Żywiec

	Żywiec;
	Herb
	Mapa
	Informacje
Region	Województwo śląskie
Powierzchnia	50,54 km²
Wysokość	344–400 m n.p.m.
Ludność	32 056
Nr kierunkowy	(+48) 33
Kod pocztowy	34–300 do 34–330
	Strona internetowa

Żywiec

Żywiec – miasto powiatowe w województwie śląskim, położone u zbiegu rzek Soły i Koszarawy w Kotlinie Żywieckiej, nad Jeziorem Żywieckim, na wysokości 345-350 m n.p.m.

Charakterystyka

Dzielnice miasta

Historycznym centrum Żywca, mieszczącym prawie wszystkie zabytki i większość atrakcji turystycznych jest Śródmieście, założone w XIV wieku. Na zachód od niego leży Zabłocie, dzielnica przemysłowo-mieszkaniowa, w której znajdują się główny dworzec kolejowy oraz żywiecki browar. Sąsiaduje ono od wschodu ze Sporyszem, gdzie w 1837 roku założono hutę, przekształconą później w fabrykę śrub. Dalej na wschód znajduje się dzielnica Kocurów-Koleby z wzgórzem Łyska i Grapa. Na wschodzie, za Śródmieściem leży Moszczanica, gdzie położony jest dwór z początku XIX wieku. Najbardziej na północ wysuniętą dzielnicą jest Oczków, położony nad Jeziorem Żywieckim. Przy północno-zachodniej granicy miasta znajduje się Podlesie, przyłączone do Żywca w 2001 roku.

Historia

Historycznie tereny, na których zlokalizowane jest obecnie miasto, były zasiedlane od bardzo dawna, co potwierdzają wykopaliska archeologiczne, między innymi w partiach szczytowych wzgórza Grojec leżącego nieopodal miasta, którego nazwa wskazuje na obecność grodziska. Najstarsze znaleziska archeologiczne datowane są na VI w. p.n.e. w okresie halsztackim kultury łużyckiej. Osada na Grojcu jest jedną z najwyżej położonych osad kultury łużyckiej w górach.

Odnaleziono także ślady bytności celtyckiego plemienia Kotynów. Kotlina Żywiecka leży na skrzyżowaniu ważnych i dogodnych szlaków handlowych z Węgier i Czech w kierunku Krakowa i Śląska.

W okresie potopu szwedzkiego Żywiec znalazł się na linii frontu. Szwedzi splądrowali i spalili część miasta. Nie zachowały się okopy z czasów potopu szwedzkiego, które zniwelowano w latach trzydziestych XX wieku, ale można obecnie oglądać kule armat szwedzkich, którymi ostrzelano miasto, a które obecnie wmurowane są w wieżę konkatedry żywieckiej, tuż poniżej najwyższego poziomu balkonów. Historia zajęcia Żywca przez oddziały Szwedzkie wspomniana została przez Henryka Sienkiewicza w „Potopie” (rozdział XXIII):

„To swoi! – ozwało się kilka głosów. – Swoi! My z Żywca gardła unosim; Szwedzi Żywiec palą i ludzi mordują!

W 1838 r. Żywiec trafił pod rządy Habsburgów w drodze transakcji finansowej z rodziną Wielopolskich, będących właścicielami Żywiecczyzny od 1678 r. Adam Wielopolski sprzedał zadłużone dobra żywieckie arcyksięciu Karolowi Ludwikowi Habsburgowi, synowi cesarza Leopolda II. W imieniu arcyksięcia majątkiem żywieckim zarządzała Komora Cieszyńska.

W 1856 r. Albrecht Ferdynand Habsburg założył w Żywcu słynny Arcyksiążęcy Browar. W ramach działalności inwestycyjnej rozwinięto lub założono wiele lokalnych zakładów przemysłowych. Habsburgowie rozbudowali Zamek Żywiecki dodając do niego rozległy kompleks pałacowy zwany obecnie Nowym Zamkiem oraz przebudowali liczący 26 ha park Żywiecki tworząc z niego największy w Polsce park krajobrazowy w stylu angielskim.

