Powiat międzyrzecki
Powiat międzyrzecki – powiat w Polsce, w województwie lubuskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest Międzyrzecz.
Podział administracyjny
[edytuj]W skład powiatu wchodzą:
gminy miejsko-wiejskie: Międzyrzecz, Skwierzyna, Trzciel gminy wiejskie: Bledzew, Przytoczna, Pszczew miasta: Międzyrzecz, Skwierzyna, Trzciel
Sąsiednie powiaty
powiat gorzowski powiat świebodziński powiat sulęciński powiat strzelecko-drezdenecki powiat międzychodzki (wielkopolskie) powiat nowotomyski (wielkopolskie)
Warto zobaczyć
[edytuj]w Międzyrzeczu
[edytuj]Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków Międzyrzecza wpisane są[1]: Ratusz Zamek Zewnętrzny wał dawnego grodu z fosą zamkową Dom bramny Dawna rezydencja starostów Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Kościół pw. św. Wojciecha Cerkiew greckokatolicka Zachodnia pierzeja rynku Północna pierzeja rynku Panorama parku zamkowego Willa Gustawa Gebauera Kamienice w ciągu ul. 30 stycznia Gmach dyrekcji w Obrzycach
teren miasta
kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, ul. Mieszka I 13, z XIV-XV wieku, w 1862 roku
kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Wojciecha, z 1834 roku
zbór luterański, obecnie greckokatolicka parafialna cerkiew pod wezwaniem śś. Cyryla i Metodego, ul. Ściegiennego 4, z XIX wieku
synagoga, obecnie magazyn, z XIX wieku
kaplica grobowa, z 1730 roku, nie istnieje
aleja lipowa, wyjazd z miasta do Skwierzyny, z połowy XIX wieku
zespół zamkowy, z XIV wieku, przebudowany w XIX wieku:
ruiny zamku
„starostwo”
oficyna
folwark
ratusz, z 1813 roku
zespół stacji kolejowej, pl. Powstańców Wielkopolskich
dworzec, z 1885 roku
dawny szalet, obecnie garaż, z 1885 roku
dwie wodociągowe wieże ciśnień, z 1913 roku
sąd, obecnie areszt śledczy, ul. Wojska Polskiego 7, z 1890 roku
więzienie, obecnie areszt śledczy, ul. Wojska Polskiego 7, z 1890 roku
szpital „polski”, z XIX wieku
szpital „ewangelicki”, ul. Młyńska 90, z XIX wieku
domy, ul. Konstytucji 3 Maja[2][3] 5, 6, 7, 38 i 48 nie istnieją, 49, 50, z początku XIX wieku
dom, ul. Chłodna 4, z początku XIX wieku
dom, ul. Chłodna 21, wybudowany po 1824 roku, przebudowany w XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Chłodna 22/23, z połowy XIX wieku
dom, ul. Chłodna 25, z początku XIX wieku
dom, ul. Garncarska 5, z początku XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Garncarska 15, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Garncarska 16, z początku XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Garncarska 17, z XIX wieku, nie istnieje
willa, obecnie szkoła, ul. Konstytucji 3 Maja 60, z 1927 roku
dom, ul. Krótka 4, z XIX wieku
domy, ul. Mieszka I [4][3] 2, 3, 4, 5, 12, 13, 17, 19, z XIX wieku, 20 z XVIII wieku
dom, ul. Lipowa 2, z połowy XIX wieku
dom, ul. Lipowa 3, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 4, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 5, z początku XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 7, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 8, z początku XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 10, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Lipowa 11, z XIX wieku
dom, ul. Lipowa 16, z XIX wieku
dom, ul. Lipowa 17, z XIX wieku
dom, ul. Lipowa 18, z połowy XIX wieku
dom, ul. 1 Maja 9, z początku XIX wieku
dom, ul. 1 Maja 10, z początku XIX wieku
dom, ul. 3 Maja 6, z początku XIX wieku
dom, ul. 3 Maja 7, z początku XIX wieku
dom, ul. 3 Maja 10, z początku XIX wieku
dom, ul. 3 Maja 12, z początku XIX wieku
dom, ul. 3 Maja 14, z początku XIX wieku
dom, ul. Młyńska 1, z połowy XIX wieku
zajazd, ul. Młyńska 3, z połowy XIX wieku
dom, ul. Młyńska 3, z XIX wieku
dom, ul. Młyńska 5, z XIX wieku
dom, ul. Młyńska 9 a, murowano-szachulcowy, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Młyńska 10, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Młyńska 11, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Młyńska 14, z początku XX wieku
dom, ul. Ogrodowa 12 (dec. Młyńska 1), z XIX wieku
dom, ul. Orląt 2, z połowy XIX wieku
dom, ul. Orląt 3, z połowy XIX wieku
dom, ul. Orląt 5, z początku XIX wieku
dom, ul. Różana 2, z XVIII wieku/ XIX wieku
dom, ul. Różana 4, z XVIII wieku/ XIX wieku
dom, ul. Różana 5, z XVIII wieku/ XIX wieku
