebie o 120 km fiordy Geirangerfjord i Nærøroyfjord są położone w południowo-zachodniej Norwegii, na północny wschód od Bergen. Oba należą do najdłuższych i najgłębszych na świecie i tworzą jeden z najbardziej niezwykłych krajobrazów na Ziemi. Strome, ściśnięte krystaliczne ściany wznoszą się na wysokość 1400 m powyżej poziomu morza i zanurzają pół kilometra pod wodą. Z niemal pionowych ścian spływają liczne wodospady, a swobodnie płynące strumienie przecinają przepiękne, prawie nie skażone działalnością człowieka lasy w kierunku lodowcowych jezior i przepięknych gór.
- Lofoty – to połączenie królestwa ptaków morskich, rybołówstwa z pięknymi plażami i fiordami. Na Lofoty składa się wygięty szkielet gór, czyli Lofotenveggen – 160-kilometrowego pasmo górzystych skał, których niedostępne ściany i ostre szczyty trzymają w sidłach łańcuszek małych wiosek rybackich oraz archipelag kamienistych wysepek. Turystyczny krajobraz Lofotów ukształtowało rybołówstwo, odgrywające integralną rolę w życiu mieszkańców wysp. Choć wyspy leżą na dalekiej północy, klimat jest tu wyjątkowo łagodny. W lecie można opalać się na skałach i chodzić na wycieczki wzdłuż wybrzeża. Lofoty słyną z rorbuer, chat rybaków wynajmowanych turystom zarówno na dłuższy okres, jak i na jedną noc. Zazwyczaj są to wygodne domki, w większości nowe, wyposażone w łóżka piętrowe i opalane drewnem piece.
- Parki Narodowe Jotunheimen i Rondane – dla piechurów Jotunheimen (czyli „dom gigantów”) to miejsce pielgrzymek. Park Narodowy w pełni zasługuje na swoją nazwę – spiczaste wierzchołki i pofalowane lodowce, wznoszą się wysoko ponad doliny rzek i płaskowyże urozmaicone taflami jezior. Powierzchnia parku wynosi zaledwie 3900 km², ale aż 200 szczytów parku wzbija się ponad granicę 1900 m. Rondane to pierwszy park narodowy założony na terenie Norwegii (1962 rok). Alpejski charakter parku (jedna trzecia z 580 km² obszaru leży w strefie roślinności alpejskiej) przyciąga wielu miłośników górskich wędrówek – bez względu na wiek i doświadczenie.
- Nordkapp (Przylądek Północny) – najdalej na północ wysunięty skrawek Europy. Wielu turystów, docierających tu po wielu trudach przeżywa lekkie rozczarowanie, widząc, bądź co bądź, jedynie urwisko o wysokości 307 m. Niektórzy jednak dostrzegają w tej buro-czarnej skale, tkwiącej na krańcu nagiego, wietrznego półwyspu, coś niezwykłego, co pobudza zmysły. Niezwykle interesująca, ale niestety kosztowna wyprawa.
- Atlantic Ocean Road (Atlanterhavsveien) – droga o długości 8 kilometrów pomiędzy miejscowościami Vevang, a Karvag, leży na styku Oceanu Atlantyckiego i Morza Norweskiego.Trasa wyróżnia się ostrymi zakrętami, licznymi wzniesieniami i spadkami, a wszystko łączy 8 mostów pomiędzy wysepkami na wodach zatoki Hustadvika. To jedna z najbardziej malowniczych dróg na świecie, trasa została oznaczona jako oficjalny narodowy szlak turystyczny w Norwegii. Jadąc z półwyspu Romsdal na wyspę Averøya przejedziemy przez szczególnie charakterystyczny Most Storseisundet, zbudowany w formie artystycznego łuku. Na trasie wyznaczone są cztery miejsca przeznaczone na postój gdzie można odpocząć podziwiać krajobraz. W czasie spokojnej pogody będziemy podziwiać życie ptactwa, fok, a mając szczęście możemy dostrzec nawet wieloryba. W tym rejonie nierzadko także spotkamy sztormową aurę, wówczas należy zachować szczególną ostrożność, bowiem wtedy przez niżej położone części trasy przelewają się morskie fale. Jednak nawet w taką pogodę podróż z pewnością dostarczy wielu niezapomnianych przeżyć i emocji.
Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO
[edytuj]- Bryggen – szereg zabytkowych budynków w Bergen
- Fiordy zachodniej Norwegii – Geirangerfjord i Nærøyfjord
- Miasto Røros
- Rysunki naskalne z Alty
- Tzw. Południk Struvego (wpis transgraniczny wraz z Białorusią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Mołdawią, Rosją, Szwecją i Ukrainą)
- Urnes stavkirke – kościół klepkowy w Urnes
- Vegaøyan – archipelag Vega
Transport
[edytuj]Dla tych, którzy mają niewiele czasu, a chcą dotrzeć np. na daleką północ, tanie przeloty na trasach krajowych Norwegii mogą być stosunkowo niedrogim, a z pewnością najszybszym sposobem podróżowania.
Pociągi kursują w zasadzie na czterech głównych liniach – rzadziej na bocznych trasach. Transport kolejowy jest rozszerzony dzięki systemowi połączeń autobusowych.
