Uppsala

Uppsala
Herb
Informacje
Państwo	Szwecja
Region	Uppsala
Powierzchnia	47,71 km²
Ludność	138 308
Nr kierunkowy	+46 (0)18
Kod pocztowy	751 70 - 757 59
Strona internetowa

Uppsala – miasto w Szwecji, we wschodniej części kraju, około 70 km na północ od Sztokholmu. Liczy około 140 tys. mieszkańców.

Historia

Uppsala to jedno z najstarszych i najważniejszych historycznie miast i obecnie czwarte największe miasto w Szwecji. Badania wskazują, że na miejscu Uppsali istniała osada jeszcze przed naszą erą. Wiadomo, że w około VI wieku wioskę tę, która wtedy była całkiem spora, zamieszkiwali różni lokalni królowie wikingów, którzy teraz są pochowani pod kopcami w Starej Uppsali (Gamla Uppsala). Uppsala w tamtych czasach była też ośrodkiem wiary wikingów i miejscem mitycznej złotej świątyni, gdzie co dziewięć lat urządzano tzw. „blot”, czyli ofiary składane bogom ze zwierząt i ludzi.

Wraz z wprowadzeniem chrześcijaństwa w XII wieku wybudowano spory kościół, który stał się siedzibą arcybiskupa. Kiedy kościół spłonął, zdecydowano wybudować nowy w postaci katedry w pobliskim mieście portowym zwanym Aros. Watykan zgodził się pod warunkiem, że nazwa Uppsala zostanie przeniesiona razem z archidiecezją. To właśnie miejsce poprzedniego kościoła nazywa się teraz Gamla Uppsala. Miasto Aros było ważnym węzłem transportowym, gdzie rozładowywano towary ze statków, które przypływały jeziorem Mälaren, żeby potem transportować je dalej lądem. Z czasem Aros stało się miastem targowym, gdzie urządzano coroczny jarmark. Dziś jezioro Mälaren nie sięga środka Uppsali z powodu nadal trwającego podnoszenia się lądu po epoce lodowcowej. Katedra stoi do dziś i jest główną atrakcją turystyczną miasta. Koronowano w niej większość szwedzkich władców do XVII wieku.

Katedra i episkopat stworzyły zapotrzebowanie na wykształconych księży, którzy zajmowaliby się sprawami kościoła, więc w 1477r. założono pierwszy skandynawski uniwersytet. Był on z początku bardzo mały. Dopiero za czasów Gustawa Adolfa uniwersytet rozrósł się wraz ze wzrastającą potęgą Szwecji. Wtedy też wybudowano Gustawianum, które służyło jako budynek główny uniwersytetu i mieściło amfiteatr operacyjny dla studentów medycyny. Około dwustu lat później wybudowano bibliotekę Carolina Rediviva, żeby pomieścić wszystkie księgi, jak również nowy, większy gmach główny. Uniwersytet Uppsalski miał wielu sławnych absolwentów, jak np. Celsjusza i Linneusza.

Kiedy Gustaw Waza został królem w XVI wieku, zarządził budowę zamku w Uppsali oraz innych twierdz w większych miastach. Miały one razem tworzyć system obronny. Jednak dopiero za panowania Karola IX budowa zamku została ukończona. Był on wtedy biały i miał trzy wieże. Duża część zamku spłonęła, wraz z jedną wieżą, w pożarze w 1702 roku i nigdy nie została odbudowana.

Uppsala ma teraz dwa uniwersytety: Uppsala Universitet i SLU (uniwersytet rolniczy) oraz szpital akademicki. Główny przemysł w Uppsali to zakłady produkujące lekarstwa i inne produkty medyczne, ale obecnie miasto jest przede wszystkim miastem uniwersyteckim.

Dojazd

Samolotem

Port lotniczy Sztokholm-Arlanda jest największym lotniskiem w Szwecji i znajduje się około 30 km na południe od Uppsali. Port obsługuje połączenia z Polską: Kraków, Warszawa.