W okresie bezpośrednio przed I wojną światową na terenie Żywca zaczęły powstawać organizacje niepodległościowe, w 1893 r. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Przeprowadzono składki społeczne które dały wynik w wysokości 52 000 koron, za które to fundusze w 1904 r. oddano do użytku gmach „Sokoła” z salą gimnastyczną 20 × 12 m, szatniami i boiskiem sportowym. W 1910 r. „Zarzewie” i „Polska Organizacja Bojowa”, 11 marca 1913 r. połączone w jawne towarzystwu o nazwie „Strzelec”. W 1910 r. odsłonięto przy Alei Wolności pomnik upamiętniający 500-lecie bitwy Grunwaldzkiej. W latach 1912 i 1913 powstały również drużyny skautów, najpierw drużyna męska, a rok później żeńska, których organizatorem był Tadeusz Jänich.

7 sierpnia 1914 r. ogłoszono mobilizację. 16 sierpnia 1914 r. po ogłoszeniu mobilizacji oddziały z Żywca pomaszerowały żegnane przez całe miasto w stronę Zatora.

W drugiej połowie listopada 1918 r., a więc już po odzyskaniu niepodległości Żywiec wysłał 2 kompanie na odsiecz Lwowa i uformował oddziały ochrony pogranicza w Milówce, Istebnej i Zabłociu.

Najbardziej okazałymi budynkami w mieście oprócz Zamku Habsburgów, pałacu i gmachu administracyjnego dóbr arcyksiążęcych był ratusz, murowane kamienice w rynku, gmach gimnazjum, budynek Sokół, „Polonia”, gmach starostwa, kasa chorych, kino „Edison” i dwie szkoły podstawowe. Nadal jednak sporo domów położonych także przy uczęszczanych ulicach było parterowymi budynkami drewnianymi. Nie było wodociągów i kanalizacji, ścieki płynęły rynsztokami do kilku potoków przepływających przez miasto. W energię elektryczną zaopatrywane było do 1939 r. z miejscowego generatora prądu napędzanego maszyną parową.

We wrześniu 1939 pięć samolotów Luftwaffe zbombardowało miasto. Zniszczone zostały kamienica na rogu ul. Sienkiewicza i Rynku, zniszczono zabudowania ul. Komorowskich w rejonie obecnego starostwa oraz w rejonie placu Mariackiego.

W 1939 r. miasto włączono do III Rzeszy.

W czasie II wojny światowej Niemcy deportowali z okolic Żywca ok. 20 tys. osób (akcja Saybusch). Była to jedna z pierwszych masowych deportacji na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

Ofiarą prześladowań byli także członkowie rodziny Habsburgów – arcyksiążę odmówił podpisania volkslisty i żądał traktowania go jak oficera Wojska Polskiego pochodzenia niemieckiego. W wyniku przesłuchań i więzienia które miały miejsce w siedzibie Gestapo w Cieszynie utracił zdrowie, zaś Niemcy dokonali konfiskaty majątku rodziny. Wiele obrazów i innych dzieł sztuki z żywieckiego zamku zostało zrabowanych i przewiezionych m.in. do siedziby Hansa Franka na Wawel w Krakowie, gdzie część z nich pozostaje do dziś.

Czasy powojenne to z jednej strony dalszy rozwój miasta i przemysłu, z drugiej – powiększanie się granic administracyjnych miasta i jego zaludnienia.

Dojazd

Samolotem

Najbliższe lotnisko położone jest w Międzybrodziu Żywieckim, jednak przeznaczone jest ono jedynie do celów sportowo-turystycznych. Porty lotnicze położone w promieniu 100 km od miasta to Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice i Port Lotniczy Ostrawa (w Republice Czeskiej).

Pociągiem

W mieście znajdują się trzy stacje kolejowe: Żywiec Główny, Żywiec-Sporysz i Pietrzykowice Żywieckie. Żywiec posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Bielskiem-Białą, Krakowem, Oświęcimiem, Suchą Beskidzką, Katowicami i Tychami, a także słowackimi miastami Żylina, Čadca i Kysucké Nové Mesto.

