Park Szczytnicki
Park Szczytnicki jest jednym z największych i najbardziej znanych wrocławskich parków o dużych walorach kompozycyjnych, zajmujący powierzchnię około 100 ha. Położony jest na wschód od Starej Odry, na terenie dawnej wsi Szczytniki.
Informacje ogólne[edytuj]
Na terenie parku znajduje się wiele niezwykłych budowli, jak i niesamowite okazy przyrodnicze. Można tu odnaleźć 500 różnych gatunków drzew i krzewów, z czego około 50 to gatunki rodzime: dęby(szypułkowy, bezszypułkowy), wierzby, natomiast pozostałe jak dąb czerwony pochodzą zza granicy. Na terenie parku znajduje się siedem pomników przyrody, a wśród nich najsłynniejszy to dąb szypułkowy „Dziadek”, który ma ponad 500 lat. Jego wielkość jest wprost proporcjonalna do rozpiętości korony. Nieprawdopodobnie ciekawym faktem jest to, iż ochroną został objęty również szkodnik zjadający „Dziadka” – kozioróg dębosz. Park Szczytnicki wraz ze swoimi gajami azaliowymi i rododendronowymi, Ogrodem Japońskim i rosarium został wpisany na listę obiektów chronionych.
Na terenie parku Szczytnickiego znajdują się również: Hala Ludowa, Iglica, Wytwórnia Filmów Fabularnych, Instytut Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego, kościółek pod wezwaniem Św. Jana Nepomucena.
Historia powstania parku[edytuj]
Kalendarium powstania parku Szczytnickiego:
1204 – pierwsza pisemna wzmianka o terenie Sitnic, Henryk I Brodaty ofiarowuje wieś Sitnic klasztorowi św. Wincentego
1318 – wioska Sitnic została sprzedana radzie miejskiej Wrocławia.
1783 – Fryderyk Ludwik Hohenlohe-Engelfingen wykupuje las i zakłada jeden z pierwszych parków angielskich na kontynencie europejskim.
1806 – najazd wojsk napoleońskich i dewastacja parku.
1833 – pierwsze sportowe wyścigi konne we Wrocławiu.
1854 – powódź niszczy tereny obecnego Parku Szczytnickiego.
1860 – botanik Robert Goppert sugeruje utworzenie parku krajobrazowego.
1861 – rozpoczęcie prac nad szczytnickim parkiem krajobrazowym pod kierownictwem Petera Josepha Lennego
1870-1974 – powstawanie szkółki leśnej.
1886 – budowa sztucznego wodospadu na Wężowym Wzgórzu.
1889 – założono Szkolny Ogród Botaniczny.
1893 – utworzenie systemu grobli łączących stare Szczytniki z Bartoszewicami, a na nich stworzenie promenad.
1909-1912 – założenie Ogrodu Japońskiego.
1913 – Wystawa Stulecia w Hali Ludowej, przeniesienie kościółka pod wezwaniem św. Jana Nepomucena z Kędzierzyna do Wrocławia, udostępnienie założonego wcześniej ogrodu botanicznego.
1927 – budowa siedziby Wrocławskiego Obserwatorium Astronomicznego w północno-wschodniej części parku.
1944 – rozpoczęcie prac nad odnowieniem Ogrodu Japońskiego w Parku Szczytnickim.
1948 – ustawienie Iglicy w okolicy Hali Ludowej.
1956 – Obserwatorium Astronomiczne staje się częścią Uniwersytetu Wrocławskiego.
1966 – konserwacja kościółka w parku.
2005 – Hala Ludowa, Iglica, oraz część parku zawierająca pergolę, Ogród Japoński i kościółek pw. św. Jana Nepomucena zostały ustanowione pomnikiem historii.
Plan parku[edytuj]
Lokalizację we Wrocławiu obrazuje (Google Maps)
Dokładny spis atrakcji turystycznych[edytuj]
Ilustracja z prawej strony przedstawia atrakcje turystyczne parku:
2. Pergola
3. Pawilon „czterech Kopuł”
4. Iglica
6. Żeliwny mostek łukowy
7. Zabytkowy kościółek
8. Alpinarium
9. Ogród kwiatowy
10. Wgłębnik
11. Klomby z krzewami róż
12. Altana ogrodowa
13. Pomnik Fryderyka Schillera
14. „Kolumna Trajana”
15. Place zabaw dla dzieci
Zabytki w parku Szczytnickim sprzed roku 1945[edytuj]
Hala Stulecia powstała w latach 1911-1913 z przeznaczeniem na wielkie koncerty, zgromadzenia i inne imprezy masowe. Wzniesiona została w setną rocznicę wyzwoleńczej wojny Prus z Napoleonem, w której Wrocław odegrał istotną rolę. Wtedy właśnie miasto postanowiło uczcić rocznicę bitwy pod Lipskiem. Wystawa zorganizowana na terenie parku Szczytnickiego w 1913 roku realizowała ideę utworzenia terenów wystawowych. Podczas Wystawy Stulecia został zaprezentowany Ogródek Japoński, jak również sztuka cmentarna. W roku 1912 Karl Masner doszedł do wniosku, że sama Hala to za mało i postanowił dobudować coś jeszcze. W ten sposób powstał fantastyczny pawilon czterech kopuł. Jednak to nie Hala czyni to miejsce wyjątkowym. Wszystkiego dopełnia pergola obrośnięta na całej długości winoroślą. Z pergoli rozciąga się piękny widok na zbiornik wodny.
