Pabianice

Pabianice
Dwór obronny w Pabianicach. Dawne centrum administracyjne włości pabianickich
Herb
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo łódzkie
Powierzchnia	32,99 km²
Wysokość	174–203 m n.p.m.
Ludność	65 828
Nr kierunkowy	(+48) 42
Kod pocztowy	95-200
Strona internetowa

Pabianice – miasto w Polsce, w centrum województwa łódzkiego, w powiecie pabianickim, siedziba powiatu, leży nad rzeką Dobrzynką, do Neru wpadającą przy granicy z Łodzią.

Zabytkowy, unikatowy dom tkacza w Pabianicach przy ulicy Św. Jana

Stary Rynek w Pabianicach – centrum średniowiecznego miasta. Stracił na znaczeniu w XIX w., kiedy na zachód od niego powstało Nowe Miasto

„Prządki” – rzeźba umieszczona na dawnym biurze zakładów Krusche & Ender, stała się symbolem Pabianic

Kościół pw. św. Mateusza w Pabianicach

Kościół starokatolicki mariawitów Przenajświętszego Sakramentu w Pabianicach

Ewangelicki kościół diecezjalny św. Piotra i Pawła w Pabianicach

Kościół rzymskokatolicki św. Maksymiliana Kolbego w Pabianicach

Pabianice Centrum miasta ul. Zamkowa

Charakterystyka

Położenie geograficzne: 51°39′52″N 19°21′20″E

Z uwagi na liczbę ludności są trzecim (po Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim) miastem w województwie łódzkim a 59. w Polsce. Pabianice rozciągają się na Wysoczyźnie Łaskiej, w aglomeracji łódzkiej. Miasto jest wydłużone równoleżnikowo.

Najniższy punkt miasta jest położony nad rzeką Dobrzynką, przy północnej granicy Pabianic i wynosi 174 m n.p.m. Najwyższy punkt jest zlokalizowany na południe od lasu miejskiego i wynosi 203 m n.p.m. Pabianice graniczą z Łodzią oraz gminami Dobroń, Ksawerów, Pabianice i Rzgów. Miasto stanowi 6,70% powierzchni powiatu pabianickiego.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa łódzkiego. W 1086 r. Judyta, żona księcia Władysława Hermana podarowała osadę i okoliczne włości Kapitule Krakowskiej. Prawa miejskie uzyskały w połowie XIV w. W tym czasie erygowano tutaj parafię. W XV w. gościli w Pabianicach królowie Władysław Jagiełło i Kazimierz Jagiellończyk oraz kronikarze Jan Długosz i Marcin Kromer. Upadek polityczny i gospodarczy I Rzeczypospolitej sprowadził miasto do rangi podrzędnego rolniczego miasteczka.

W okresie najlepszej prosperity polskich miast, na przełomie XVI i XVII w., w miasteczku mieszkało zaledwie 1100 mieszkańców. Był to jednak znacznie lepszy rezultat od ludności pobliskiej Łodzi, która liczyła 760 mieszkańców a była własnością biskupów włocławskich. Miasteczko ówczesne posiadało wyłącznie zabudowę drewnianą, zlokalizowaną wzdłuż starego traktu, biegnącego z Krakowa do Łęczycy (jest to obecna ulica Warszawska, dawniej zwana Piotrkowską). Jak to miało miejsce w większości niedużych ośrodków miejskich, także Łodzi ludność zajmowała się głównie uprawą ziemi, choć nie brakowało rzemieślników. Były też pewne instytucje typowe dla miasta, jak drewniany ratusz poświadczony źródłowo w 1533 r.

Okres stagnacji, jaką przeżywały Pabianice skończył się w początkach XIX w. po wejściu miasta w skład Królestwa Polskiego, stanowiącego część zaboru rosyjskiego. Nowe władze przeznaczyły okolicę pod rozbudowę przemysłu włókienniczego i sukienniczego w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym. Powstawaniu przemysłu w Łodzi i Pabianicach sprzyjało istnienie gruntów rządowych (po sekularyzacji w czasie zaboru pruskiego po II rozbiorze Polski) oraz obfitość lasów i rzek. Powstający przemysł ściągnął do Pabianic osadników. Początkowo przybywali głównie mieszkańcy okolicznych miejscowości, po 1825 r. zaczęli się pojawiać osadnicy spoza Królestwa Polskiego. Wykwalifikowanych tkaczy i sukienników zachęcano do przyjazdu darmowymi działkami budowlanymi oraz ulgami podatkowymi. W latach 1823–1824 zdecydowano przeprowadzić regulację urbanistyczną Pabianic, tworząc tzw. Nowe Miasto, z osobnym Rynkiem (obecnie stoi tu dom towarowy „Trzy Korony”). Główną arterią komunikacyjną stała się ulica Szosowa (obecnie Zamkowa). Przybysze osiedlali się więc na Nowym Mieście. Liczba ludności rosła. Inwestowali tu przede wszystkim Niemcy i Żydzi. Pabianice stały się poważnym ośrodkiem przemysłu włókienniczego. Największym zakładem przemysłowym w mieście była wówczas firma włókiennicza Krusche-Ender. W 1913 r. była ona czwartym co do wielkości zakładem włókienniczym w kraju. Liczba ludności Pabianic rosła, np. w drugiej połowie XIX w. – ośmiokrotnie. U progu I wojny światowej w 1914 r. miasto zamieszkiwało 48 000 mieszkańców. Pabianice stały się jednym z większych przemysłowych miast w Królestwie (szóste miejsce pod względem liczby zatrudnionych robotników). W 1901 r. połączono Pabianice z Łodzią tramwajem elektrycznym o rozstawie torów jak w Łodzi 1000 mm, a w 1902 r. na trasie właśnie otwartej kolei warszawsko-kaliskiej wybudowano dworzec kolejowy. W okresie hitlerowskiej okupacji podczas II wojny światowej miasto włączono do Kraju Warty, Polacy byli prześladowani a ok. 8 000 pabianickich Żydów, hitlerowcy zamordowali, najpierw zamykając ich w getcie.