Samochodem

z Warszawy: drogą krajową nr 8 do Piotrkowa Trybunalskiego, następnie drogą krajową nr 1 do Dąbrowy Górniczej i dalej drogą ekspresową S1 do Bielska-Białej, a następnie drogą krajową nr 69.
z Krakowa: jadąc drogą krajową nr 7 należy za Mogilanami wjechać na drogę krajową nr 52 i w Wadowicach zjechać w drogę krajową nr 28 do Suchej Beskidzkiej, gdzie należy skręcić w drogę wojewódzką nr 946.
z Gdańska: cały czas drogą krajową nr 1 do Dąbrowy Górniczej, potem ekspresową S1 do Bielska-Białej i drogą krajową nr 69 do Żywca.
z Łodzi: drogą krajową nr 1 do Dąbrowy Górniczej, następnie S1 do Bielska-Białej, a potem drogą krajową nr 69.
z Poznania: drogą krajową nr 11 do Pleszewa, potem drogą krajową nr 12 do Piotrkowa Trybunalskiego, potem drogą krajową nr 1 do Dąbrowy Górniczej, a stamtąd ekspresową drogami S1 i krajową 69.

Komunikacja

W mieście kursują autobusy Miejskich Zakładów Komunikacyjnych łączące poszczególne dzielnice, jak i kilka okolicznych wsi. Do najważniejszych przystanków należą: Polonia przy ul. Kościuszki, Plac Mariacki położony nieopodal Rynku, Dworzec PKP przy ul. Dworcowej i Góral na skrzyżowaniu ulicy Wesołej i Dworcowej.

Warto zobaczyć

Zabytki

Stary Zamek – powstał w połowie XIV w. Został wzniesiony przez Komorowskich herbu Korczak. Staraniem Jana Spytka Komorowskiego został przebudowany z gotyckiego w renesansowy, zbudowano wtedy arkadowy dziedziniec, który zachował się w swym pierwotnym układzie do dnia dzisiejszego.
Pałac Habsburgów tzw. „Nowy Zamek – klasycystyczny pałac zaprojektowany z polecenia arcyksięcia Albrechta przez Karola Pietschkę, był kilkakrotnie przebudowywany. W latach 1893–1895 powstało nowe skrzydło pokryte szklanym dachem. Kolejnej rozbudowy dokonano, gdy dobra żywieckie przejął Karol Stefan. Wtedy to dobudowano pawilon na przedłużenie skrzydła południowego, w którym na piętrze mieściła się sala balowa, tzw. lustrzana. Ostatniej rozbudowy dokonano w 1911, dobudowując trzyosiowy ryzalit z dwoma bocznymi balkonami, zwieńczony klasycznym tympanonem z herbem Habsburgów.
Konkatedra Narodzenia Najświętszej Marii Panny – świątynia z wysoką wieżą, ozdobiona u szczytu galerią, zbudowana w XV wieku, a rozbudowana w latach 1582-1583. Wśród cennych dzieł gotycka płaskorzeźba Zaśnięcia Matki Boskiej z około 1500. Wystrój wnętrza barokowy. Dawniej kościół parafialny, od 1992 konkatedra diecezji bielsko-żywieckiej.
Ratusz – wzniesiony w końcu XIX wieku na miejscu poprzedniego drewnianego z 1706 roku. Architektura ratusza w dużym stopniu nawiązuje do architektury synagogalnej okresu XIX wieku. Świadczyć o tym mogą wysokie potrójne okna, zakończone półkoliście, żelazne kolumienki między nimi oraz rozety.
Park Zamkowy – dawny ogród zamkowy o powierzchni około 26 ha. Na przełomie XIX i XX wieku park o układzie geometrycznym został przekomponowany w duchu angielskich założeń krajobrazowych, wtedy to wspomniany Domek Chiński znalazł się na wyspie. W latach 1930-1936 wprowadzono nowe elementy dekoracyjne, które projektowała Angielka Brenda Colvin, a realizowała ogrodniczka Kit Beckh. Na osi głównej Pałacu powstała polana widokowa, założono okrągły basen z fontanną, pergole oraz półkoliste rozarium. Drewniane mostki nad kanałami zastąpiono kamiennymi, a na dziedzińcu zewnętrznym miedzy Pałacem Habsburgów, a Starym Zamkiem wybudowano ozdobną, kutą z żelaza studnię, którą wykonał rzemieślnik żywiecki Julian Rybarski.
Kościół św. Krzyża – gotycki kościół w Żywcu, położony w części Śródmieścia zwanej Rudzą. Pochodzi z początku XV wieku, nazywany jest również kościołem Trzech Krzyży. Został zbudowany w stylu gotyckim, rozbudowany w okresie baroku.
Kościół św. Marka – został wybudowany w 1885 roku na miejscu poprzedniego, drewnianego, z 1591 roku. W środku świątyni znajdował się niegdyś gotycki tryptyk, z którego zachowały się skrzydła przedstawiające Chrystusa Bolesnego, Matkę Boską oraz świętych. Obecnie skrzydła tryptyku znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Na zewnątrz, we wnęce wieży umieszczona jest drewniana polichromowana płaskorzeźba pochodząca z początku XVII wieku, przedstawiająca św. Marka. Wokół kościoła powstał cmentarz, obecnie nieczynny.
Kościół Przemienienia Pańskiego – wzniesiony został w 1701 roku z inicjatywy wójta żywieckiego Andrzeja Komonieckiego i jego żony Zofii Kalfasowiczównej. Pierwotnie drewniany.

