Stalowa Wola

	Stalowa Wola;
	Kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Stalowej Woli-Rozwadowie
	Herb
	Mapa
	Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo podkarpackie
Powierzchnia	82,52 km²
Wysokość	151–160 m n.p.m.
Ludność	61 587
Nr kierunkowy	15
Kod pocztowy	37-450, 37-464, 37-462, 37-463, 37-465, 37-467

Stalowa Wola

Stalowa Wola to polskie miasto, położone w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, położone w Kotlinie Sandomierskiej. Przez miasto przepływa rzeka San. W Stalowej są ogromne wieżowce.

Charakterystyka

Historia

Miasto powstało jako rezultat decyzji o zlokalizowaniu w pobliżu wsi Pławo między miasteczkami Nisko i Rozwadów w ramach budowy COP tzw. Zakładów Południowych. Pierwsze historyczne wzmianki na temat wsi Pławo, na terenie której powstało miasto, pochodzą z 1. połowy XV wieku. W pobliskim Przyszowie znajdował się dwór łowiecki króla Władysława Jagiełły, zbudowany przed 1358 rokiem przez Kazimierza Wielkiego. W końcu XV wieku Pławo było wsią królewską. Osiadła ludność trudniła się łowiectwem, wyrębem drzew, bartnictwem, uprawą roli, a także flisactwem, czyli spławianiem drewna. W pieczęci wsi Pławo znajdowały się dwa skrzyżowane wiosła. Dzisiaj natomiast w mieście jest osiedle flisaków. W czasie potopu szwedzkiego w roku 1656, widły Wisły i Sanu stały się miejscem bitwy wojsk hetmana Stefana Czarnieckiego z wojskami króla Karola Gustawa.

W czasie I rozbioru Polski w 1772 r. królewska wieś Pławo weszła w skład kameralnego dominium Nisko, należącego do skarbu austriackiego. W latach 1837-1867 dobra te stanowiły prywatną własność baronów Richenbachów. Następnie przeszły w ręce magnackiej rodziny Resseguier. Podczas I wojny światowej dobra zostały sprzedane obszarnikowi Maksymilianowi Franckemu.

Przełomowym momentem dla mieszkańców Pława było zatwierdzenie w 1937 roku planu Centralnego Okręgu Przemysłowego i budowa od 1938 roku Zakładów Południowych na terenach wsi. Głównym inicjatorem planu i autorem programu był ówczesny wicepremier i minister skarbu, budowniczy Gdyni, Eugeniusz Kwiatkowski. Przed wybuchem II wojny światowej powstała część zakładów oraz osiedla przyfabryczne nazwane Stalowa Wola. Nazwa miasta pochodzi od słów ówczesnego ministra spraw wojskowych, gen. Tadeusza Kasprzyckiego, który o planie budowy COP-u mówił, że jest to stalowa wola narodu polskiego wybicia się na nowoczesność.

W latach okupacji w osiedlu i hucie działał ruch oporu. Funkcjonowała tu Placówka AK "Stalowa Wola", "154" należąca do Obwodu AK Nisko. Za udział w konspiracji zginęło wielu mieszkańców. Masowo wywożono tu więźniów z zamku w Rzeszowie na miejsca publicznych straceń, np. w Charzewicach w październiku 1943 r. rozstrzelano 20 osób.

Miasto zostało wyzwolone po walkach, które oddziały radzieckie I Frontu Ukraińskiego stoczyły 1 i 2 sierpnia 1944 roku (wiosną 1945 roku na rynku w Rozwadowie wzniesiono Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej). W mieście rozpoczęły się represje stosowane przez NKWD. W dniu 1 kwietnia 1945 r. Stalowa Wola otrzymała prawa miejskie.

W 1953 roku miasto zostało wydzielone jako odrębny powiat miejski. W 1973 przyłączono do niego Rozwadów, a w 1977 – Charzewice. W latach powojennych rozpoczął się dynamiczny rozwój miasta. Powstały nowe osiedla, ulice, budynki użyteczności publicznej, wiele zakładów przemysłowych i usługowych, szkoły podstawowe, średnie i wyższe, baza kulturalna i sportowa.

