Górny Śląsk

	Górny Śląsk;
	Katowice
	Flaga
	Informacje
Państwo	Polska, Czechy
Powierzchnia	20 373 km²
Liczba ludności	5,2 mln
Język	polski, czeski, śląski
Kod samochodowy	S, O, T
	Strona internetowa

Górny Śląsk

Górny Śląsk – region historyczny, położony na pograniczu Polski i Republiki Czeskiej.

Geografia

Region ten zlokalizowany jest w dorzeczu Odry i Wisły, na pograniczu polsko-czeskim, pomiędzy Beskidami na południu, a źródłami Warty i Stobrawy na północy. Sąsiaduje z Małopolską, Wielkopolską, Dolnym Śląskiem, Kysucami i Morawami.

Górny Śląsk dzieli się na trzy części: Śląsk Cieszyński (położony u podnóża Beskidu Śląskiego), Śląsk Opolski (leżący w większości w województwie opolskim) oraz Górny Śląsk właściwy – skupiony przy aglomeracji katowickiej, leżącej w województwie śląskim.

Główne zbiorniki wodne: Jezioro Goczałkowickie, Racibórz Dolny, Jezioro Turawskie, Jezioro Otmuchowskie, Jezioro Nyskie.

Główne rzeki: Wisła, Odra, Mała Panew, Opawa, Olza, Stobrawa, Kłodnica, Osobłoga, Ostrawica^[1].

Historia

Przed ukształtowaniem się polskiej państwowości tereny te zamieszkiwane były przez Celtów, Madziarów i Wandalów. W IX wieku powstało państwo wielkomorawskie, którego zasięg obejmował m.in. Górny Śląsk, Morawy, zachodnią Słowację i północną Austrię. W 907 r. kraj został najechany przez Węgrów. Około X wieku tereny te podzielono pomiędzy Państwo Polan i Czechy. Roku 1000 założono we Wrocławiu biskupstwo, którego zasięg obejmował tereny od Nysy Łużyckiej po Górny Śląsk. W 1038 r. czeski władca Brzetysław najeżdża Śląsk, nakazując płacenie trybutu i wyłączając Górny Śląsk z obszaru biskupstwa. Aż do pokoju kłodzkiego ziemie te pozostają częścią sporów pomiędzy Polską i Czechami.

W 1138 r. następuje podział Polski na dzielnice, Śląsk i Małopolska dostały się pod władzę Władysława II Wygnańca, który jako książę-senior i princeps miał zwierzchnią władzę nad wszystkimi dzielnicami Królestwa Polskiego. Ziemie późniejszego Górnego Śląska znalazły się w dzielnicy śląskiej i dzielnicy senioralnej (krakowskiej), z wyjątkiem opawskiej (wcielonej do Moraw). Ten stan rzeczy pozostał aż do 1320 r. kiedy to władcą Polski został Władysław Łokietek. W 1327 książęta górnośląscy składają hołd nowemu władcy Janowi Luksemburskiemu. Podczas jego panowania zachodzą wielkie zmiany w przynależności księstw, m.in. Racibórz zostaje oddany dynastii Przemyślidów z czeskiej Opawy. Roku 1345 ziemie te najeżdża Kazimierz Wielki, który to zostaje wyparty przez Czechów pod Wodzisławiem Śląskim. Trzy lata później w Namysłowie zostaje podpisanyakt inkorporacji Śląska do Korony Czeskiej.

W 1526 r. Górny Śląsk zostaje przyłączony do Imperium Habsburgów. Odtąd zaczyna się rozwój górnictwa i hutnictwa. Aż do wybuchu I wojny śląskiej granice pozostają niezmienne. Niestety w wyniku przegranej Habsburgów, znaczna część Górnego Śląska dostaje się pod panowanie Prus. W 1751 r. w nieopanowanej przez Niemcy części powstaje prowincja Śląsk Austriacki. W 1811 r. dochodzi do zrywu chłopskiego, któremu przewodzi Józef Bienia. Powstanie szybko upada, a w jego efekcie nasila się dyskryminacja i germanizacja (już w 1819 r. w pruskiej części Górnego Śląska nakazano nauki języka niemieckiego w szkołach). Roku 1889 dochodzi do wielkiego strajku górników (15 tys. osób), trwającego blisko dwa tygodnie.

