Kostrzyn nad Odrą

Kostrzyn nad Odrą Küstrin
Herb
Mapa
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo lubuskie
Ludność	17 918 (2018)
Nr kierunkowy	(+48) 95
Kod pocztowy	66-470

Kostrzyn nad Odrą (niem. Küstrin) – miasto w Polsce, w województwie lubuskim, największe miasto powiatu gorzowskiego. Stanowi gminę miejską.

Charakterystyka

Historia

We wczesnym średniowieczu Kostrzyn należał do Wielkopolski. W 1232 książę wielkopolski Władysław Odonic nadał ziemię kostrzyńską templariuszom. W 1249 zostaje stolicą kasztelanii kostrzyńskiej. Kostrzyn w 1261 określany jest mianem miasteczka, w tym też roku miasto przechodzi w ręce Brandenburczyków. Około 1300 przejęcie przez miasto prawa magdeburskiego. W latach 1535–1571 ze względu na dogodne położenie obronne margrabia Jan Hohenzollern przenosi swoją rezydencję do Kostrzyna i rozpoczyna przebudowę zamku oraz budowę potężnej twierdzy. 1536 miasto staje się stolicą Nowej Marchii. W 1631 Szwedzi rozbudowują twierdzę o nowe szańce i raweliny. Od 1646 przez miasto przebiega ważna linia pocztowa z Berlina do Prus Książęcych. W 1730–1732 w więzieniu przebywał późniejszy następca tronu Prus Fryderyk II. W roku 1768 tanią siłą roboczą byli konfederaci barscy. Częste i dotkliwe powodzie nawiedzające miasto, spowodowały że w 1785 rozpoczęto prace regulacyjne biegu Warty i Odry. Następuje budowa kanału Fryderyka Wilhelma, odtąd Warta uchodzi do Odry na północ od twierdzy. W latach 1806–1814 miasto znajdowało się pod okupacją francuską. 2 listopada 1806 – 26 stycznia 1807 komendantem Kostrzyna był gen. Ménard.

12 maja 1808 – 11 kwietnia 1809 komendantem twierdzy i placu był płk Józef Seydlitz. Od 24 czerwca do 17 lipca 1808 więziony był wraz z 27 współbraćmi redemptorystami – benonitami św. Klemens Maria Hofbauer. Przebywali w dobrych warunkach. Zakwaterowano ich w budynku koszarowym. Każdemu z zakonników przydzielono własny pokój. Zezwolono na codzienne odprawianie mszy św. (ołtarz znajdował się w oddzielnej, dużej sali). Na ich tradycyjnie niezwykle uroczyście i okazale sprawowaną liturgię przychodziło wielu mieszkańców twierdzy, także protestantów.

Z końcem sierpnia do połowy września 1808 kwaterują w drodze do Hiszpanii 1. i 2. bataliony armii Księstwa Warszawskiego: 4. płku piech., 7. płku piech. wraz z komp. artylerii i 9. płku piech. wraz z komp. saperów. 21 lutego-29 lipca 1809 stacjonują niektóre szwadrony 4. płku strzelców konnych(sztab pułku w Szczecinie, pozostałe szwadrony w Głogowie). 30 marca 1810 – 17 maja 1811 skoszarowany 5 pułk piech. mjra Stefana Oskierko. 10 sierpnia 1810 – 20 marca 1814 komendantem twierdzy był gen. Fornier d’Albe.

Po przeniesieniu siedziby władz nowomarchijskich do Frankfurtu w 1815 Kostrzyn wchodzi w rejencję frankfurcką. W 1816 zostaje utworzony powiat kostrzyński, w skład którego weszły Dębno i Boleszkowice. Miasto rozwija się dynamicznie, a w szczególności Krótkie Przedmieście. Powstają pierwsze fabryki, linie kolejowe oraz następuje ożywienie w zakresie żeglugi. Aby ułatwić komunikację między oddalonymi częściami miasta w 1903 uruchomiono linie tramwaju konnego, a w 1925 zastąpiono tramwajem elektrycznym. W roku 1939 liczyło 24 tys. mieszkańców (nie licząc wojska i ich rodzin).

