Żelazna (powiat skierniewicki)

Żelazna – wieś w Polsce w województwie łódzkim, powiecie skierniewickim, gminie Skierniewice, 10 km na południe od Skierniewic nad rzeką Łupią.

Współrzędne geograficzne: 51°52′02″N 20°08′10″E

Wieś istniała z pewnością w XVIII w. gdyż z tamtych czasów (1785?) pochodzi barokowy kościół pw. Wszystkich Świętych, przebudowany w XIX w. w stylu klasycystycznym. Obok kościoła dzwonnica i cmentarz na którym znajduje się kaplica Łuszczewskich z XIX w. i groby rodzin Mazaraki i Strakaczów.
Wiadomo że wieś na przełomie wieków XIX i XX była własnością rodu Mazarakich herbu Newlin, znajdowała się w ich rozległych dobrach do 1944 r. Ostatnim właścicielem majątku był Aleksander Mazaraki junior (1887 - 1986), ostatni prezes Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim.
Na zboczu doliny Łupi podworski park krajobrazowy ze starymi lipami i dębami, ze stawem i na nim wyspą na której stoi figurka Matki Boskiej ustawiona dla upamiętnienia powstania styczniowego.
W parku stoi wzniesiony dla Aleksandra Mazarakiego w końcu XIX w. dwór w stylu neorenesansowym, murowany, otynkowany, na planie nieregularnym.
W elewacji frontowej drewniana weranda zdobiona snycerską dekoracją.
Wewnątrz piec kaflowy z koroną i dekoracje sztukatorskie.
Ciekawy jest też budynek dawnej krochmalni z XIX w. (wzniesionej też przez Aleksandra Mazarakiego).

Przez wiele lat była we dworze terenowa stacja doświadczalna Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego z Warszawy, ośrodek badań genetycznych Polskiej Akademii Nauk i pracownia badań odporności roślin na choroby wirusowe. Obecnie we dworze ma nadal swoją siedzibę Dyrekcja Zakładu Doświadczalnego SGGW, który jest również właścicielem większości okolicznych pól oraz zabudowań dawnej krochmalni.

Na listę zabytków prowadzoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa wpisane są obiekty:

• zespół kościoła parafialnego pw. Wszystkich Świętych, XVIII w., XIX w.:
  • kościół, nr rej.: 534-XII-19 z 29.04.1950 oraz 289 z 29.12.1967
  • dzwonnica, nr rej.: 534-XII-19 z 29.04.1950 oraz 919 z 29.12.1967
  • cmentarz kościelny, nr rej.: 918 z 21.12.1992
• cmentarz rzymskokatolicki, XIX w., nr rej.: 879 A z 10.04.1992
• zespół dworski, XIX/XX w.:
  • dwór, nr rej.: 596 z 28.07.1983
  • park, nr rej.: 530 z 5.05.1980.
    

Pod koniec II wojny światowej zmarła tam pisarka Maria Rodziewiczówna (1863-1944) autorka licznych powieści m.in. Czahary, Dewajtis, Lato leśnych ludzi, Straszny dziadunio.