Koleją

Podróż pociągiem ze Sztokholmu wynosi około 40 minut i kosztuje 61 SEK (około 25 zł).

Warto zobaczyć

Domkyrkan

Domkyrka w Uppsali jest największą katedrą w Skandynawii. Jest to katedra w stylu gotyckim. Została ona wyświęcona w 1435 roku, ze świętym Erykiem, świętym Olafem oraz świętym Laurencjuszem, jako patronami.

Katedra jest jedną z największych atrakcji w Uppsali. Turyści przyjeżdżają żeby zwiedzić grobowce albo żeby pomodlić się przy złotej skrzynce, w której leżą relikwie świętego Eryka. Inne grobowce ważnych osobistości w katedrze zawierają buntowników reformacji, na przykład króla Gustawa Wazę, jego syna Jana III razem z żoną Katarzyną Jagiellonką, Celsjusza, botanika Lineusza, filozofa-teologa Swedenborga oraz pierwszego arcybiskupa luterańskiego Szwecji, Laurencjusza Petri. Jest tu też mały pomnik Daga Hammarskiölda, byłego sekretarza generalnego ONZ.

Pierwsza Domkyrka leżała w Gamla Uppsala, ale po pożarze papież dał pozwolenie na przeniesienie jej do obecnej Uppsali. Siedziba episkopatu też została przeniesiona do nowej katedry. Budowa nowej katedry została ukończona w 1273 roku, ale przez stulecia było z nią wiele problemów, na przykład w XVI wieku zawaliły się wieże po uderzeniu pioruna, a w 1702 roku spaliła się prawie cała katedra i znowu trzeba było ją odbudowywać. W XIX wieku zaczęła się przebudowa Katedry w celu przywrócenia jej dawnego gotyckiego wyglądu i ta przebudowa skończyła się dopiero w 1970 roku. Od tego czasu katedra już nie zmieniła wyglądu.

Jedną z najważniejszych postaci w historii katedry jest święty Eryk. Legenda powiada, że kiedy Eryk był na mszy w katedrze, jego wrogowie zaplanowali atak na niego. Mieli go zabić przy wychodzeniu z katedry. Eryk dowiedział się tego, ale nie zrezygnował z mszy, tylko siedział do końca i kiedy wyszedł przez główne drzwi odcięto mu mieczem głowę. Głowa świętego Erika poturlała się i wpadła do dziury w ziemi, a stamtąd wytrysnęła woda i powstało źródło. Źródło to zostało nazwane źródłem świętego Eryka i znajduje się między północną stroną katedry a rzeką. Eryk został świętym, a jego relikwie leżą w złotej skrzynce, którą można zobaczyć w katedrze.

Najbliższe okolice

• Sztokholm
• Gävle
• Falun

Gastronomia

Potrawy

Miasto Uppsala nie ma własnej kuchni. Jest za to wiele do spróbowania z ogólnoszwedzkiej kuchni. Większość dań składa się z mięsa, ryb oraz ziemniaków.