Od września 1939 do stycznia 1945 w obecnej dzielnicy Drzewice funkcjonował niemiecki obóz jeniecki Stalag III C.

31 stycznia 1945 roku do miasta, stanowiącego strategiczną „bramę do Berlina”, dotarły wojska radzieckie. Do 19 lutego ewakuowano na zachód całą ludność Kostrzyna, miasto zaś zamieniono w twierdzę. Obroną dowodził Heinz Reinefarth. Ciężkie walki o jej zdobycie połączone ze zmasowanym radzieckim ostrzałem artyleryjskim trwały aż do 30 marca, kiedy to poddały się Stare Miasto i cytadela. Kostrzyn uległ niemal całkowitej zagładzie – zniszczono 95% miasta, 8278 domów.

W wyniku ustaleń poczdamskich Odra stała się polsko-niemiecką rzeką graniczną, dzieląc miasto. Długie Przedmieście i Kietz pozostały w Niemczech na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej, Stare i Nowe Miasto włączono do Polski. Konsekwencją zmiany granic stały się przymusowe przemieszczenia ludności polskiej ze wschodu na zachód, a niemieckiej za Odrę. 1,5 tys. ludności niemieckiej, która po wojnie zamieszkiwała północne krańce miasta, musiało opuścić miasto. Początkowo po drugiej wojnie światowej w 1945 roku miasto znalazło się w okręgu administracyjnym wrocławskim, poprzedniku województwa dolnośląskiego. Decyzją Rady Ministrów z 7 lipca 1945 roku wraz z kilkunastoma powiatami ziem zachodnich Kostrzyn został włączony do województwa poznańskiego. W 1946 miasto liczyło 634 osób. Początkowo Kostrzyn był miastem zamkniętym, jedynymi mieszkańcami byli kolejarze i celnicy. W 1954 rozpoczęła się budowa największej wówczas w Polsce fabryki papieru i celulozy – Zakładów Celulozy i Papieru.

Następnym etapem rozwoju miasta były lata dziewięćdziesiąte po przemianach gospodarczych w Polsce. W 1992 zostało otwarte przejście graniczne. Zakłady Celulozy i Papieru kupili w 1993 Szwedzi za kwotę która nie pokrywała nawet wysokości honorariów konsultantów zagranicznych pełniących funkcje doradców prywatyzacyjnych. Obecnie fabryka nazywa się Arctic Paper. Zakup fabryki pozwolił na ponowne odrodzenie się miasta. W 1997 r. została utworzona Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której powstało wiele firm reprezentujących branże: papierniczą, spożywczą, maszynową, mięsną, tekstylną, budowlaną, motoryzacyjną, tworzyw sztucznych, wyrobów z drewna, włókienniczą, urządzeń elektrycznych, placów zabaw oraz recyklingu.

W latach 1998-2003 zabiegano o utworzenie nowego powiatu nadodrzańskiego. Siedziba powiatu miała się znajdować w Kostrzynie nad Odrą lub Słubicach.

Od 2004 roku w Kostrzynie nad Odrą organizowany jest Pol’and’Rock Festival (do 2017 roku znany jako Przystanek Woodstock) – jeden z największych festiwali muzyki rockowej w Europie.

Geografia

Położenie geograficzne: 52°35'22.3"N 14°39'02.9"E

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 46,14 km².

Kostrzyn nad Odrą graniczy z następującymi gminami:

• od północy z gminami Boleszkowice i Dębno (powiat myśliborski, województwo zachodniopomorskie),
• od wschodu z gminą Witnica (powiat gorzowski ziemski),
• od południa z gminą Słońsk (powiat sulęciński) i gminą Górzyca (powiat słubicki),
• od zachodu poprzez Odrę graniczy z niemieckim powiatem Markisch-Oderland leżącym w landzie Brandenburgia.

Kostrzyn nad Odrą leży u ujścia Warty do Odry, w zachodniej części Kotliny Gorzowskiej (mezoregion), będącej największą częścią Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (makroregion). Niewielka część Kostrzyna należy również do Kotliny Freienwaldzkiej, która rozpościera się głównie na lewym brzegu Odry na terytorium Niemiec. W Polsce należy do tej jednostki wąski pas doliny na prawym brzegu Odry od Kostrzyna do Starego Kostrzynka (gmina Cedynia). Północna część gminy zaliczana jest do Pojezierza Południowopomorskiego.

