Wąsosz

	Wąsosz;
	Herb
	Informacje
Państwo	Polska
Region	Powiat górowski
Powierzchnia	3,24 km²
Ludność	2603
Kod pocztowy	56-210
	Strona internetowa

Wąsosz

Wąsosz – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie górowskim, położone w dorzeczu rzeki Orli i Baryczy. Historycznie miejscowość zlokalizowana jest na Dolnym Śląsku, w ziemi leszczyńskiej.

Charakterystyka

Historia

W bulli papieża Hadriana IV wydanej w 1155 r. występuje wzmianka o grodzie kasztelańskim – Sądowel, stanowiącym ośrodek administracyjny dla pobliskich miejscowości, w tym dla Góry. Wcześniej tę samą funkcję pełnił zapomniany gród Sezesko. Czas powstania Wąsosza jest prawie tożsamy z Górą, drugim miastem na obszarze kasztelanii sądowelskiej. Lokacja obydwu miast dokonana została przez księcia Henryka III Głogowskiego, gdyż obie miejscowości znajdowały się na terytorium księstwa głogowskiego. Czas powstawania miast jest także równoległy do podupadania na znaczeniu grodu Sądowel.

W 1310 r. książę Henryk wydał w Głogowie dokument, który sprecyzował terytorium okręgu miejskiego, wraz z własnym targiem i sądem w Górze. W ten sposób po raz pierwszy w miarę precyzyjny sposób wyznaczono granicę powiatu górowskiego, czyli jak to wówczas określano – dystryktu górowskiego.

W stosunku do Wąsosza, który stał się ośrodkiem dystryktu wąsoskiego, książę wystosował odpowiedni dokument w 1312 roku. Na XIV wiek datuje się budowę zamku książęcego ulokowanego u brodu rzeki Orli w widłach Baryczy. Zamek wybudowany przez książąt oleśnicko – głogowskich na północny wschód od miasta, był bezskutecznie oblegany w roku 1432 przez husytów.

Burzliwy okres wojen husyckich nie ominął również okolic Wąsosza, które w latach 1432–1435 uległy zniszczeniu, a samo miasto spalono i zrabowano. W roku 1520 zamek książęcy przeszedł na własność biskupa wrocławskiego Jana Turzo, a następnie książąt legnickich. Budowla została zniszczona najprawdopodobniej w czasie wojny trzydziestoletniej, a na jej miejscu postawiono barokową rezydencję.

Stosunki własnościowe na terenie dystryktu wąsoskiego przez najbliższe dziesięciolecia były skomplikowane i zagmatwane. Wąsosz wraz z Ryczeniem w 1525 r. został zakupiony przez księcia legnicko-brzeskiego Fryderyka II, powiększając jednocześnie teren księstwa wołowskiego. W rękach tej gałęzi Piastów księstwo wołowskie pozostawało do 1675 r., kiedy po śmierci ostatniego jej przedstawiciela, księstwo przeszło w ręce Habsburgów. Był to okres rozkwitu gospodarczego tych ziem, czego dowodem może być fakt, iż Wąsosz otrzymał w 1622 r. przywilej bicia własnej monety.

Sytuacja Wąsosza zmieniła się kolejny raz z wybuchem wojny prusko-austriackiej w 1740 r. W jej wyniku cały region śląski znalazł się w granicach państwa pruskiego. Król Fryderyk II Hohenzollern w drodze reformy administracyjnej utworzył we Wrocławiu i w Głogowie tzw. kamery wojenno-dominialne jako główne ośrodki władzy administracyjnej Śląska. Wąsosz wraz z okolicznymi ziemiami wszedł jednocześnie do utworzonego powiatu wołowskiego.

