Węgry: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipodróży
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Dodano kategorie
Linia 502: Linia 502:


[[Kategoria:Węgry| ]]
[[Kategoria:Węgry| ]]
[[Kategoria:Europa Środkowa|W]]

Wersja z 19:50, 21 lut 2020

Węgry

Węgry
Magyarország
Flaga
Lokalizacja
Informacje
Stolica Budapeszt
Ustrój republika parlamentarna
Waluta Forint (HUF)
Strefa czasowa +1
Powierzchnia 93 030 km²
Liczba ludności 9 603 634, 9 599 744
Język urzędowy węgierski
Religia dominująca katolicy (58%)
Kod telefoniczny +36
Kod samochodowy H
Domena internetowa .hu
Węgry

Węgry (węg. Magyarország) – państwo śródlądowe w Europie Środkowej.

Charakterystyka

Geografia

Węgry są nieomal w całości położone w nizinnej i równinnej Kotlinie Panońskiej. Wyjątkami są Średniogórze Północnowęgierskie – makroregion należący do Karpat (pasma górskie Börzsöny, Gödöllő, Cserhát, Mátra (z najwyższym szczytem Węgier Kékes), Góry Bukowe, Góry Tokajsko-Slańskie) na północnym wschodzie kraju oraz należące do Alp Wzgórza Kőszeg i Góry Soprońskie na północnym zachodzie.

Największe rzeki Węgier to Dunaj, Cisa i Drawa. Na Węgrzech leży największe jezioro Europy Środkowej – Balaton. W mieście Hévíz znajduje się największe na świecie jezioro termiczne – Hévíz.

Fauna i flora

Klimat

Węgry leżą w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. W lecie temperatura dochodzi nawet do 30 stopni, a zima jest dość łagodna - temperatura oscyluje w granicach zera.

W środkowej części Wielkiej Niziny Węgierskiej opady są niskie i wynoszą poniżej 500 mm. Aura cechuje się przewagą opadów letnich, a na nizinach występują częste i długotrwałe susze. Większe ilości opadów mogą występować w terenach górskich i wyżynnych.

Historia

W starożytności tereny obecnych Węgier zamieszkiwali Prasłowianie, Madziarowie i Awarowie. Przez wiele wieków zachodnia część kraju stanowiła obszar podwładny Imperium Rzymskiemu, który należał do prowincji Panonia. Do wieku ósmego region był regularnie pustoszony i zasiedlany przez nowe plemiona. W IX w. Węgry znalazły się częściowo w granicach państwa wielkomorawskiego. Od 896 dorzecze środkowego Dunaju i Cisy zasiedlali prawie wyłącznie Węgrzy (Madziarzy).Wkrótce potem podbili państwo wielkomorawskie i podjęli grabieżcze wyprawy na Bizancjum i zachodnią Europę, ale zostali powstrzymani na rzeką Lech, przez cesarza Ottona I (955). Państwo węgierskie powstało za panowania Gejzy i Stefana I Świętego z dynastii Arpadów, wraz z chrystianizacją kraju w obrządku łacińskim. W XI w. po przyłączeniu Siedmiogrodu i Słowacczyzny ukształtowało się terytorium narodowego w łuku Karpat. Na początku XIII w. została zawarta trwała unia personalna z Chorwacją.

Po wygaśnięciu Arpadów (1301) tron objęli Andegaweni. Za rządów Karola Roberta i Ludwika I Wielkiego nastąpił rozkwit państwa: zwierzchnictwo nad Księstwem Wołoskim, Bośnią i Serbią, przywrócenie panowania w Dalmacji, 1370–82 unia personalna z Polską i przejściowe przyłączenie Rusi Halickiej. Za panowania następcy Ludwika, Zygmunta Luksemburskiego, Węgry utraciły dominującą pozycję na Półwyspie Bałkańskim. Jego zaangażowanie w wojny husyckie i sprawy Niemiec doprowadziło do osłabienia władzy królewskiej. Powtarzające się od początku XV w. najazdy tureckie skłoniły część magnatów do odnowienia unii z Polską. Na tron powołano w roku 1440 Władysława III Warneńczyka (I. Ulászló). Po jego śmierci pod Warną, w 1444 faktyczną władzę na Węgrzech objął J. Hunyady, który odniósł nad Turkami świetne zwycięstwo pod Belgradem (1456).

