Sandomierszczyzna
| Sandomierszczyzna Ziemia Sandomierska | |
 Panorama Sandomierza z Gór Pieprzowych | |
| Herb | |
 | |
| Informacje | |
| Państwo | Polska |
| Stolica | Sandomierz |
| Powierzchnia | około 3650 km² |
| Liczba ludności | około 364 000 |
| Język | polski |
Sandomierszczyzna, Ziemia Sandomierska – region geograficzno-etnograficzny, a dawniej także administracyjny, położona między Pilicą a Wisłą oraz między Sanem a Dunajcem, w okolicach Sandomierza, będącego stolicą regionu i powiatu sandomierskiego. Obecnie Ziemia Sandomierska administracyjnie leży w województwie małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim, na terenach dzisiejszych powiatów: sandomierskiego, opatowskiego, staszowskiego, dąbrowskiego, tarnowskiego i tarnobrzeskiego.
Geografia
[edytuj]Ziemia Sandomierska położona jest na zachód od ujścia Sanu do Wisły, na żyznych terenach pogranicza trzech województw. Obszar ten ze względu na duże występowanie gleb brunatnych, madów rzecznych i gleb płowych, jest terenem o dużym znaczeniu dla rolnictwa. Ponadto oprócz upraw zbóż, rozwija się tu sadownictwo, rybołówstwo i warzywnictwo. Wszystkiemu sprzyja duże nasłonecznienie (najwyższe w Polsce).
Obszary Sandomierszczyzny posiadają duże zróżnicowanie terenów, pod względem fizycznogeograficznym. Są to ziemie leżące w pasie Kotliny Sandomierskiej, których wysokość nie przekracza 300 m n.p.m. Tutejsze obszary w całości leżą w dorzeczu Wisły, przy której teren jest zazwyczaj niższy niż w głębi lądu, co sprawia, że okolice Sandomierza są obszarem zagrożonym powodziami, czego można było doświadczyć w Sandomierzu czy Tarnobrzegu.
Historia
[edytuj]Od średniowiecza wraz z ziemią krakowską, Sandomierszczyzna tworzyła tzw. Małopolskę. Zakres obszarowy tej ziemi zmieniał się, wydzielając ziemię lubelską, ziemię łukowską, a w 1568 r. ziemię stężycką. Główna część obszaru została włączona w XIV wieku do województwa sandomierskiego, które przetrwało do 1795 r., jako część prowincji małopolskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W XIX wieku, tutejsze obszary należały do guberni kieleckiej, funkcjonującej pod rządami Rosji.
Miasta
[edytuj]- Sandomierz
- Koprzywnica
- Zawichost
- Oleśnica
- Opatów
- Ożarów
- Osiek
- Połaniec
- Staszów
Tarnobrzeg - najludniejsze miasto Ziemi Sandomierskiej - miasto na prawach powiatu - Szydłów
- Szczucin
- Tarnobrzeg
- Dąbrowa Tarnowska
- Baranów Sandomierski
- Nowa Dęba
- Radłów
Strój ludowy
[edytuj]Strój sandomierski wykształcił się pomiędzy wiekami XVI, a XVIII. Od tego czasu powoli zatracał swe znaczenie i na początku XX wieku, właściwie zanikł wśród Sandomierzan. Składał się (u mężczyzn) z białej koszuli, cienkich lnianych spodni, spancerów, długich do kolan białych surdutów, sukmanów i ciemnej rogatywki z piórem. U kobiet odzienie było bardziej bogate, a składały się na nie głównie koszule, gorsety, kaftany, zapaski (fartuchy), białe spódnice i łoktusze (chusty noszone na ramionach i głowie). Oprócz tego kobiety zamężne nosiły kapy, będące rodzajem dużego i ozdobionego kapelusza, wyglądem przypominającym biskupią mitrę.