Muzea i galerie sztuki

Muzeum Miejskie – siedziba muzeum znajduje się w Starym Zamku. Wśród zabytków historycznych do najcenniejszych zaliczają się dokumenty rękopiśmienne dziejów miasta i całej Żywiecczyzny – Chronografia albo Dziejopis Żywiecki autorstwa Andrzeja Komonieckiego – wójta, burmistrza oraz kronikarza miejskiego, żyjącego na przełomie XVII i XVIII wieku. Są również przywileje dla miasta i cechów rzemieślniczych żywieckich nadawane przez kolejnych dziedziców Państwa Żywieckiego oraz królów polskich od XVI do XVIII w. Znajduje się tu także bogata kolekcja pamiątek cechowych (pieczęcie, obesłania, lady oraz księgi cechowe) oraz malarstwa cechowego żywieckiego z XIX i XX wieku. W zbiorach znajdują się także bardzo cenne przykłady sztuki gotyckiej: drewniana, polichromowana rzeźba Św. Anny Samotrzeciej z ok. 1380 roku oraz obraz temperowy na desce Opłakiwanie z poł. XV wieku. Dział ponadto posiada kolekcje tradycyjnych, mieszczańskich strojów żywieckich oraz zabytkowe meble. Zbiory etnograficzne prezentują wybrane dziedziny tradycyjnej kultury materialnej Górali Żywieckich oraz tradycyjną i współczesną sztukę ludową. Zbiory działu przyrody prezentują kilkaset okazów fauny i flory beskidzkiej. Bardzo cenny jest zbiór paleontologiczny zawierający szczątki zwierząt kopalnych. Dział archeologii prezentuje materiał archeologiczny z wykopalisk prowadzonych na Żywiecczyźnie w okresie międzywojennym oraz z wykopalisk własnych prowadzonych w latach 1983-1987 na górze Grójec koło Żywca. Ponadto w zbiorach znajduje się materiał z wykopalisk w Starym Zamku.

Muzeum Browaru Żywiec – Muzeum Browaru Żywiec zostało uruchomione 9 września 2006 roku w piwnicach żywieckiego browaru z okazji 150-lecia Browaru. Muzeum zajmuje powierzchnię ok. 1600 m². Wnętrza Muzeum, zaprojektowane przez zespół architektów pracowni Modulor oraz studio graficzne Pirus MTL, odwzorowują proces powstawania piwa w browarze. Wizytę zaczynamy od sali w której możemy obejrzeć składniki z których robi się piwo, potem oglądamy szczegółową makietę browaru, przenosimy się w czasie do XIX-to wiecznego Żywca, gdzie możemy obejrzeć pracownie architekta, stolarza, wyszynk z epoki czy być postraszeni przez wirtualnego psa. Atrakcją jest również sala w stylu art-deco z kręgielnią, sale pokazujące proces tworzenia piwa od dawnych czasów po współczesne. Wszystko przeplatane jest multimedialnymi ekspozycjami (zdjęcia, film, dźwięk, projekcja) gdzie każdy eksponat może być dotykany i fotografowany przez zwiedzającego. Wizytę w muzeum kończymy w labiryncie okraszonym dziesiątkami zdjęć, z którego musimy znaleźć wyjście. Po zwiedzaniu możliwa jest degustacja piwa (bądź soku) w specjalnie do tego przeznaczonej sali.