• Köttbullar: Są to kulki z mielonego mięsa smażone na patelni. Coś w stylu smażonych kotletów mielonych. Często są one podawane wraz z ziemniakami i borówkami lub z makaronem i keczupem. Jest to jedno z najpopularniejszych szwedzkich dań i na pewno ci, którzy jedli w szwedzkim sklepie meblarskim IKEA, widzieli to danie lub mieli okazję je zamówić. Jest ono tradycyjnie podawane w czasie Bożego Narodzenia, jak również Wielkanocy. (Szwecja jest krajem protestanckim i nie ma tradycji postu jeśli chodzi o mięso w czasie tych świąt.)
• Pytt i Panna: Jest to danie złożone ze smażonego pokrojonego mięsa i ziemniaków, często podawane ze smażonym jajkiem.
• Falukorv: Jest to kiełbasa ze szwedzkiej miejscowości Falun wyrabiana z wędzonej wołowiny. Tradycja ta pochodzi z Falun, gdzie woły pracujące w kopalniach w XVI-XVII wieku były przerabiane na właśnie to mięso. Tego dania raczej nie zabraknie na tradycyjnym szwedzkim stole w czasie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy.
• Sill: Są to śledzie w wielu różnych zalewach, często podawane w święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy. W codziennej konsumpcji często są jadane z chlebem i ziemniakami.
• Blodpudding: Jest to świńska krew zapieczona z mąką i mlekiem w formie kiełbasy. Potrawa ta często jest podawana z borówkami.
• Kräftor: Są to raki i krewetki popularne wśród Szwedów w sierpniu, kiedy to często organizowane są przyjęcia raczkowe (kräftskivor) dla rodziny, znajomych i sąsiadów.
• Kanelbullar: Są to słodkie bułki często zawijane w formę skorupy ślimaka, z nadzieniem cynamonowym. Mają one swój własny „dzień” obchodzony 4 października.
• Semla: Jest to wyrób cukierniczy w postaci bułki pszennej, nadziany kremem migdałowym, często nakłada się na nie bitą śmietanę lub posypuje cukrem, bardzo popularny w szwedzki „tłusty wtorek”.
• Surströmming: Jest to dosyć nietypowa potrawa robiona z gnijących śledzi. Jest ona sprzedawana w konserwach i przy ich otwarciu rozchodzi się raczej odstraszający zapach. Jest to jednak ulubiony przysmak Szwedów i nieraz są organizowane przyjęcia, na których konsumuje się właśnie tę potrawę.
• Filmjölk: Jest to fermentowane mleko o lekko surowym smaku i podobnej konsystencji do kefiru lub jogurtu. Często jest jadane na śniadanie z płatkami albo bez, lub też pite.
• Szwedzki Stół: Prawie każdy wie, co to jest szwedzki stół. A dla tych, którzy nie wiedzą, jest to posiłek gdzie się samemu wybiera jedzenie z ogólnego stołu z dużą ilością potraw, tak jak w bufecie.
• Fika: Z tym słowem raczej każdy odwiedzający Szwecję podróżnik się spotka. Jest to przerwa na kawę, herbatę i coś małego. Zazwyczaj bywa to jakieś ciastko, ale może też to być kanapka. Młodsze osoby często piją mleko lub sok.

Sklepy spożywcze

W Uppsali jest wiele sklepów spożywczych. Zdecydowana większość to supermarkety. Są w nich dobre ceny i bogaty asortyment. Największą siecią sklepową jest ICA, ale są też inne, takie jak: COOP, LIDL i Willis. Ze sklepem w pobliżu nie ma więc problemów. Jeden z największych sklepów to ICA Maxi w Stenhagen. Jest to bardzo duży sklep i ma on niskie ceny, dlatego przyjeżdża tam wiele mieszkańców Uppsali aby zrobić zakupy. Warto też wspomnieć o ICA Väst w dzielnicy Flogsta oraz ICA Luthagens Livs w mieście, bo są one otwarte aż do 23:30.

Restauracje

W Uppsali jest wiele restauracji wszelkiego rodzaju. Dominują jednak restauracje z jedzeniem azjatyckim. Jeśli się szuka chińskiego jedzenia, można wstąpić do Dragon Palace, China River lub też Fugu, ta ostatnia ma w miarę tanie jedzenie. Dla tych, którzy lubią jedzenie tajskie, jest parę restauracji o nazwie Amazing Thai. Ci, którzy szukają greckiego jedzenia, mogą się wybrać do restauracji Aleksander. W Uppsali jest również wiele restauracji z „fast-foodem” np. McDonalds, MAX i Burger King. Jest za to niewiele „fast-foodów”, gdzie można kupić pizzę. Pizzerie w Uppsali bardziej przypominają restauracje i najczęściej można tam oprócz pizzy kupić kebaba lub inne dania arabskie. Wydaje mi się, że smak kebabu szwedzkiego różni się od polskiego i naprawdę warto spróbować i pizzy i kebabu.

---