Rozwój miasta był nierozerwalnie związany z Zakładami Południowymi, które w 1948 r. otrzymały nazwę Huty Stalowa Wola. Przez wiele lat huta była kombinatem obejmującym szereg zakładów, położonych również w innych miastach. Były to m.in.: Fabryka Maszyn w Radomsku, Fabryka Maszyn w Leżajsku, Fabryka Maszyn w Strzyżowie, Zakład Maszyn Budowlanych w Lubaczowie, Zakład Projektowania i Realizacji Inwestycji i Remontów Budowlanych w Stalowej Woli, Zakład Projektowo-Technologiczny w Stalowej Woli, Odlewnia Żeliwa w Koluszkach. Kombinat zatrudniał w szczytowym okresie w zakładzie macierzystym i szeregu filii zamiejscowych około 35 tys. pracowników. Po zmianie ustroju polityczno-gospodarczego kraju dalsze istnienie i rozwój huty wymagały równoczesnego dokonania prywatyzacji, przeprowadzenia zmian organizacyjnych oraz utworzenia spółek z udziałem kapitału prywatnego. 15 lipca 1991 roku nastąpiło przekształcenie HSW Kombinatu Przemysłowego w HSW Spółkę Akcyjną. Huta Stalowa Wola SA specjalizuje się w produkcji i eksporcie maszyn budowlanych, maszyn do prac drogowych i ziemnych. Jest miejscem pracy dla kilku tysięcy mieszkańców miasta i okolic.

Drugim co do wielkości zakładem powstającym w Stalowej Woli w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego była Elektrownia Stalowa Wola. Początkowo elektrownia dostarczała energię elektryczną na potrzeby Huty, później w wyniku rozbudowy i modernizacji stała się podstawowym dostawcą energii cieplnej dla przemysłu i okolicznych miast. Przez wiele lat Elektrownia Stalowa Wola funkcjonowała w ramach Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego jako tzw. Ozet (od skrótu Okręgowy Zakład Energetyczny Tarnów), od 1989 roku stała się samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym, zaś od 1 października 1996 roku działa jako spółka akcyjna.

W ciągu 60 lat Stalowa Wola z małego przyfabrycznego osiedla urosła do dużego miasta. W końcu 2017 zajmuje w województwie podkarpackim drugie miejsce po Rzeszowie pod względem ludności, nieznacznie wyprzedzając Przemyśl. Jest od 1 stycznia 1999 również miastem powiatowym. W skład powiatu wchodzą gminy: Bojanów, Pysznica, Radomyśl nad Sanem, Stalowa Wola, Zaklików i Zaleszany. W 2016 na terenie powiatu stalowowolskiego o powierzchni 832 km² zamieszkuje ok. 108 tys. osób.

W 1989 roku miasto zostało odznaczone Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Geografia

Stalowa Wola powstała na gruntach wsi Pławo i jej przysiółków Chyłów i Swołów. Leży w Kotlinie Sandomierskiej, gdzie charakterystyczny pas równin nadrzecznych zwany jest potocznie „Nadsaniem”.

Klimat

Teren Stalowej Woli zalicza się do typu klimatu podgórskich nizin i kotlin. Średnia roczna temperatura wynosi 8 °C. Temperatura najcieplejszego miesiąca lipca wynosi 18 °C, najzimniejszego stycznia – 3,8 °C. Okres wegetacyjny kształtuje się w granicach 200-210 dni. Maksymalne opady deszczu przypadają na miesiąc lipiec, minimalne na luty, natomiast średnia suma rocznych opadów waha się w granicach 600–700 mm. Przymrozki mogą się już zacząć we wrześniu. Dni z pokrywą śnieżna jest 60-90 w ciągu roku, w miesiącach zimowych, przy przeciętnej grubości 5–15 cm. Natomiast szczególnie szkodliwe dla upraw okazują się przymrozki wiosenne, które mogą wystąpić w maju, bądź nawet w czerwcu.

Dojazd

Samolotem

Niedaleko od miasta znajduje się Aeroklub Stalowa Wola Turbia, najbliższe porty lotnicze znajdują się w: Rzeszowie (61 km), Lublinie (108 km) i Radomiu (131 km).

Pociągiem

Stacja Stalowa Wola Rozwadów posiada bezpośrednie połączenie z Przemyślem, Krakowem, Lublinem, Warszawą, Poznaniem, Bydgoszczą i Toruniem, miastami GOP, Wrocławiem i Tarnobrzegiem.

