Żarki
| Żarki | |
 Żarki, kościół parafialny pw. Świętych Szymona i Judy, 1522, 1846, zabytek ID 640729 | |
| Herb | |
 | |
| Informacje | |
| Państwo | Polska |
| Region | województwo śląskie |
| Powierzchnia | 25,68 km² |
| Ludność | 4363 |
| Nr kierunkowy | +48 34 |
| Kod pocztowy | 42-310 |
| Strona internetowa | |
Żarki – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żarki.
Informacje
[edytuj]W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa częstochowskiego.
Współrzędne geograficzne: 50°37′27″N, 19°21′50″E
Żarki leżą na południu Polski w województwie śląskim, w odległości 50 km na północny wschód od Katowic i 30 km od Częstochowy. Żarki z całą gminą z uwagi na atrakcyjny widokowo i turystycznie teren włączone zostały do obszaru Jurajskich Parków Krajobrazowych „Orlich Gniazd’’ w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W falisto-pagórkowatym krajobrazie dominują wzniesienia porośnięte lasami i malownicze ostańce skalne. Gminę zamieszkuje niespełna 8 500 osób w samych Żarkach oraz w 10 sołectwach.
31 grudnia 2004 r. miasto miało 4387 mieszkańców.
Transport
[edytuj]Węzeł drogowy – krzyżują się tu drogi wojewódzkie 789, 792 i 793. W odległości 18 km od miasta przebiega międzynarodowa trasa E 75 Gdańsk – Cieszyn.
Historia
[edytuj]Po raz pierwszy Żarki wzmiankowano w spisie świętopietrza z lat 1325-1327. W 1370 r. jako lenno osadę otrzymał książę Władysław Opolczyk. Prawa miejskie uzyskały przed 1382 r. W 1406 r. Władysław Jagiełło przeniósł je z prawa polskiego na prawo średzkie. W 1466 r. miał istnieć tu zamek. W 1556 r. ustanowiono w mieście targ, który odbywał się w każdy wtorek i 3 jarmarki w roku. Około 1620 r. Mikołaj Koryciński rozpoczął tu budowę dworu obronnego. W 1664 r. miasto zostało zniszczone przez wielki pożar. W 1827 r. ludność żydowska stanowiła ok. 27% mieszkańców. Żarki utraciły prawa miejskie za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.
Po wybuchu II Wojny światowej, w dniu 4 września 1939 r. żołnierze niemieccy rozstrzelali w Żarkach 104 mieszkańców. Podczas likwidacji getta żydowskiego, w dniu 6 października 1942 r. Niemcy rozstrzelali na kirkucie grupę 300 Żydów. W dniu 1 lipca 1949 r. Żarki odzyskały prawa miejskie.
Gospodarczą wizytówką miasta są Żareckie Jarmarki. Co środę i sobotę na największym targowisku pod chmurką rozstawia się około 450 stoisk kupieckich, a na zakupy przyjeżdża około 10 000 klientów.
Zabytki
[edytuj]
- Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin
- Kościół pw. św. Szymona i Judy Tadeusza z 1522 r. i rozbudowany w XVII w.,
- drewniany kościół św. Barbary z XVII w.,
- pozostałości zespołu dworskiego Korycińskich z XVIII w. – mur i baszta,
- ruiny kościoła św. Stanisława, zbudowanego przed 1782 r.
- kamienne stodoły z końca XIX i początku XX wieku przy ul. Ofiar Katynia, w których nakręcono kilka kadrów do filmu Lecha Majewskiego Młyn i krzyż.
Kultura żydowska
[edytuj]Żarki to miasto dwóch kultur przed II wojną światową: polskiej i żydowskiej.
Główne atrakcje
[edytuj]- Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin,
- Szlak Kultury Żydowskiej (kirkut 1100 macew, dawna synagoga - obecnie dom kultury),
- Miniskansen Wsi Jurajskiej w Przybynowie,
- Szlak Edukacyjnych Zagród Agroturystycznych,
- Największy cmentarz z I wojny światowej w Kotowicach,
- Pustelnia św. Ducha w Czatachowie.
Źródło Spod Brzozy
[edytuj]Źródło Spod Brzozy usytuowane jest na terenie Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”, w sąsiedztwie drogi z Myszkowa do Złotego Potoku i Janowa na wysokości około 340 m n.p.m., w strefie progu górnojurajskiego (kuesty), w dolinie głęboko wciętej w obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Na podstawie rozporządzenia wojewody śląskiego z dnia 30 lipca 2004 r. zostało uznane za pomnik przyrody nieożywionej. W celu ochrony źródła o szczególnym znaczeniu dla krajobrazu ochroną prawną objęty jest główny wypływ wraz z otoczeniem. Woda źródlana, w ilości 20-50 l/sekundę odpływa meandrującą strugą w kierunku Żarek, gdzie łączy się z wodami z innego źródła wypływającego w Żarkach: słynnego źródła w Leśniowie. Od tego miejsca potok nosi nazwę Leśniówka (prawobrzeżny dopływ Warty w dorzeczu Odry). Bardzo rzadko notuje się wysychanie głównego źródła. Kiedy to następuje, struga zasilana jest źródłami usytuowanymi w korycie, ok. 50 m poniżej źródła Spod Brzozy. Nazwa źródła pochodzi od charakterystycznej podwójnej brzozy, spod której woda wypływała ze szczelin w wapieniach. W wyniku cofania się niszy źródliskowej, pod wpływem erozji wstecznej, brzoza ta została silnie podcięta (wypływ następował spod korzeni drzewa). W 2004 r. symboliczną brzozę wycięto.
Mimo położenia w sąsiedztwie miejskiej zabudowy Żarek, wypływ wraz z otoczeniem zachował prawie naturalny charakter - położony jest wśród łąk i zadrzewień nadrzecznych. Pod tym względem źródło to należy do wyjątkowych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Teren otaczający źródło jest własnością prywatną.
 |