W 1515 Władysław II zawarł w Wiedniu układ z cesarzem Maksymilianem I, zapewniający Habsburgom sukcesję w Czechach i na Węgrzech po wygaśnięciu Jagiellonów. Jego syn i następca, Ludwik II, 1526 zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Zgodnie z układem wiedeńskim tron przypadł Ferdynandowi I Habsburgowi, ale średnia szlachta opowiedziała się za królem narodowym, Janem Zápolyą, wojewodą siedmiogrodzkim. Walka obu pretendentów do tronu, w trakcie której Zápolya przyjął zwierzchnictwo tureckie, nie została rozstrzygnięta. Przy Ferdynandzie I pozostały zachodnie Węgry ze stolicą w Preszburgu (Pozsóny, ob. Bratysława), przy Zápolyi — stanowiące wschodnią część kraju księstwo siedmiogrodzkie; środkowe Węgry z Budą zajęli 1541 Turcy. W XVI w. szerzyła się na Węgrzech reformacja (zwłaszcza w Siedmiogrodzie), wśród Węgrów najwięcej zwolenników zdobył kalwinizm. Habsburgowie, popierając kontrreformację, usiłowali narzucić w opanowanej przez siebie części kraju rządy absolutne; natrafiło to na opór szlachty, niezależnie od wyznania (powstanie I. Bocskaia, G. Bethlena). W 1678 wybuchło największe z powstań kuruców pod wodzą I. Thökölyego, które, poparte przez Turcję, doprowadziło 1683 do wojny. Dzięki pomocy Polski i potem Świętej Ligi Habsburgowie odparli atak Turków na Wiedeń i rozciągnęli panowanie na całe Węgry (pokój w Karłowicach 1699). Również Siedmiogród został włączony do domen Habsburgów.

Absolutystyczne rządy wywołały 1703 powstanie ogólnonarodowe, któremu przewodził Franciszek II Rakoczy, obwołany 1705 księciem Węgier; 1707 sejm w Ónod ogłosił detronizację Habsburgów. Po stłumieniu 1711 powstania Habsburgowie częściowo przywrócili rządy absolutne. Zaangażowanie Austrii w wojny z rewolucyjną i napoleońską Francją doprowadziło do złagodzenia formy jej panowania na Węgrzech. Przywrócenie rządów absolutnych przez Franciszka I po upadku Napoleona wywołało opór szlachty; 1825 na sejmie węg. w Preszburgu ukształtowało się stronnictwo reformatorskie (I. Széchenyi, L. Kossuth). W czasie rewolucji 1848–49 władzę na Węgrzech objął rząd narodowy L. Batthyányego, a po rozpoczęciu interwencji austriackiej — Komitet Obrony Narodowej Kossutha. Wojska węgierskie (w Siedmiogrodzie dowodzone przez J. Bema) odniosły wiele zwycięstw. Sejm w Debreczynie proklamował detronizację Habsburgów i niepodległość Węgier (IV 1849). Dopiero interwencja Rosji doprowadziła do stłumienia rewolucji. Zwycięscy Austriacy wprowadzili na Węgrzech rządy terroru. Z czasem klęski w wojnie z popieraną przez Francję Sardynią (1859), a zwłaszcza Prusami (1866) zmusiły ich do porozumienia z ugodowym stronnictwem F. Déaka. W 1867 została zawarta ugoda prowadząca do powstania 1868 monarchii austro-węgierskiej, w której Węgry (z Siedmiogrodem) uzyskały całkowitą niezależność w sprawach wewnętrznych. Ttego samego roku doszło do ugody chorwacko-węgierskiej, która przyznawała Chorwacji autonomię w Królestwie Węgierskim. Władzę na Węgrzech objęła opowiadająca się za ugodą Partia Liberalna. Jej rządy sprzyjały szybkiemu rozwojowi gospodarki, zwłaszcza przemysłu. W 1903 przeciwko liberałom zjednoczyła się opozycja sejmowa, domagająca się usamodzielnienia Węgier (utworzenia armii narodowej i węgierskiego banku emisyjnego, wprowadzenia granicy celnej z Austrią). W wyborach parlamentarnych 1905 liberałowie utracili władzę na rzecz koalicji partyjnej skupionej wokół Partii Niepodległości. w ciągu kilku lat rządów nie udało się koalicji uzyskać większej niezależności Węgier od Austrii. Podobnie jak liberałowie koalicja popierała madziaryzację mniejszości narodowych na Węgrzech (1907 Lex Apponyi wprowadzała obowiązkową naukę języka węgierskiego w szkołach lud.). W 1910 władzę objęła Narodowa Partia Pracy, opowiadająca się za kontynuowaniem ugody z Austrią.