Samochodem

droga krajowa nr 77 Lipnik – Sandomierz - Stalowa Wola – Przemyśl (obecnie przebudowywana na dwujezdniową obwodnicę miejską)
droga wojewódzka nr 855 Olbięcin (dalej DK74 do Kraśnika) – Stalowa Wola
droga wojewódzka nr 871 Tarnobrzeg – Stalowa Wola

Komunikacja

W Stalowej można skorzystać z linii Miejskiego Zakładu Komunalnego. Obejmuje ona miasto Stalowa Wola, Nisko oraz najbliższe wsie.
W podróże dalekobieżne można udać się Polskimi Kolejami Państwowymi. Bezpośrednie połączenia z Lublinem, Warszawą, Krakowem, Wrocławiem, Rzeszowem, Przemyślem, Zamościem, Radomiem, Częstochową oraz Jelenią Górą. Pociągi w większości zatrzymują się na stacjach Stalowa Wola Południe, Stalowa Wola, Stalowa Wola Centrum oraz Stalowa Wola Rozwadów.
Także PKS-em w Stalowej z dworca autobusowego możemy wyruszyć do większości najważniejszych miast w Polsce, ale również na trasy międzynarodowe (Biuro Podróży "Komfort" PKS).

Warto zobaczyć

Zespół klasztorny Ojców Kapucynów w Rozwadowie (dzielnica Stalowej Woli);
Kościół parafialny św. Floriana i drewniana dzwonnica;
Kościół parafialny Matki Bożej Szkaplerznej w Rozwadowie ;
Cmentarz parafialny w dzielnicy Rozwadów;
Bazylika konkatedralna Matki Bożej Królowej Polski;

Zamek Lubomirskich w Rozwadowie (dzisiejsze Muzeum Regionalne);
Muzeum Jana Pawła II;
Miejska Biblioteka Publiczna im. Melchiora Wańkowicza;
Obelisk w Charzewicach.

Najbliższe okolice

Turbia, oddalona o około 6 km od Stalowej Woli, w niej XVII-wieczny kościół św. Leonarda;
Nisko, oddalone o około 4 km od Stalowej Woli, w nim m.in. sanktuarium św. Józefa i most kolejowy nad Sanem.

Aktywny wypoczynek

Stalowa Wola jest punktem początkowym dwóch krajowych szlaków rowerowych:

niebieskiego szlaku rowerowego do wsi Wrzawy przez Bojanów, prowadzący przez Puszczę Sandomierską;
zielonego szlaku rowerowego do wsi Wrzawy przez Pysznicę, Szwedy, Lipę, Zaklików, prowadzący przez zachodnią część rezerwatu Lasów Janowskich.

Przez miasto przebiegają również trasa nr IX (tarnobrzesko-niżańska) szlaku architektury drewnianej obejmująca kościół pw. św. Floriana, oraz żółty szlak turystyczny z Sandomierza do Leżajska.

Nauka

W mieście działalność dydaktyczną prowadzą następujące uczelnie:

Katolicki Uniwersytet Lubelski
- Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli
Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Stalowej Woli
Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu "Collegium Glacense" z siedzibą w Stalowej Woli
Politechnika Rzeszowska
- Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Stalowej Woli

Ponadto w mieście znajduje się:

13 przedszkoli publicznych (nr 1-7, 9-12, 15 i 18)
9 publicznych szkół podstawowych (nr 4, 3-5, 7-9 i 11-12) i 1 społeczna
6 gimnazjów publicznych (nr 2 i 4-8), 1 społeczne i katolickie
4 zespoły szkół ponadgimnazjalnych (publicznych) oraz samodzielne licea:
- Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Stalowej Woli
- Samorządowe Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida przy Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2
- Społeczne Liceum Ogólnokształcące
- Katolickie Liceum Ogólnokształcące

oraz:

Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego
Medyczna Szkoła Policealna im. Hanny Chrzanowskiej
Zespół Szkół nr 6 Specjalnych
Centrum Kształcenia Ustawicznego
Centrum Kształcenia Torus - oddział w Stalowej Woli

Restauracje

Restauracja Olimp
Restauracja Marcato
Café & Pizzeria Verona
Restauracja Art Café
Restauracja O Mamma Mia
Pizzeria Fiori

Restauracja McDonald's
Restauracja Lasowianka
Bar Azjatycki "Phong Lan"

Noclegi

Hotel Stal
Dwór Olimp
Hotel Hutnik
Zajazd Sezam