dom, ul. Różana 8, z XVIII wieku/ XIX wieku, nie istnieje
dom, Rynek 3, z 1886 roku, z 1924 roku
dom, Rynek 6, z początku XIX wieku
dom, Rynek 7, z połowy XIX wieku
dom, Rynek 8, z połowy XIX wieku
dom, Rynek 10, z połowy XIX wieku
dom, Rynek 11, z połowy XIX wieku
dom, Rynek 12, z początku XIX wieku
dom, Rynek 16, z XIX wieku
dom, Rynek 21, z XIX wieku
dom, ul. Sikorskiego 7, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Sikorskiego 8, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Sikorskiego 9, z połowy XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Sikorskiego 14, z XIX wieku
dom, ul. Sikorskiego 16 - ul. 30 Stycznia 68, z XIX wieku
dom, ul. Sikorskiego 26, z XIX wieku
dom, ul. Skargi 6, z początku XIX wieku
dom, ul. Skargi 9, z XVIII wieku/ XIX wieku
dom, ul. Skargi 10, z połowy XIX wieku
dom, ul. Spokojna 2, z XIX wieku
dom, ul. Spokojna 6, z XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Spokojna 7, z XIX wieku
dom, ul. Spokojna 8, z XIX wieku
dom, ul. Spokojna 10, z połowy XIX wieku, nie istnieje
dom, ul. Spokojna 11, z połowy XIX wieku
dom, ul. Spokojna 12, z XIX wieku
dom, ul. Spokojna 13, z połowy XIX wieku
dom, ul. Spokojna 14, z XIX wieku
dawna remiza strażacka, ul. Staszica 1, 1926 roku
dom, ul. Strzelecka 12, z początku XIX wieku
dom, ul. Strzelecka 13, z XIX wieku
dom, ul. Strzelecka 14, z XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 2, z połowy XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 3, z połowy XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 4/6, z połowy XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 10, z połowy XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 12, z XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 15, z połowy XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 28, z XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 38, z XIX wieku
dom, ul. 30 Stycznia 75, k. z XIX wieku
dom, ul. Mieszka I 5, z połowy XIX wieku/XX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 2, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 4, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 6, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 8, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 10, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 12, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 14, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 16, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 18, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 20, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 22, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego 24, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego dawny nr 3, z XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego dawny nr 7, z połowy XIX wieku
dom, ul. Kazimierza Wielkiego dawny nr 8, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 1, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 2, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 4, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 6, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 8, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 10, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 12, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 14, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 16, z połowy XIX wieku
dom, ul. Wesoła 18, z 1830 roku
dom, ul. Winnice 17, z połowy XIX wieku
dawna karczma, ul. Zachodnia, z XVIII wieku, przebudowany w XIX wieku
dom, dawne kolegium jezuitów, ul. Zamkowa 4, z 1660 roku, przebudowany w XVIII wieku, XIX wieku/XX wieku
Międzyrzecz - Obrzyce
zespół szpitala psychiatrycznego, ul. Poznańska 109, z lat 1901-14:
pawilony dla chorych
gmach dyrekcji
kościół, obecnie filialny pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP
cmentarz
kostnica
wieża ciśnień
pralnia
lodownia
mieszkania personelu
kuchnia
park szpitalny
Międzyrzecki Rejon Umocniony
centralny odcinek, z lat 1934-45
58 dzieł pancernych i innych obiektów bojowych
zespół podziemnych korytarzy łącznikowych
system zapór przeciwpancernych – „zęby smoka”, położonych na terenie gmin :
→ Międzyrzecz, powiat międzyrzecki
→ Lubrza, powiat świebodziński
→ Świebodzin, powiat świebodziński.
Zamek w Międzyrzeczu
Osobny artykuł: Zamek w Międzyrzeczu.