Podróżowanie po pięknych trasach Norwegii autobusem nie jest złym pomysłem – dojeżdżają wszędzie tam, dokąd nie można dostać się pociągiem, a bilety, szczególnie, że w ich cenę wliczone są przeprawy promowe, nie są najdroższe. Oczywiście w rejonie zachodnich fiordów oraz w rejonie Lofotów promy to najważniejszy środek komunikacji.
Samochód również może okazać się dobrym sposobem podróżowania, ale trzeba liczyć się z tym, że aura kraju jest nieprzewidywalna – szczególnie zimą, a trasy, mimo iż nowoczesne i bezpieczne, na ogół wiodą krętymi serpentynami. Czasem dotarcie do punktu oddalonego o kilka kilometrów w linii prostej może zająć sporą część dnia – szczególnie, jeśli po drodze czekać nas będzie przeprawa promem.
Język
[edytuj]Językiem urzędowym w Norwegii jest norweski bokmål (język książkowy) oraz nynorsk (nowy norweski).
Zakupy
[edytuj]W największych norweskich miastach znajduje się wiele centrów handlowych i domów towarowych. Ceny są na ogół wysokie, ale stosunkowo tania jest odzież. Często można znaleźć okazyjne towary ze złota i srebra, zegarki, szkło i wyroby ze skóry. Podatek VAT w Norwegii jest bardzo wysoki, ale kupujący z zagranicy mogą zaoszczędzić do 18,5%, kupując w sklepach wolnocłowych. Popularną pamiątką, którą wieku turystów przywozi z Norwegii, są wełniane swetry w tradycyjne wzory, znane pod nazwą lusekofte. Bogaty wybór swetrów dobrej jakości mają specjalistyczne sklepy z rzemiosłem we wszystkich miastach. Sprzedają one również piękne ręczne wyroby z drewna, cyny, srebra i lnu. Rzemiosło i biżuteria Saamów wspaniale nadają się na prezenty, a zawsze doceniane są również norweskie delikatesy i słynna wódka, dostępna w wielu gatunkach. Do popularnych podarków dla małych dzieci należą trolle i przytulanki, np. misie polarne i foczki.
Gastronomia
[edytuj]Cała kuchnia norweska jest raczej trudna do jednoznacznego zdefiniowania, tak jak w przypadku np. francuskiej czy hiszpańskiej. Jak łatwo się domyślić, bardzo popularne są tutaj ryby pod każdą postacią, zwłaszcza łatwo dostępne pstrągi, śledzie i łososie. Często wędzi się ryby. Gravlaks to marynowany łosoś, podawany zazwyczaj z sosem musztardowym. Inna nazwa tej potrawy to „łosoś grzebany”. Potraw mięsnych nie je się tak często jak w pozostałej części Europy. Jednym z bardziej egzotycznych dań jest reinsdyrstek, czyli stek z mięsa renifera. Kjøttkaker to popularne w całej Skandynawii pulpeciki, podawane z kapustą lub żurawinami. Får i kål to po prostu baranina (również popularna w Norwegii) serwowana z kapustą. Norweskie desery nie należą do najbardziej wysmakowanych. To zwykle proste ciasta, np. z jabłkami, często dodaje się do nich przyprawy korzenne. Cały naród przepada za serami. Gjetost i pultost to słodkie sery, jarlsberg i nokkelost – słone. W Norwegii popularnym alkoholem jest miód pitny. Akevitt to wódka o 40% zawartości alkoholu, a glögg – grzane czerwone wino z przyprawami.
Nieco śmieszne mogą się wydać norweskie regulacje dotyczące sprzedaży alkoholu. Te, o mocy ponad 4,7% można kupić tylko w specjalnych państwowych sklepach. Wyznaczone są także godziny sprzedaży alkoholu.
Noclegi
[edytuj]Bezpieczeństwo
[edytuj]Norwegia jest krajem bezpiecznym. W okresie letnim jednak, szczególnie w dużych ośrodkach miejskich, rośnie liczba kradzieży kieszonkowych.
Zdrowie
[edytuj]Opieka lekarska w Norwegii jest szeroko dostępna i stoi na bardzo wysokim poziomie: nawet najdalej położone miasteczka są w bliskim zasięgu służb medycznych. Osoby posługujące się językiem angielskim nie powinny natrafić na żadne bariery językowe – jeśli lekarz lub pielęgniarka nie mówią w tym języku (co jest mało prawdopodobne), zawsze znajdzie się w pobliżu ktoś, kto zna angielski. Ponadto wiele biur turystycznych dysponuje spisem lekarzy mówiących w języku angielskim.
Kontakt
[edytuj]Przedstawicielstwa dyplomatyczne
[edytuj]Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Norwegii
[edytuj]Ambasada RP w Oslo
Olav Kyrres plass 1, 0244 Oslo, PO Box 4030 AMB
Telefon: +47 24 11 08 50
Fax: +47 22 44 48 39
Strona www: https://oslo.msz.gov.pl/pl/
E-mail: oslo.info@msz.gov.pl
Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce
[edytuj]Ambasada Królestwa Norwegii w Warszawie
al. Armii Ludowej 26
00-609 Warszawa
Telefon: +48 22 696 40 30
Fax: +48 22 628 93 83
Strona www: https://www.norway.no/pl/poland
E-mail: emb.warsaw@mfa.no