Rozrywka

Żywiec jest jednym z głównych miast gdzie na przełomie lipca i sierpnia odbywają się największy i najstarszy polski festiwal folklorystyczny: festiwal Folkloru Ziem Górskich oraz Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne. Na przeciągu 37 lat trwania festiwal odwiedziło wiele znanych zespołów z kraju i zagranicy. Co roku w kategorii lokalnych zespołów folklorystycznych występują zespoły zarówno polskie, jak i zagraniczne. Żywiec gościł zespoły z Rapa Nui (Polinezja), Chile, Meksyku i USA, Chin, Korei, Nigerii oraz prawie każdego kraju Europy.

Zakupy

Centra i Galerie Handlowe

Centrum Handlowe „Lider”
Żywieckie Centrum Handlowe

Hipermarkety

Tesco

Supermarkety

Lewiatan
Savia
Lidl
Biedronka
Intermarche
Carrefour
Jysk
Abra
Komfort
Pepco
EURO RTV AGD
Avans
Neonet
Gross – Wnętrza

Gastronomia

Oszczędnie

Zajazd Ef Ef – przy ul. Wodnej w Śródmieściu. Oferuje kuchnię polską.
Restauracja Gawra – znajduje się przy ul. Wesołej 124 w Zabłociu, przy drodze krajowej nr 69 prowadzącej do Bielska-Białej. Oferuje kuchnię polską. W karcie dań znajdziemy m.in. pierogi ruskie oraz golonko po beskidzku.
Naleśnikarnia Raatatuj – znajduje się przy ul. Zamkowej. Oferuje nie tylko naleśniki, ale też specjały kuchni francuskiej, śródziemnomorskiej, jak i polskiej.
Restauracja Ramzes – przy ul. Dworcowej w dzielnicy Zabłocie. W menu kuchnia chińska, meksykańska, polska, włoska i arabska.
Restauracja Rybak – położona przy ul. Św. Wita. Specjalnością lokalu jest pstrąg. Średnia cena obiadu dla dwóch osób to 24 złote.
Kawiarnia Rycerska – znajduje się w Starym Zamku.
Restauracja U Meresa – położona jest przy ul. Kościuszki. Jej specjalność to polędwiczki w sosie borowikowym. Obiad dla dwóch osób to wydatek ok. 50 złotych.
Restauracja i Pizzeria Viva La Sopressa – przy ul. Kościuszki. Średnia cena obiadu dla dwóch osób to 20 złotych. Oferuje dania kuchni europejskich, w tym włoskiej.
Restauracja Jutrzenka – znajduje się przy ul. Krakowskiej 24. Oferuje dania polskiej kuchni, a jej specjalnością jest „Ciupaga Janosika”.
Restauracja Malwa – położona przy Rynku. Obiad dla dwóch osób to wydatek ok. 24 złotych. Specjalnością lokalu jest golonka po beskidzku. Na obiad dla dwóch osób trzeba wydać ok. 35 złotych
Restauracja MAXIM – znajduje się przy al. Piłsudskiego. Jej specjalność to kotlet „Maxim” i faszerowana golonka. Średnia cena posiłku dla dwóch osób to 47 złotych.

Umiarkowanie

Kawiarnia Wiedeńska DeKAFFE – kawiarnia położona jest przy ul. Zamkowej w Śródmieściu. Specjalnością zakładu jest szarlotka na gorąco z lodami.
Karczma Żywiecka – znajduje się przy al. Wolności 1. Oferuje dania kuchni staropolskiej. Podawane są m.in.: polędwiczki wieprzowe pieczone w maślakach, zestawy dań głównych „Koryta”, sola w sosie cytrynowym. Obiad dla dwoch osób to koszt 62 złotych.
Restauracja Roma – przy ul. Kościuszki. Poleca placki ziemniaczane. Średnia cena obiadu dla dwóch osób to 62 złote.
Pizzeria & Kuchnia Świata NOWY ŚWIAT – przy ul. Zielonej 9. Poleca kebab, zestawy obiadowe oraz pizze z pieca opalanego drzewem. Średnia cena obiadu dla dwóch osób to 40 złote.