W północno-wschodniej części parku Szczytnickiego znajduje się kompleks budynków, a wśród nich instytut astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego. We wrocławskim instytucie prowadzone są badania z zakresu astrofizyki, heliofizyki i mechaniki nieba. W kompleksie budynków znajduje się koronograf, koło wertykalne oraz bogaty zbiór biblioteczny. W głównym budynku, pod kopułą mieści się stary teleskop 203 milimetrowy refraktor Clarka-Repsolda z początku XX wieku. Obecnie instrument stanowi już tylko atrakcję dla astronomów-amatorów. Ze względu na usytuowanie obiektu blisko centrum miasta większość badań wykonuje się w filii instytutu, która znajduje się w Białkowie, miejscowości znajdującej się około 70 kilometrów od Wrocławia. Na terenie parku Szczytnickiego tuż obok znajduje się również Oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN Zakład Fizyki Słońca.
Kolejnym zabytkiem znajdującym się na terenie parku Szczytnickiego jest Kościół pod wezwaniem Św. Jana Nepomucena, który powstał prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII wieku. Na teren parku Szczytnickiego został on przeniesiony z Kędzierzyna w 1913 roku. Podczas montażu na terenie parku wymieniono ściany i zrekonstruowano podcienie, pod kierunkiem wrocławskiego architekta Theo Effenbergera. W 1966 r. kościół poddano konserwacji. Od roku 1971 społeczną opiekę nad obiektem sprawuje Komisja Opieki nad Zabytkami Oddziału Dzielnicowego PTTK Wrocław-Fabryczna.
Zabytki w parku Szczytnickim po roku 1945[edytuj]
Iglica to charakterystyczny słup o wysokości około 96 metrów (pierwotnie posiadała 106 metrów wysokości), ulokowany w pobliżu Hali Ludowej w roku 1948.
Iglica została zaprojektowana przez Stanisława Hempela. Jej wykonawstwem zajęła się firma Mostostal.
Konstrukcja jest wsparta na trójnożnej podstawie przytwierdzonej do podłoża.
Korpus jest konstrukcją blachownicową. Najwyższy segment był wsparty na 4centymetrowej średnicy tarcz
przypominający parasol z 8 lustrami. Niestety zostały one zniszczone podczas burzy, która przechodziła wtedy we Wrocławiu (inauguracja miała nastąpić 22 lipca, potężna burza przetoczyła się przez Wrocław dwa dni wcześniej).
Konserwacji Iglicy dokonano w 1964 roku, wtedy też jej zakończenie zostało skrócone o ponad 10 metrów (początkowo 106 metrów, po konserwacji 96 metrów).
Iglica obok Hali Ludowej i Rynku to jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc we Wrocławiu.
Żebrowana konstrukcja Iglicy występuje w wielu znakach firmowych wrocławskich firm, jak również sama nazwa Iglica pojawia się w nazwach firm.
Kolejnym obiektem znajdującym się na terenie parku Szczytnickiego jest Wytwórnia Filmów Fabularnych. Wytwórnia Filmów Fabularnych powstała w 1954 roku i od tego czasu zajmuje się produkcją filmów fabularnych. Wytwórnia wyprodukowała ponad 400 filmów, co stanowi 1/4 wszystkich filmów wyprodukowanych w Polsce po II wojnie Światowej. Ponad 120 z powstałych filmów powstało dla telewizji. Swoje filmy produkowali tu między innymi Wojciech Has, Andrzej Wajda, Roman Polański, Krzysztof Kieślowski. Obecnie Wytwórnia Filmów Fabularnych produkuje własne filmy fabularne i dokumentalne. Wytwórnia dysponuje dobrze wyposażonymi studiami i halami zdjęciowymi. W tej Wytwórni powstały takie filmy jak: „Lalka”, „Popiół i diament”, „Dreszcze”, „Zmory”.
Ogród Japoński[edytuj]
Na terenie parku Szczytnickiego znajduje się Ogród Japoński, który został założony w związku z Wystawą Stulecia w 1913 roku. Przygotowany przez Fritza von Hochberga, przy udziale japońskiego ogrodnika Mankichi Arai. Niestety po wystawie większość elementów świadczących o japońskim charakterze ogrodu zostało wywiezionych. Na terenie parku znajduje się wiele okazów roślinnych spotykanych tylko w Japonii i około 28 gatunków występujących zarówno w Japonii, jak również na terenie Azji Wschodniej. Ogród Japoński był kilkakrotnie przebudowywany. Od roku 1996 do 1997 trwały prace, które miały na celu przywrócenie japońskiego charakteru ogródkowi. Niestety dwa miesiące po uroczystym otwarciu Ogród Japoński znalazł się pod wodą na skutek wielkiej powodzi. Ogród Japoński znajduje się obecnie pod opieką Zarządu Zieleni Miejskiej.
Bibliografia[edytuj]
- http://www.wroclaw.pl/p/64/
- http://www.lo7.wroc.pl/park/gotowe/?temat=zielen&dzial=parki&poddzial=park_szczytnicki