Zamek międzyrzecki od strony zachodniej
Zamek międzyrzecki należy do najciekawszych i najcenniejszych zabytków miasta. Wzniesiony na polecenie Kazimierza Wielkiego w XIV wieku. W wyniku działań zbrojnych był przebudowywany. Największe zmiany zaszły po 1520 roku. Wtedy to dobudowano dwie potężne basteje artyleryjskie. Zamek był siedzibą kasztelanów i starostów międzyrzeckich. Ruiny zamku otacza fosa, wzdłuż której biegnie zachowany wał zewnętrzny dawnego podgrodzia. Siedziba starostów międzyrzeckich Dawna rezydencja starostów
Z racji zniszczeń zamku pod koniec XVII wieku nie nadawał on się do zamieszkania. Na początku XVIII wieku starostowie międzyrzeccy wznieśli nową siedzibę nieopodal wzgórza zamkowego. W skład zabudowań wchodzi rezydencja oraz połączona z nią oficyna, także z początku XVIII wieku. Obecnie jest to siedziba Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego:
rezydencja starostów międzyrzeckich z 1719 (od 1947 siedziba muzeum – działy: archeologiczny, historyczny i sztuki), oficyna dworska z początku XVIII wieku (od 1947 siedziba muzeum – dział rzemiosła artystycznego i kultury ludowej)
W muzeum (dawna siedziba starostów przy ul. Podzamcze) znajduje się największa w Polsce kolekcja portretów trumiennych, tablic herbowych i inskrypcyjnych związanych z sarmackimi obyczajami pogrzebowymi. Portrety te były eksponowane w wielu znanych galeriach całego świata. Dom bramny
Do Międzyrzeckiego Zespołu Muzealnego należą także pozostałe zabudowania znajdujące się w obrębie wyspy zamkowej i otaczającego ją parku:
karczma dworska z XVIII wieku- XIX wieku dom bramny odbudowany w 1975, na wzór XVIII-wiecznego budynku, zniszczonego przez wojska radzieckie w 1945 park wokół zespołu zamkowo-muzealnego, wraz z fosą okołozamkową i starorzeczem Paklicy
Ratusz
Osobny artykuł: Ratusz w Międzyrzeczu.
Wybudowany został w 1581 roku na podstawie przywileju króla Stefana Batorego. Po pożarze w 1666 roku wzniesiono nowy obiekt, który w części parterowej był murowany,a piętro wykonano w konstrukcji szkieletowej. Dewastowany przez kolejne pożary w 1731 i 1827 roku. Po ostatnim z nich odbudowany został w obecnej klasycystycznej postaci. Obecnie jest to budowla murowana, na planie prostokąta, nakryta piętrowym, dachem naczółkowym z wieżą zwieńczoną neogotyckim hełmem z latarnią. Elewacje artykułowane są rytmem pilastrów. Oś fasady zaakcentowano wystawką w poziomie połaci dachu. Rynek Fragment północnej części rynku
Dawne centrum polityczno-gospodarze miasta. Stanowi go plac o nieregularnym kształcie i wymiarach: 85 × 85 m x 81 × 67 m. W środkowej części zlokalizowany jest budynek ratusza miejskiego (siedziby władz miasta i gminy Międzyrzecz) oraz fontanna. Z trzech stron otoczony jest zespołami kamienic (północna, zachodnia i południowa pierzeja). W północnej części rynku znajduje się kościół pw. Św. Wojciecha, zaś od strony wschodniej przylega do niego skwer, będący śladem zniszczeń miasta przez wojska radzieckie w 1945 roku – do lutego 1945 istniał tam szereg najokazalszych kamienic, a w 1806 roku w jednej z nich (kamienicy Jana Jakuba Volmera) nocował Napoleon Bonaparte, na którego planowano zamach z wieży ratuszowej. Do rynku dochodzą dwie niewielkie ulice: Wesoła i Lipowa, a przecina go ul. Młyńska stanowiąca miejski odcinek drogi wojewódzkiej nr 137. W roku 2002 przeprowadzono gruntowną przebudowę rynku wraz z jego okolicami, na skutek czego część placu – przeznaczona wcześniej na parking – została wyłączona z ruchu kołowego. Kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela
Osobny artykuł: Kościół św. Jana Chrzciciela w Międzyrzeczu.
Kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela
Wzniesiony w 1474 roku. Fara była kilka razy przebudowana pod koniec XV wieku (sklepienia naw) i po zniszczeniach 1520 roku. Prezbiterium otrzymało w 1545 roku renesansowy wystrój malarski z fundacji jednego ze starostów międzyrzeckich. Gotycka fara jest budowlą zorientowaną, wybudowaną z czerwonej cegły. Wnętrze trójnawowe o układzie halowym, z prosto zakończonym prezbiterium, zakrystią od północy, kruchtą i kaplicą od południa, nakrytą dachami dwuspadowymi i pulpitowymi. Nawy przekryte zostały pięcioprzęsłowymi sklepieniami gwiaździstymi. Prezbiterium zwieńczono sklepieniem kolebkowym z lunetami. Na zewnątrz kościół jest oskarpowany. Szczyty tylnej ściany (wschodniej) zdobione są sterczynami, blendami i maszkaronami. Nad zachodnią częścią bryły świątyni znajduje się niewysoka, wykonana z drewna wieża. Kościół parafialny pw. Św. Wojciecha
Osobny artykuł: Kościół św. Wojciecha w Międzyrzeczu.