W 1918 r. Polska odzyskuje niepodległość. Na terenie Górnego Śląska zostają organizowane w 1919 r. plebiscyty. Zostają one zorganizowane w bardzo sprzyjający Niemcom sposób, ale dzielą Górny Śląsk po połowie dla obu państw. Około pół roku później wybucha I powstanie śląskie. Jego celem było przyłączenie ziem śląskich do Polski. Powstanie po 6 dniach upadło. W 1920 r. część ziemi raciborskiej trafia do Czechosłowacji, wraz z Zaolziem. Wybucha też II powstanie które także upada. W 1921 r. dochodzi do drugiego plebiscytu w sprawie przynależności terytorialnej tego obszaru do Polski lub Niemiec. 59,41% głosujących opowiada się za zostawieniem regionu w Niemczech zaś 40,59% opowiada się za przyłączeniem tego regionu do Polski. Blisko miesiąc później wybucha III powstanie śląskie, będące odpowiedzią na wyniki głosowania (plebiscytu). W 1938 r. na zajęte przez Czechy Zaolzie wkraczają kilkudziesięciotysięczne polskie armie.

W 1939 r. dochodzi do wybuchu II wojny światowej. Rok później dochodzi do założenia obozu pracy przymusowej dla kobiet w Sławięcicach i wielu filii obozu Auschwitz-Birkenau. Nasila się rasizm wobec Ślązaków, Czechów, Polaków i innych mniejszości. W styczniu 1945 przez Górny Śląsk przechodzą nazistowskie marsze śmierci. Po upadku III Rzeszy następuje deportacja wielu mieszkańców regionu na pracy przymusowe do ZSRR, a autonomia śląska zostaje usunięta. Czechosłowackie Zaolzie zostaje pozbawione Polaków w administracji.

Okres Polskiej Republiki Ludowej to głównie wystąpienia górnicze i rozwój przemysłu. Pod koniec XX wieku region staje się także bastionem walki z komunizmem. Dochodzi wtedy do wielkich wystąpień robotniczych w Jastrzębiu-Zdroju, Rybniku czy Katowicach. Niedługo później Polska i wiele państw wychodzi z bloku wschodniego.

Nazwa

Obecnie nazwa Górny Śląsk używana jest tradycyjnie, natomiast nie funkcjonuje urzędowo, na szczeblu administracji państwowej. Ziemie Górnego Śląska zajmują część woj. opolskiego, woj. śląskiego i kraju morawsko-śląskiego.

Blisko 52% powierzchni województwa śląskiego należy do historycznej Małopolski, przez co błędnie utożsamia się tę krainę z województwem – nie odpowiadającym swymi granicami, podziałowi historycznemu, którego początki sięgają średniowiecza.

Równocześnie część obecnych mieszkańców woj. opolskiego nie czuje się związku z Górnym Śląskiem, uznając powstałe po II wojnie światowej polskie neologizmy Opolszczyzna i Śląsk Opolski. Także administracja woj. opolskiego jedynie częściowo nawiązuje w nazwach do Górnego Śląska. Warto zaznaczyć, że po zmianach administracyjnych w 1999 r. prezydent A. Kwaśniewski przyznał większość ziem Górnego Śląska województwu opolskiemu.

Regiony

Miasta

Gdzie dalej

↑ https://wachtyrz.eu/gorny-slask-w-pigulce/.

[1] ttps://wachtyrz.eu/gorny-slask-w-pigulce/.

[1]