Na początku XIX w. władze pruskie przeprowadziły dalsze zmiany administracyjne. W 1809 r. kamerę wojenno-dominialną przeniesiono z Głogowa do Legnicy. Po zwycięstwie nad Napoleonem kamery zamieniono na rejencje, wówczas m.in. zmieniono granice rejencji legnickiej i wrocławskiej. Pociągnęło to za sobą także znaczne zmiany w kształcie granicy powiatu wołowskiego, któremu odebrano na północy 50 miejscowości na rzecz pow. górowskiego. W 1818 r. utworzono powiat górowski wraz z Wąsoszem i Ryczeniem.

W okresie rządów niemieckich Wąsosz, obok Góry i Czerniny, był gminą miejską powiatu górowskiego, który zawierał także i 24 gminy wiejskie. Tworząca się na nowo administracja polska pozostawiła taką samą ilość gmin miejskich, natomiast zmniejszono do 11 liczbę gmin wiejskich.

W dniu 1 lutego 1946 r. wraz ze zmianą podziału administracyjnego Polski Wąsosz, tracąc prawa miejskie, został przemianowany na gminę wiejską. Następną zmianę dokonano w 1954 r., kiedy to na terenie powiatu górowskiego utworzono 17 gromad, pośród których jedną z siedzib zlokalizowano w Wąsoszu. Reforma administracyjna z roku 1973 r. przywróciła gminom status podstawowych jednostek podziału administracyjnego, na których czele stanęli naczelnicy. Jedną z 5 gmin powiatu górowskiego utworzono w Wąsoszu.

W 1975 r. likwidacja powiatów i 17 dużych województw doprowadziła do utworzenia 49 małych województw. Wąsosz wraz z przynależnym terenem przydzielono do powiatu górowskiego, który został wcielony do województwa leszczyńskiego. W związku z likwidacją gminy Czernina, w 1976 Sułów Wielki został dołączony do gminy Bojanowo. Niezadowoleni mieszkańcy Sułowa Wielkiego wywalczyli wejście w skład gminy Wąsosz od 1 lipca 1981 r. Natomiast wieloletnie zabiegi o odzyskanie praw miejskich Wąsosza, przyniosły pozytywny skutek w 1984 r. Wprowadzenie trójstopniowego podziału administracyjnego Polski w 1998, przywracające jednocześnie poziom powiatu, ulokowało Wąsosz w powiecie górowskim wchodzącym w skład województwa dolnośląskiego.

Transport

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 36 Lubin – Rawicz – Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski i linia kolejowa Legnica – Kobylin (nieczynna). Z miasta kursują autobusy PKS do Wrocławia, Poznania, Bolesławca, Lubina, Góry oraz Rawicza.

Warto zobaczyć

W Wąsoszu

historyczny układ architektoniczny miasta
neogotycki kościół parafialny św. Józefa Oblubieńca
gotycki kościół pw. Niepokalanego Serca NMP
barokowy zamek z połowy XVI wieku
wodociągowa wieża ciśnień z 1912 roku

W pobliskich wsiach

Kościół pw. św. Stanisława w Czeladzi Wielkiej
Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Sułowie Wielkim
Kościół Matki Boskiej Królowej Świata w Sądowlu

Aktywny wypoczynek

Kajakarstwo

Latem roku 2006 uruchomiono spływ kajakowy nurtem rzeki Barycz. Początkiem spływu i główną bazą jest Wąsosz, wypożyczania kajaków i pomost znajduje się przy amfiteatrze. Trasa spływu Wąsosz – Sądowel – Wąsosz to ok. 14,5 km. Czas przepływu całej długości to ok. 4–5 godzin. Na trasie spływu znajdują się 3 stanice kajakowe – drewniane pomosty do cumowania kajaków. Pierwsza stanica – Ujście Orli do Baryczy, druga stanica – obręb wsi Bełcz Mały, trzecia stanica – Sądowel.

Zakupy

Stokrotka
Żabka
Dino
Biedronka

Gastronomia

Mr Jan – pizzeria
Mrówka – pizzeria
Bistro u Lenki
Restauracja Orlen

Noclegi

Mr Jan

Gdzie dalej