Największą powierzchnię spośród form użytkowania terenu stanowią lasy i grunty leśne, które łącznie zajmują ponad 40% miasta. Jest to mniej niż średnia lesistość powiatu gorzowskiego, która wynosi 44,4%, ale znacznie więcej od średniej krajowej – 29,9%. Lasy znajdują się w północnej części miasta. Lasy te stanowią południową część Lasów Nadodrzańskich rozciągających się wzdłuż Odry od Kostrzyna do Gryfina. Ze względu na charakter, jaki posiada gmina – obszar jej stanowi tylko miasto Kostrzyn nad Odrą – stosunkowo niską powierzchnie zajmują użytki rolne (pastwiska, sady, grunty orne). Wśród wód płynących i stojących do najważniejszych elementów należy zaliczyć Odrę oraz Wartę z jej rozlewiskami, znajdującymi się w południowo-wschodniej części miasta. Powierzchnia Kostrzyna nad Odrą wynosi 46,18 km², w tym:

• lasy 43,33%
• użytki rolne 23,76%
• tereny mieszkalne 7,41%
• drogi i koleje 5,72%
• tereny wód płynących i stojących 5,19%
• nieużytki 4,64%
• tereny przemysłowe 4,42%
• tereny rekreacyjne 1,86%
• pozostałe 6,67%

Miasto stanowi 3,85% powierzchni powiatu.

Dojazd

Samolotem

Najbliższe porty lotnicze to: port lotniczy Poznań i port lotniczy Berlin-Schönefeld.

Pociągiem

W mieście znajduje się dworzec kolejowy Kostrzyn, który obsługuje połączenia zarówno w głąb kraju jak i w kierunku Niemiec.

Samochodem

Miasto jest ważnym węzłem drogowym. Kończy się tu DK22, w Niemczech znana jako DK1.

Autobusem

Autobusem można dojechać m. in. z Gorzowa Wielkopolskiego.

Twierdza Kostrzyn

Warto zobaczyć

• fortyfikacje Twierdzy Kostrzyn, ziemno-murowane, budowane w latach 1537–1568, przebudowane w XIX w.,
• zamek w ruinie z połowy XVI wieku, przebudowany za czasu panowania Jana Hohenzollerna (1513–1571) margrabiego Brandenburgii, władcy niezależnej wschodniej części Nowej Marchii z dynastii Hohenzollern
• ruiny Kościoła Mariackiego z 1396 roku, na starym mieście
• kaplica cmentarna ewangelicka, obecnie rzymskokatolicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z przełomu XIX/XX wieku, ul. Kardynała Wyszyńskiego 2
• dwa spichrze zbożowe z około 1930, ul. Prosta

inne obiekty historyczne:

• cmentarz żydowski
• Stalag III C, teren obozu jenieckiego na os. Drzewice, cmentarz pomordowanych jeńców
• młyn zbożowy z silosem, z początku XX w., ul. Gorzowska 24
• Brama Berlińska pełni funkcję centrum informacji turystycznej
• budynek przepompowni na os. Warniki z początku XX w.
• dworzec kolejowy, dwupoziomowy, z XIX w.
• nieczynna wieża ciśnień z 1903
• muzeum przyrodnicze
• „Pomnik Lwa” – pomnik poległych w I wojnie światowej
• tablica z popiersiem św. Klemensa Marii Hofbauera w kościele pw. NMP Matki Kościoła, upamiętniająca uwięzienie w twierdzy w 1808 r.

Nauka

• Szkoły podstawowe
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Przyjaciół Ziemi, ul. Banaszaka 1
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Wojsk Ochrony Pogranicza, ul. Sienkiewicza 6
• Gimnazja
  • Gimnazjum nr 1 im. Przyjaciół Kostrzyna, ul. Kościuszki 7
  • Gimnazjum nr 2 im. Integracji Europejskiej, ul. Mikołaja Reja 32 A

Noclegi

• Hotel Bastion,
• Hotel Kostrzyn nad Odrą,
• Motel Capitto.