Wilamowice

	Wilamowice;
	Herb
	Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo śląskie
Ludność	3 100 (2019)
Kod pocztowy	43-330
	Strona internetowa

Wilamowice

Wilamowice (niem. Wilmesau) - niewielkie miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie bielskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Wilamowice. Miejscowość jest usytuowana na pograniczu Podgórza Wilamowickiego i Pogórza Śląskiego. Ośrodek sadowniczy, przemysłu lniarskiego i hodowli ryb.

Dojazd

Samochodem

Do Wilamowic można dostać się większością lądowych środków transportu. Dojazd umożliwiają 3 drogi samochodowe: jedna biegnąca z Bielska-Białej do Brzeszcz, druga ze Starej Wsi do Hecznarowic i trzecia pomiędzy Dankowicami, a Zasolem Bielańskim.

Najbliższą drogą szybkiego ruchu jest obwodnica Bielska-Białej.

Pociągiem

Najbliższe dworce kolejowe znajdują się w Czechowicach-Dziedzicach, Kaniowie, Bielsku-Białej, Kozach, Brzeszczach i Kętach.

Autobusem

Połączenia z sąsiednimi wsiami, a także z Bielskiem-Białą i Kętami zapewnia Komunikacja Beskidzka. Przez miasto kursują ponadto minibusy prywatnego przewoźnika Konkret Bus obsługujące trasę Bielsko-Biała – Oświęcim oraz Bielsko-Biała – Bielany. Główny przystanek autobusowy znajduje się na ulicy Paderewskiego przy kościele parafialnym (Wilamowice Kościół). Oprócz niego na obrzeżach Wilamowic znajdują się postoje: Wilamowice Skrzyżowanie, Wilamowice Szkorla, Wilamowice Kółko oraz Wilamowice Las.

Statkiem

Pomimo bliskości Soły, do Wilamowic nie można dostać się transportem śródlądowym.

Samolotem

W pobliskim Kaniowie znajduje się lotnisko Bielskiego Parku Technologicznego, nie obsługuje ono jednak lotów pasażerskich. Najbliższym pasażerskim portem lotniczym jest odległe o 77 kilometrów lotnisko Katowice-Pyrzowice.

Historia

Miejscowość została założona w połowie XIII wieku. Pierwszymi osadnikami byli Flandrowie i Fryzyjczycy, których ściągnięto tu by zasiedlili wieś. Powodem był brak potencjalnych mieszkańców, spowodowany najazdem tatarskim w 1241 roku.

Miejscowość po raz pierwszy została wzmiankowana w 1326 r. w spisie świętopietrza pośród parafii dekanatu Oświęcim w diecezji krakowskiej pod nazwą Novovillamowicz. Politycznie wieś należała od ok. 1315 roku do księstwa oświęcimskiego, które w 1327 r. stało się lennem Królestwa Czech.

Od drugiej połowy XVI w. i przez XVII w. Wilamowice były ośrodkiem kalwinizmu. Miejscowy drewniany kościół parafialny został zniszczony dwukrotnie w pożarach w latach 1646 (od pioruna) i 1692, w międzyczasie został odbudowany w 1661 r., a następnie w 1705 r.

W 1808 r. miejscowi chłopi wykupili ziemie pańskie, co uwolniło ich od ciężarów pańszczyzny. W miejscowości rozwijało się już tkactwo. Chłopi sprzedawali swoje wyroby m.in. w Wiedniu, Warszawie, Trieście, Inflantach, Konstantynopolu, czy Hamburgu. Stanowili tym samym konkurencję dla kolegacji chłopskich z Andrychowa. Ważną datą w historii miejscowości stał się 8 stycznia 1818, kiedy to nadano jej prawa miejskie. Wilamowice uzyskały prawo do cotygodniowych targów, a z czasem własną pocztę, lekarza, aptekę, posterunek policji i szkołę. Nowe miasteczko liczyło około 1500 mieszkańców. W 1887 powstała szkoła tkacka.

W okresie międzywojennym, kiedy to Wilamowice znalazły się w granicach odrodzonej Polski funkcjonowała tu niewielka fabryka włókiennicza. W 1923 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła parafialnego w stylu neogotyckim, którego budowę przerywaną Wielkim Kryzysem w 1935 r. i pożarem w 1957 r. ukończono w 1960 r. Podczas II wojny światowej miejscowość została zaanektowana przez III Rzeszę. Miasto zostało wyzwolone 27 – 28 stycznia 1945 roku przez oddziały 38 armii 4 Frontu Ukraińskiego i 60 armii 1 Frontu Ukraińskiego (na miejscowym cmentarzu znajdują się mogiły 449 żołnierzy radzieckich.

Zabytki

1 Kościół Przenajświętszej Trójcy - parafia w Wilamowicach jest kościołem na którym ciężko nie zawiesić oka. Neorenesansowa budowla posiadająca 72-metrową wieżą już z daleka rzuca się w oczy. Świątynia powstała w latach 20. XX wieku i wzorowana była na wiedeńskiej katedrze św. Stefana. Interesujący jest fakt, że umieszczony wewnątrz ołtarz w całości wykonał regionalny rzeźbiarz, amator - Kazimierz Danek.

2 Rynek - główne miejsce życia Wilamowic. Otaczająca plac zabudowa pochodzi z XIX wieku, na środku stoi pomnik poświęcony patronowi miasta - Józefowi Bilczewskiemu. Wśród kamienic warte uwagi są ratusz i ochronka św. Anny.

3 Muzeum Kultury Wilamowskiej - powstałe w 2024 roku obok siedziby Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury jest jedną z niewielu tego typu placówek w Polsce. Obiekt prezentuje historię, stroje, język, kolekcjonuje przedmioty użytku codziennego Wilamowian. Muzeum z pewnością w przystępny sposób przybliży niezrozumianą przez wielu, a tak unikatową kulturę potomków Fryzyjczyków.

4 Stara cegielnia - opuszczony budynek stoi w lesie, na uboczu miasteczka przy ul. Piłsudskiego. Od kilkudziesięciu lat zakład pozostaje nieczynny. Atrakcja zdecydowanie dla fanów industrializmu i urban exploringu pomimo dość dobrego stanu technicznego, lepiej by była omijana przez rodziny z dziećmi.

Kultura

Mieszkańcy Wilamowic są potomkami osadników z Fryzji i Flandrii, którzy osiedlili się na tych terenach w XIII w. Stworzyli wyizolowaną kulturowo społeczność, odrębną również językowo. W 1808 r. wykupili się z poddaństwa, a w 1818 r. wykupili prawa miejskie dla Wilamowic. Do 1945 r. w język wilamowski (wymysiöeryś) był powszechnym użyciu. W 2006 użytkowników tego archaicznego języka oceniono na około 70 osób. Mała społeczność używała również własnego stroju wilamowskiego zawierającego elementy szkockiej kraty, motywy tureckie oraz kwiatowe, wykonane starą metodą klockową. Po II wojnie światowej władze komunistyczne próbowały zatrzeć ślady odrębności kulturowej Wilamowian.

Tradycje kultywują założony w 1948 r. wielopokoleniowy Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Wilamowice” oraz Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Cepelia Fil Wilamowice” założony w 1987 r. skupiający młodzież. Działa także Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice „Wilamowianie” mające na celu ratowanie kultury wilamowickiej.