Powiat łowicki

Położenie na mapie województwa

Powiat łowicki – powiat w Polsce, w północno-wschodniej części województwa łódzkiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Obejmuje 988 km² powierzchni (co stanowi 5,42% powierzchni województwa łódzkiego) i liczy 81,4 tys. mieszkańców (w tym 42267 kobiet, tj. 51,68%), gęstość zaludnienia 83 osoby na km², ludności w miastach 36,6%. Stolicą powiatu jest Łowicz.

W skład powiatu wchodzą gminy wiejskie Bielawy, Chąśno, Domaniewice, Kiernozia, Kocierzew Południowy, Łowicz, Łyszkowice, Nieborów, Zduny i jedna gmina miejska – Łowicz.

Największe gminy: Bielawy 163,90 km², 5936 mieszkańców, Łowicz 133,17 km², 7405 mieszkańców, Zduny 128,55 km², 6067 mieszkańców, miasto Łowicz 23,42 km², 29929 mieszkańców.

Powiat znajduje się w dorzeczu Bzury (lewy dopływ Wisły), przechodzą tu szlaki komunikacyjne drogowe i kolejowe pomiędzy Łodzią a Warszawą.

Lasy zajmują tylko 10% jego powierzchni.
W gospodarce rolnej dominuje specjalizacja gospodarstw rolniczo-warzywniczych, sadowniczych, hodowli żywca wieprzowego, produkcji mleczarskiej, upraw ziół.
Pod względem tradycji ludowych to najbardziej żywy obszar województwa łódzkiego. Słynne są procesje w strojach ludowych podczas obchodów co roku Bożego Ciała (i dni następne tzw. oktawy) w procesji zarówno w Łowiczu, jak i w innych miejscowościach regionu, np. Złaków Kościelny, a nawet odległych Złota i Wysokienice. Noszą je zarówno dorośli, jak i dzieci.

Żyzne tereny Równiny Łowicko-Błońskiej były w XIX w. nazywane Księstwem Łowickim. Wczesne uwłaszczenie chłopów spowodowało dynamiczny rozwój kultury ludowej. Księżacy, bo tak nazywano ludność zamieszkującą okolice Łowicza charakteryzowali się poczuciem odrębności. Ich budynki mieszkalne, składające się nierzadko z kilku pomieszczeń, malowane były na niebiesko i ozdabiane białymi wzorami o motywach roślinnych.
W każdej łowickiej chacie izby, a szczególnie ta najważniejsza mieszkalna, świąteczna była bogato zdobiona wycinankami i kwiatami z bibuły którymi najczęściej dekorowano ołtarzyki, pod sufitem zaś zwisały pająki.
Wycinanki łowickie są prawdziwymi dziełami sztuki, które dawniej wykonywano za pomocą nożyc do strzyżenia owiec. Do najbardziej popularnych należą podłużne kodry (motywy kwiatowe, sceny rodzajowe z udziałem ludzi i zwierząt, także ludzie przy pracy i innych czynnościach) i koliste gwiozdy (motywy roślinne, zoomorficzne i antropomorficzne, wycinane w kształcie koła z kilku warstw kolorowego glansowanego papieru) oraz tasiemki, podwójne pionowe zdobione dość szerokie pasy papieru. Pająki, które dawniej zdobiły izby łowickich chałup wykonane były zazwyczaj ze słomy, wełny, papierowych krążków i drutu. Pająki nigdy nie były żyrandolami.
Rzeźby odwoływały się do tematyki sakralnej. Współczesną ludową rzeźbę łowicką możemy oglądać m.in. w muzeum należącym do rodziny Brzozowskich w Sromowie.
Księżacy nosili pasiaste portki z tłem w kolorze ciemnoczerwonym i pomarańczowym. Mężczyźni zakładali też tzw. krawaty bardzo obficie haftowane. Lejbiki, sięgające ud kamizele, zapinane na jeden rząd guzików, szyto z czarnego sukna. Wierzchnie okrycie stanowiły białe lub czarne sięgające kostek sukmany. Zdobione też były kapelusze, najczęściej czarne.
W stroju kobiecym początkowo dominowało tło ciemnoczerwone z pionowymi paskami, później ustąpiło barwie pomarańczowej, a w kolorystyce pasków pojawiły się wszystkie kolory tęczy. Najmodniejsze były roślinne kompozycje wykonane haftem krzyżykowym, najczęściej z motywami kwiatowymi, często różami. Gospodynie w zimne dni zakładały algiery uszyte z samodziałowych tkanin kraciastych. Kobiecy ubiór uzupełniały wełniane, adamaszkowe lub płócienne chustki, także bogato haftowane wzorami kwiatowymi, sznury czerwonych korali i sznurowane, czarne obuwie. Bogate zbiory etnograficzne można dziś oglądać w skansenie w Maurzycach, a stroje ludowe podczas procesji Bożego Ciała w Łowiczu.
Czasem spotykamy rzeźbiarzy ludowych, którzy zimą rzeźbią w drewnie motywy najczęściej religijne.

W powiecie leży część obszaru chronionego Natura 2000 Pradolina Bzury-Neru. Także dwa duże stawy rybne – Jezioro Okręt i Jezioro Rydwan – ostoje ptactwa wodnego.

Z Ziemią Łowicką związanych było wielu artystów malarzy, m.in. Józef Chełmoński (wieś Boczki), rzeźbiarzy, pisarzy i in.

W wielu miejscowościach powiatu spotykamy obiekty zabytkowe, głównie sakralne, ale także pałace, dwory, zabudowania mieszkalne i przemysłowe. Najważniejszy jest pałac magnacki w Nieborowie. Także interesujący jest zabytkowy park w Arkadii. Obiekty zabytkowe znajdują się również w Bielawach, Sobocie, Walewicach, Zdunach, Kiernozi, Domaniewicach. Wiele z nich jest wpisanych do rejestru zabytków. Ciekawy jest słup graniczny Księstwa Łowickiego w miejscowości Patoki.
W niemal każdej miejscowości są pamiątki z II wojny światowej, szczególnie z bitwy nad Bzurą w kampanii wrześniowej 1939 r., także cmentarze na których pochowani są żołnierze września.

Most spawany na Słudwi w Maurzycach, pierwszy taki w Polsce, jest niezwykle ciekawym zabytkiem techniki.

Przedmioty łowickiej sztuki ludowej zobaczymy w skansenie w Maurzycach, w Muzeum Regionalnym (Oddział Muzeum Narodowego) w Łowiczu, Muzeum Etnograficznym i Archeologicznym w Łodzi czy prywatnym muzeum rodziny Brzozowskich w Sromowie.

W Rynku w Łowiczu działa Centrum Kultury, Turystyki i Promocji Ziemi Łowickiej www.lowickie.eu