Goleszów

Goleszów – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego.

Informacje

Miejscowość składa się z 3 sołectw:

Goleszów Dolny 1520 mieszkańców
Goleszów Górny 1637 mieszkańców
Goleszów Równia – położone we wschodniej części miejscowości, na granicy z Ustroniem; 886 mieszkańców

Powierzchnia miejscowości wynosi 1211 ha i mieszka tam 4045 osób, czyli gęstość zaludnienia wynosi 334 osób/km².

Wieś rozciąga się na wysokościach od 320 do 450 m n.p.m.

Współrzędne geograficzne: 49°44′06″N 18°44′11″E

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie bielskim.

Historia

Goleszów to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 r. wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza I opolskiego dla klasztoru norbertanek (premonstrantek) w Rybniku, w którym wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejsowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniony jest również Goleszów jako Goles(u)ou(v)o. W okresie rozbicia dzielnicowego należała do księstwa opolsko-raciborskiego. Po rozdrobnieniu feudalnym w 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazł się również Goleszów. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 r. po objęciu tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii). Około 1580 r. wieś zamieszkiwało 39 osiadłych rolników, poddanych księcia cieszyńskiego. W 1880 roku w Goleszowie było 1169 mieszkańców i 148 domów.

Według spisu ludności z 1900 r. w 224 budynkach w Goleszowie na obszarze 1209 hektarów mieszkało 2097 osób, ( gęstość zaludnienia 173,4 osób/km). Z tego 774 (36,9%) mieszkańców było katolikami, 1271 (60,6%) ewangelikami (luteranami), 51 (2,4%) wyznawcami judaizmu a 1 innej religii lub wyznania. 1803 (86%) było polsko-, 123 (5,9%) niemiecko-, 33 (1,6%) czeskojęzycznymi a 10 (0,5%) posługiwało się innym językiem.

Znaczny rozwój miejscowości miał związek z budową linii kolejowych Bielsko−Cieszyn oraz Goleszów−Ustroń oddanych w roku 1888, dzięki czemu Goleszów stał się ważnym węzłem kolejowym.

W latach 1898−1989 działała tu Cementownia "Goleszów". Do momentu jej upadku zatrudniona w niej była większa część mieszkańców miejscowości, którzy - inaczej niż w okolicznych wsiach - żyli z pracy pozarolniczej. W 1970 r. powstał tu oddział Fabryki Urządzeń Elektrycznych "Celma", która specjalizowała się w produkcji elektronarzędzi.

W początku lat 30. XX w. na wznoszącej się nad miastem Górze Chełm powstała pierwsza na polskim Śląsku szkoła szybowcowa.

Dojazd

Przez Goleszów kursują autobusy w kierunku Cieszyna, Ustronia, Wisły, Jaworzynki i Koniakowa. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 191 Goleszów−Wisła Głębce. W mieście znajduje się stacja kolejowa Goleszów.

Zabytki

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe:

kościół ewangelicki z 1877 r. (nr rej.: 934/68 (R/581/60) z 24.10.1967 oraz A-275/78 z 9.02.1978) na ulicy Spółdzielczej 9
plebania przy kościele św. Michała Archanioła z XVIII w. (nr rej.: 145/60 (R/585/60) z 27.02.1960 oraz A-288/78 z 30.03.1978)
dawna szkoła parafialna nr 36 z XIX w. (nr rej.: 935/68 (R/583/60) z 24.10.1967 oraz A-289/78 z 30.03.1978)

Warto zwiedzić

W centrum Goleszowa zobaczymy punkt prezentacji stroju cieszyńskiego w Gminnym Ośrodku Kultury, stanowiący początek Okrężnej Trasy Rowerowej „Śladami Stroju Cieszyńskiego". Warto podkreślić, że w podziemiach goleszowskiego Gminnego Ośrodka Kultury znajduje się również Izba Pamięci Oświęcimskiej, upamiętniająca fakt istnienia w Goleszowie podczas II wojny światowej filii KL Auschwitz-Birkenau (zwiedzanie izby możliwe jest po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym - tel. 33 4790521).

W Goleszowie Równi, w Domu Ludowym znajduje się Izba Spadochroniarzy Polskich, gdzie można zobaczyć pamiątki i modele samolotów (po uprzednim kontakcie telefonicznym - informacji udziela Punkt Informacji Turystycznej w Goleszowie).

Przyroda

Miłośnikom przyrody polecam odwiedzenie rezerwatu leśnego „Zadni Gaj", utworzonego w 1957 r. Na stokach wzgórza Zagój w buczynie karpackiej rosną wspaniałe okazy cisa pospolitego, objętego ochroną.

Turystyka

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

szlak rowerowy czarny - czarna okrężna trasa rowerowa „Śladami Stroju Cieszyńskiego” (40 km)
szlak rowerowy czerwony 24-c (Czerwona trasa rowerowa nr 24), (Pętla rowerowa Euroregionu Śląsk Cieszyński)
Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń

Sport

Na terenie Goleszowa znajduje się także niewielki kompleks skoczni narciarskich należących do klubu Olimpia Goleszów.

W Goleszowie urodził się Apoloniusz Tajner, narciarz klasyczny, trener, prezes Polskiego Związku Narciarskiego.

Gdzie dalej

Zwiedzając Gminę Goleszów warto odwiedzić Cisownicę, gdzie na zboczu Goruszki, niedaleko zabytkowego cmentarza, znajduje się Izba Regionalna „U Brzezinów" (Cisownica 116, tel. 33 8528814, czynne codziennie po uprzednim kontakcie telefonicznym), w której zgromadzono wystrój, sprzęty i wyposażenie domu w dawnym wiejskim stylu. Izba Regionalna znajduje się na Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła.
W Cisownicy także (jak w Koniakowie) koronczarki tworzą niepowtarzalne koronki. Niektóre koronki mają postać ekslibrisów i wykonały je na prośbę i według projektu twórcy i popularyzatora ekslibrisów z Sopotu Józefa Golca
Miasteczko pszczół

Z kolei w odległym o kilka kilometrów Dzięgielowie warto zwiedzić Miasteczko Pszczele Jana Gajdacza na Mołczynie (ul. Pasieczna 12, tel. 33 5829395, wjazd od Lesznej Górnej). Jan Gajdacz z zawodu jest cieślą i kołodziejem, ale od 1957 r. zajmuje się pszczelarstwem. Początkowo zorganizował pasiekę przy swoim domu, ale po kilku latach zamienił nieczynny kamieniołom położony na granicy Lesznej Górnej i Dzięgielowa w urocze pszczele miasteczko z ulami w kształcie domków inspirowanych architekturą beskidzką. To niezwykłe miejsce odwiedzają goście nie tylko z Polski, ale też z Czech i Słowacji.

Przy jedynym skrzyżowaniu we wsi Dzięgielów stoi zamek (www.zamek-dziegielow.pl ul. Zamkowa 38, tel. 33 8231996) zbudowany pod koniec XV w., wielokrotnie przebudowywany, odbudowany na nowo po pożarze w XIX w., obecnie w niewielkim stopniu przypomina swym kształtem pierwotne założenie zamkowe. Stanowi własność prywatną i wstęp jest ograniczony, ale przy okazji warto przynajmniej zerknąć na ślady przeszłości.

Strona internetowa: www.goleszow.pl, www.infotur.olza.pl