Dojazd

Samolotem

W Łodzi znajduje się miejskie lotnisko obsługiwane przez tzw. tanie linie lotnicze.

Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta (IATA: LCJ, ICAO: EPLL), tel. +48 42 688 84 14, , , do lotniska dojeżdżają łódzkie miejskie autobusy linii 55 i 65.

Koleją

Przez Pabianice przebiega wybudowana w latach 1901–1903 linia kolejowa warszawsko-kaliska. Budynek stacji kolejowej mimo modernizacji zachował kształt zewnętrzny i wewnętrzny podział pomieszczeń, choć niektóre mają inne przeznaczenie m.in. pojawiła się informacja turystyczna.

Samochodem

Przez Pabianice przebiegają drogi krajowe oraz droga wojewódzka:

• droga krajowa nr 71 relacji Stryków – Zgierz – Pabianice – Rzgów
• droga wojewódzka nr 485 Bełchatów – Wadlew – Pabianice
• droga ekspresowa S8 Południowa obwodnica Pabianic
• droga ekspresowa S14 Zachodnia obwodnica Pabianic

Komunikacja

Do 1972 r. ponad 20-kilometrowa linia tramwajowa była jedynym środkiem komunikacji miejskiej. 1 maja 1972 r. MPK Łódź postawił pierwsze przystanki i wprowadził kursy autobusów miejskich linii 1 i 2, obejmujące nowe dzielnice. Od 1983 r. powstawały kolejne linie autobusowe, na których kursowały Ikarus-y i Jelcze.

W 1992 r. pabianickie linie autobusowe obsługiwane przez MPK Łódź przejęła nowa firma MZK Pabianice, która wprowadziła swoje bilety, wymieniła autobusy na nowocześniejsze Jelcze.

Warto zobaczyć

• Renesansowy dwór obronny kapituły krakowskiej wybudowany w latach 1566-1571. Tzw. „Zamek” to przykład polskiego dworu o cechach obronnych. Założony na planie kwadratu o dwóch alkierzach na przeciwległych narożach, jednopiętrowy. Od strony zachodniej znajduje się XIX-wieczna przybudówka z okrągłą wieżyczką. Dach jest ukryty za wysoką renesansową attyką. We wnętrzu znajdują się rokokowy kominek, freski z XVI w., drewniane więźby stropowe. W latach 1833-1945 miał tu siedzibę magistrat, obecnie mieści się tu Muzeum Miasta Pabianic.
• Kościół parafialny pw. śś. Mateusza i Wawrzyńca późnorenesansowy, wybudowany w latach 1583-1588. Murowany, trójnawowy, bazylikowy z transeptem, z prostokątnym prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą i ośmioboczną wieżą z piramidalnym nakryciem neogotyckim. Kościół ozdabia 6 portali. Portal od strony północnej zdobi herb kapituły krakowskiej i miasta. Kościół na skutek pożarów kilkakrotnie przebudowywano. Bogato zdobione wnętrze barokowe z XVII-XVIII w. zawiera wiele dzieł sztuki sakralnej oraz pamiątek historii kościoła i miasta. Obok kościoła stoją pomniki POW oraz św. Maksymiliana Kolbego.
• Kościół ewangelicko-augsburski p.w. śś. Piotra i Pawła wzniesiono w latach 1827-1831 w stylu klasycystycznym. Murowany, o kształcie rotundy nakrytej stożkowym dachem, z latarnią w górze. W ołtarzu głównym obraz z 1877 r. „Chrystus w Ogrójcu” Wojciecha Gersona. Obok tzw. Pastorał, czyli dom parafialny, przykład architektury eklektycznej.
• Domy tkaczy i rękodzielników (ul. Zamkowa 17, 19, 21, 23, ul. św. Jana 20) wzniesione w latach 1833-1836 w stylu klasycystycznym. Murowane, piętrowe, sytuowane frontem do ulicy i kryte dachówką stanowiły charakterystyczną zabudowę ul. Zamkowej w XIX w. Inny styl tzw. łużycki reprezentuje wybudowany w pierwszej połowie XIX w. dom tkacza na ul. św. Jana. Piętrowy, drewniany, o konstrukcji przysłupowej, z arkadowymi wnękami wokół ścian, w środku których umieszczono okna.
• Pałac przemysłowca (ul. Zamkowa 5) wybudowany w 1883 r. w stylu eklektycznym przez rodzinę Enderów. Zachowało się bogate wyposażenie wnętrz: sztukaterie, malowidła sufitów, piece, boazerie. Dziś mieści się tu Starostwo Powiatowe.
• Pałac przemysłowca (ul. Zamkowa 26) wybudowany w latach 90. XIX w. w stylu eklektycznym przez rodzinę Kindlerów. Zachowały się elementy wystroju wnętrza: klatka schodowa, sztukaterie, malowidła na sufitach. Obecnie mieści się tu Urząd Skarbowy.
• Europejski Park Rzeźby (ul. Grota Roweckiego 8a) stworzony w 2011 w sąsiedztwie pola golfowego. W parku znajduje się obecnie 18 rzeźb artystów z całego świata. Organizowane są również wystawy czasowe. W 2012 roku eksponowano dwie kompozycje rzeźbiarskie Magdaleny Abakanowicz.

Zobacz też