Kościół parafialny pw. Św. Wojciecha
Wzniesiony został w 1834 roku. Do 1945 roku świątynia ewangelicka, a od 7 grudnia 1947roku funkcjonuje jako parafia rzymskokatolicka. Zbudowany został w stylu późnoklasycystycznym. Wnętrze jednonawowe. Fasada zwieńczona trójkątnym naczółkiem oraz wysoką wieżą z obeliskowym hełmem z pozłacanym krzyżem na szczycie. W ołtarzu głównym umieszczono obraz namalowany w 1835 roku przez Juliusa Hűbnera przedstawiający Chrystusa i czterech ewangelistów. Kościół zaprojektował Karl Friedrich Schinkel. Synagoga
Osobny artykuł: Synagoga w Międzyrzeczu.
Międzyrzecka synagoga
Synagoga w Międzyrzeczu powstała w latach 1825–1827.Obecny murowany budynek stanął w miejscu, gdzie poprzednia stała drewniana świątynia, która uległa spaleniu. Synagoga wybudowana została w stylu klasycystycznym. Wewnątrz zachował się tylko fragment Aron ha-kodesz(odpowiednik katolickiego ołtarza). W czasie II wojny światowej budynek był zdewastowany. Obecnie wyremontowany i wykorzystywany jako sklep chiński. Pozostałe
Zespół kamienic na terenie Starego Miasta Zespół szpitalny wraz z parkiem w Międzyrzeczu-Obrzycach z lat 1901–1904 Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Międzyrzeczu Fragmenty XVIII-wiecznego kolegium jezuickiego Kościół oo. jezuitów[38] – rozebrany Budynek cerkwi greckokatolickiej z XIX wieku Budynki publiczne, przemysłowe i administracyjne z przełomu XIX i XX wieku Relikty zabudowy przedmieść (zabudowa parterowa) – m.in. ulica Winnica Wieża ciśnień z 1914 roku Do końca lat 50. w pobliżu Międzyrzecza istniała wieża Bismarcka Międzyrzecki Rejon Umocniony (M.R.U.) – system podziemnych fortyfikacji militarnych z lat 1934–1936
Inne:
Cmentarz żydowski Stacja kolejowa
Ochrona zabytków Ulica Winnica
W Międzyrzeczu wyodrębnione zostały dwie strefy ochrony konserwatorskiej: strefa A – obejmująca ścisły obszar Starego Miasta oraz strefa pośrednia B – obejmująca szerszy teren miasta.
Do rejestru zabytków znajdujących się na terenie miasta zostało wpisanych 12 obiektów o charakterze publicznym:
Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela XIV-XV wieku, Kościół parafialny pw. św.Wojciecha z 1834 roku, Zbór luterański z XIX wieku (obecnie Cerkiew Świętych Cyryla i Metodego w Międzyrzeczu) Synagoga z XIX wieku Kaplica grobowa z 1730 roku Aleja Lipowa z XIX wieku – zlokalizowana w ciągu odcinka ulicy Waszkiewicza (od skrzyżowania z ulicą Reymonta do węzła Międzyrzecz Północ) Zespół zamkowy z XIV-XIX wieku Budynek ratusza z 1813 roku Budynek sądu z 1890 roku Budynek więzienia z 1890 roku Szpital polski z XIX wieku Szpital ewangelicki z XIX wieku
oraz kilkadziesiąt innych obiektów z początku XIX i XX wieku, zlokalizowanych w obrębie starego miasta i poza nim[39]. Zieleń miejska Panorama parku zamkowego
Parki i skwery miejskie są jednym z istotniejszych obrazów miasta. Międzyrzecz posiada dwa duże założenia parkowe oraz kilka innych obszarów zielonych:
Park zamkowy z I. poł. XIX wieku, z bogatym drzewostanem, alejkami i mostkami nad Paklicą i fosą zamkową. Niezwykle cenna jest aleja platanów biegnąca dawnym wałem grodowym; Park miejski na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego, z zachowanym układem alejek.
Oprócz parków, w Międzyrzeczu znajduje się kilka skwerów i terenów zieleni miejskiej, m.in.: skwer na wschodniej pierzei ul. Rynek, skwer przy głównym skrzyżowaniu w mieście, skwer nad rzeką Obrą (tzw. „kaczy dołek”), skwer przy Pomniku 1000-lecia Państwa Polskiego, skwer przy gotyckiej farze św. Jana Chrzciciela, a także pas zieleni wzdłuż rzeki Obry (Bulwar Jana Pawła II i promenada od mostu do stadionu).