Tatrzański Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy - górski park narodowy położony na polsko-słowackim pograniczu, w województwie małopolskim, w Tatrach. Jest jednym z najsłynniejszych parków w całych Karpatach i najczęściej odwiedzanym w Polsce. TPN utworzono w 1955 roku, w celu odbudowy zniszczonych gospodarczo obszarów tatrzańskich i zahamowania odbudowy kraju, która wpływa destrukcyjnie na lokalną przyrodę. Dziś w ramach tych działań uchroniono wiele gatunków zwierząt czy roślin przed wyginięciem, a urbanizacja czy prywatna wycinka drzew nie zagrażają dewastacji unikatowej biosfery.
Ważnymi elementami parku są piętrowa budowa gór, prezentująca różnorodność biologiczną na każdej wysokości, a także niezwykły alpejski klimat, przejawiający się zarówno w rodzajach gatunków, jak i samym charakterze gór. Ponadto dowodem tego jest ilość endemitów zamieszkujących obszar Tatr - wśród roślin to ponad 200 gatunków, a pośród zwierząt nieco mniej.
Historia[edytuj]
Początków ochrony przyrody należy szukać w 1868, kiedy Wysoki Sejm Galicyjski wydał ustawę o zakazie wyłapywania, tępienia oraz sprzedaży kozic i świstaków. Była to jedna z pierwszych tego typu w Europie. Do jej egzekwowania utworzono straż myśliwską. W 1873 utworzono Towarzystwo Tatrzańskie, zajmujące się badaniem gór, znakowaniem szlaków, tworzeniem infrastruktury i publikowaniem książek o Tatrach. Organizacja ta stała się protoplastą Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK). Dzięki działaniom tej organizacji rozszerzono ochronę o wiele innych gatunków, a także zaczęto wykupywanie ziemi od prywatnych właścicieli, w celu stworzenia obszaru ochrony. Efekt wieloletniej pracy przyniósł 1939 r. kiedy to utworzono specjalną terenową formę ochronną "Park Przyrody w Tatrach". Niestety fakt ten przyćmiły działania wojenne, które rozpoczęły się cztery miesiące później.
Po II wojnie światowej kontynuowano starania w celu utworzenia w Tatrach parku narodowego. Znacjonalizowano ziemskie własności prywatne i pierwsze obszary ochronne zaczęto tworzyć w 1947 roku. W 1955 roku utworzono TPN, który powstał sześć lat później po słowackim parku (słow. Tatranský národný park). W 1981 górale odzyskali swoją własność, siłą zagarniętą przez władze. Zezwolono im na działalność pasterską, która odbywa się jednak pod kontrolą władz parku. Stanowi to dziś jedną z jego głównych atrakcji.
Dojazd[edytuj]
Samolotem[edytuj]
W okolicy parku nie ma żadnych portów lotniczych. Najbliższy położony jest w Balicach (Port Lotniczy Kraków-Balice), 115 km od północnych granic parku. Inny położony jest około 205 km, w miejscowości Pyrzowice (Port Lotniczy Katowice-Pyrzowice). Dojazd samochodem do parku z pierwszego lotniska trwa około godzinę i 50 minut, a z drugiego 3 godziny i 15 minut. Same porty lotnicze dzieli od siebie około 90 kilometrów.
Samochodem[edytuj]
Ze względu na ukształtowanie terenu i regulamin TPN, na teren parku nie ma poprowadzonych dróg publicznych, a komunikacja jest mocno ograniczona. Dojazd jest możliwy do Zakopanego i wsi położonych w najbliższym sąsiedztwie. Głównymi drogami prowadzącymi w te okolice są droga krajowa nr 47, droga wojewódzka 958 i 960.
Atrakcje turystyczne[edytuj]
- Rysy - najwyższy szczyt w Polsce (2500 m n.p.m.), leży na południowych krańcach parku, na pograniczu ze Słowacją. Góra jest także jedną z najstromszych, co nie wyróżnia jej spośród innych szczytów tatrzańskich. Na Rysy prowadzą dwa szlaki - niebieski i czerwony, które łączą szczyt z Morskim Okiem i Doliną Mięguszowiecką.