Ekskluzywnie

Restauracja Miedziana – znajduje się przy ul. Mickiewicza 1. Oferuje kuchnię polską i dania z grilla. Średnia cena obiadu dla dwóch osób to 100 złotych.

Noclegi

Żywiec – noclegi, hotele i apartamenty – opisy, ceny, fotografie oraz dane teleadresowe

Oszczędnie

Pokoje Gościnne Rybak – przy ul. Nad Jeziorem 24 w dzielnicy Oczków. Koszt noclegu w pokoju trzyosobowym to ok. 10 złotych za noc.
Ośrodek Wypoczynkowy U Małgosi – położony przy ul. Pod Łyską 38 w dzielnicy Kocurów-Koleby. Cena noclegu dla jednej osoby to 25 złotych.
Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy U Rumcajsa – znajduje się przy ul. Królowej Jadwigi w Moszczanicy. Oferuje nocleg w domkacj za 25 złotych od osoby.
Kemping C’est La Vie – przy ul. Królowej Jadwigi 41. Oferuje domki trzy- i sześcioosobowe w cenie od 130 do 150 złotych za domek.
Camping Dębina – położony jest przy ul. Kopernika. Koszt domku jednoosobowego lub sześcioosobowego to 200 złotych.
Pokoje Gościnne Grota – znajdują się przy ul. Klinińskiego w Śródmieściu. Ceny od 20 do 40 złotych od osoby za noc.
Szkolne Schronisko Młodzieżowe Pod Grojcem – przy ul. Komisji Edukacji Narodowej 2 w Śródmieściu. Cena pokoju dziesięcioosobowego to 15-20 złotych.

Umiarkowanie

Hotel Róża – położony w Śródmieściu, przy ul. Różanej 55, ok. 1,3 km od Rynku. Oferuje 8 pokoi dla od 1 do 4 osób. Ceny kształtują się od 35 złotych za noc w pokoju czteroosobowym do 80 złotych w pokoju jednoosobowym.
Hotel Evita – znajduje się w dzielnicy Zabłocie, Przy ul. Browarnej 26, ok. 2,8 km od Rynku i 900 m od browaru. Dysponuje 20 miejscami w czteroosobowych pokojach. Cena noclegu to 60 złotych za noc.
Hotel Maxim – leży w Śródmieściu przy al. Piłsudskiego, ok. 500 m od Rynku. Ceny w granicach 53 (w pokoju trzyosobowym) do 80 złotych (w pokoju jednoosobowym) od osoby za noc. Hotel dysponuje sześcioma apartamentami w cenie 150-250 złotych za pokój.
Hotel Nad Sołą – położony jest w Zabłociu, przy ul. Tetmajera 55, 3,3 km od Rynku. Ceny kształtują się w granicach 59 – 99 złotych od osoby. Hotel oferuje dwa apartamenty w cenie 269 złotych za pokój.
Hotel Roma – znajduje się w Śródmieściu, w samym centrum miasta. Ceny od 37 do 60 złotych za osobę. Oferuje dwa apartamenty w cenie od 200 do 250 złotych za pokój.
Zajazd Beskidy – przy ul. Kopernika w dzielnicy Sporysz. Ceny kształtują się w granicach od 100 do 45 złotych od osoby za noc.
Pensjonat Mega – położony przy ul. Św. Wita w Śródmieściu, nad Jeziorem Żywieckim. Koszt noclegu jednej osoby to ok. 45 złotych.

Gdzie dalej

W bezpośrednim sąsiedztwie, dobre na 1-dniowe wypady

Węgierska Górka
Elektrownia szczytowo-pompowa Porąbka-Żar

Nieco dalej, potencjalne kolejne etapy w podróży

...

Na niniejszej stronie wykorzystano treści ze strony: Żywiec opublikowanej w portalu Wikitravel; autorzy: w historii edycji; prawa autorskie: na licencji CC-BY-SA 1.0