Kanał Elbląski

Kanał Elbląski – żeglowna droga wodna na terenie Polski, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. Kanał bywa czasem błędnie nazywany Kanałem Elbląsko-Ostródzkim lub Kanałem Ostródzko-Elbląskim, dawniej nazywany był Kanałem Staropruskim, Kanałem Oberlandzkim a w języku niemieckim ma nazwę Oberländischer Kanal.

Współrzędne geograficzne odcinka Kanału - Jezioro Druzno: 54°03’41” N, 19°29’18”E.

Obelisk z 1872 r. poświęcony Georgowi Jakobowi Steenke, wystawiony jeszcze za jego życia

Informacje

Wciąż działające pochylnie na Kanale, są wyjątkowym zabytkiem techniki nie mającym odpowiednika w Europie.

W 1978 r. fragment kanału został uznany za zabytek techniki.

Prezydent RP Rozporządzeniem z dnia 14 stycznia 2011 r. uznał go za pomnik historii.

Ze względu na swoje walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe teren został objęty ochroną prawną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego.

Kanał Elbląski w plebiscycie „Rzeczpospolitej” w 2007 r. został uznany za jeden z 7 cudów Polski.

Projektantem Kanału Elbląskiego był pochodzący z Królewca Georg Jakob Steenke (ur. 30 czerwca 1801 w Królewcu, zm. 22 kwietnia 1884 w Elblągu). Jego dziełem są niezwykle oryginalne pochylnie – niespotykane na świecie rozwiązanie problemu pokonania na drodze wodnej znacznej różnicy wysokości. Wybudowane w latach 1848-1860, umożliwiają żeglugę od pochylni Całuny Nowe (0,3 m n.p.m.) do pochylni Buczyniec (99,5 m n.p.m.).

Pierwszy statek przepłynął kanał 31 sierpnia 1860 r., dla żeglugi towarowej udostępniono go rok później, 28 października 1861 r. Oficjalnie kanał oddano do eksploatacji wiosną 1862 r.

Kanał Elbląski jest najdłuższym kanałem żeglownym w Polsce. Jego długość wynosi 84,2 km:

odcinek jezioro Druzno – śluza Miłomłyn, długości 52,0 km
odcinek Miłomłyn – Iława, długości 32,2 km

Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi 151,7 km choć można spotkać dane określające długość głównego szlaku wodnego na 127,5 km, a odnóg bocznych – na 65 km.

Powiązana z Kanałem droga wodna Miłomłyn – Zalewo liczy 49,9 km.

Statki pokonują różnicę wyniosłości 99 m.

Śluza z największą różnicą poziomów – Miłomłyn 2,8 m

Pochylnia z największą różnicą poziomów – Oleśnica 24,5 m

Osobliwością na skalę europejską jest zespół 5 pochylni, po których przetacza się statki na specjalnych platformach ustawionych na szynach. Zastosowane w tym celu szynowe urządzenia wyciągowe napędzane są mechanicznie siłą przepływu wody.

Źródłem energii umożliwiającej ruch kołowych platform przewożących po synach statki i łodzie jest przepływająca woda kanału, poruszająca koła łopatkowe. Ruch kół powoduje przewijanie liny, która ciągnie 2 platformy kołowe i pośrodku pochylni zawsze mijają się transportowane obie jednostki. To niebywałe wrażenie widzieć statki sunące jakby po trawiastych zboczach.

Rejs z Elbląga do Ostródy (lub odwrotnie) trwa kilkanaście godzin. Można też odbyć kilkugodzinną wycieczkę na trasie pochylnia Buczyniec-Elbląg.

W Buczyńcu warto odwiedzić Muzeum Budowy Kanału Elbląskiego i zobaczyć obelisk z 1872 r. poświęcony Georgowi Jakobowi Steenke, wystawiony jeszcze za jego życia (!). Tablica umieszczona tu w latach 80. XX w. zawiera tłumaczenie niemieckiej inskrypcji na polski i... holenderski. Ta druga wersja pojawiła się w związku z omyłkowym przypisaniem Steenkemu holenderskiego pochodzenia.

Strona internetowa: www.zegluga.com.pl