- Giewont - masyw kilku szczytów, położony w Tatrach Zachodnich, około 20 km na zachód od Rysów i 6 km od Zakopanego. Najwyższymi punktami w tym skupieniu są Giewont, Szczerbinka i Juhaska Turnia, a charakterystycznym miejscem jest wcięta przełęcz Szczerba. Prowadzą tu liczne szlaki m.in. żółty z Kościeliska i niebieski z zakopiańskiej dzielnicy Kuźnice.
- Morskie Oko - najsłynniejsze i największe tatrzańskie jezioro, uznawane za najpiękniejszy górski zbiornik w kraju. W jego pobliżu leży schronisko, będące bazą wypadową na okoliczne szczyty takie jak Rysy czy Miedziane. Stary budynek powstał w XIX wieku, a tzw. nowe schronisko w 1908 i stanowi piękny przykład lokalnej architektury (styl zakopiański).
- Potok Roztoka - niewielki strumień, płynący w górskiej dolinie Roztoki, leżącej w Tatrach Wschodnich. Od północnej strony dolinę izoluje Wołoszyn, a od południa szczyt Opalony. Największą rozpoznawalność dolinie nadają znajdujące się tu wodospady: Wodogrzmoty Mickiewicza i Wodospad Siklawa (najwyższy w Polsce, wysoki na 70 metrów).
- Kasprowy Wierch - prawdopodobnie najpopularniejszy obok Rysów i Giewontu szczyt Tatr. Prowadzą na niego liczne szlaki turystyczne, ale główną atrakcją jest kolejka linowa, rozpoczynająca się w Zakopanem i kończąca na samym szczycie góry. Co ciekawe zbudowano ją w okresie międzywojennym, a swoją pierwszą renowację przeszła w 1961 roku.
- Dolina Kościeliska - leży w zachodniej części Tatr i stanowi największy w regionie zbiór formacji wapiennych, prawie tak jak Jura Krakowsko-Częstochowska. Najważniejszymi celami turystycznymi w dolinie są Brama Kościeliska, Zbójnickie Okna, Jaskinia Mroźna, Jaskinia Obłazkowa, Hala na Stołach, Turnia Okręt, Raptawicka Turnia, Kościeliski Potok i kapliczka zbójnicka.
- Dolina Gąsienicowa - jedna z głównych tatrzańskich dolin, otoczona przez Świnicę, Kasprowy Wierch, Magurę i Skrajny Granat. Ważnymi punktami turystycznymi są tu Czarny Staw Gąsienicowy, Staw Kurtkowiec, schronisko PTTK "Murowaniec" i Las Gąsienicowy. Wartymi odwiedzenia są także Dubrawiska, stanowiące idealny punkt widokowy na dolinę.
- Dolina Pięciu Stawów - to najrozleglejsza dolina polskich gór wysokich. Malowniczo otoczona szczytami górskimi, a w swojej dolinie mieszcząca kilka małych górskich jezior. Jak mówi nazwa stawów jest pięć: Przedni, Mały, Wielki, Czarny i Zadni. Największy z nich – Wielki Staw zajmuję obszar 34,1 ha. Do doliny prowadzi kilka ważnych szlaków m.in. szlak zielony ze schroniska nad potokiem Roztoka.
Najbliższe okolice[edytuj]
- Zakopane
- Kościelisko
- Chochołów
- Biały Dunajec
- Bukowina Tatrzańska
- Jaworzyna Tatrzańska
Nocleg[edytuj]
Schroniska PTTK[edytuj]
- Schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej
- Schronisko PTTK w Dolinie Pięciu Stawów
- Schronisko PTTK w Dolinie Roztoki
- Schronisko PTTK Kondratowa Hala
- Schronisko PTTK na Hali Ornak
- Schronisko PTTK "Murowaniec"
- Schronisko PTTK Morskie Oko
- Hotel Górski PTTK Kalatówki