W okresie rozpadu monarchii austro-węgierskiej, po rozpoczętej 31 października 1918 r. rewolucji Węgry zostały 16 listopada 1918 ogłoszone republiką, której prezydentem został Mihály Károlyi. W marcu 1919 władzę przejęli komuniści i socjaldemokraci, proklamując Węgierską Republikę Rad – dyktaturę pod przywództwem Béli Kuna. Węgierska Republika Rad przetrwała przez 133 dni i została obalona w wyniku inwazji wojsk rumuńskich i czechosłowackich. W 1920 Węgry utraciły, w wyniku traktatu w Trianon dostęp do morza oraz dwie trzecie swego terytorium (Burgenland, Słowacja, Zakarpacie, Siedmiogród, Wojwodina, Chorwacja i Slawonia), z 325 tys. km² pozostało 93 tys. km². W wyniku ustaleń traktatu Węgry utraciły również niemal dwie trzecie ludności (pozostało 8 z 21 milionów). Poza granicami Węgier znalazło się 3,5 milionów Węgrów (co stanowiło ⅓ tego narodu), głównie w południowej Słowacji i siedmiogrodzkim Seklerlandzie oraz części Wojwodiny, w tym obszary o zwartym osadnictwie i większości węgierskiej. Węgry uznane za pozostałość Austro-Węgier i stronę wojującą w I wojnie światowej zostały obarczone na kolejne 33 lata płatnością reparacji wojennych. Oprócz tego zmniejszono liczebność armii węgierskiej do 32 tysięcy i zakazano obowiązkowej służby wojskowej. Politycy francuscy (Georges Clemenceau) otwarcie przyrzekli Węgrom w chwili podpisania traktatu możliwość jego rewizji w oparciu o kryterium etnograficzne i statut Ligi Narodów, obietnica ta nie została dotrzymana. Wobec postanowień traktatu na Węgrzech w całym okresie międzywojennym dominowała chęć rewizji jego postanowień, uznawanych za sprzeczne z zasadą samostanowienia narodów. Zdominowało to politykę zagraniczną Królestwa Węgier i jego stosunki z sąsiadami.

Formalnie Węgry ogłoszono ponownie monarchią, jednak tron pozostał nieobsadzony. Dwukrotne próby odzyskania korony przez króla Karola IV nie powiodły się, a na czele państwa jako regent stanął były admirał austro-węgierskiej floty – Miklós Horthy.

W wyniku kryzysu gospodarczego i rewizjonistycznej propagandy, nastąpiło zbliżenie z III Rzeszą, przystąpienie do Paktu Trzech i od czerwca 1941 udział w II wojnie światowej po stronie Państw Osi. W sierpniu 1943 rząd Węgier i regent Horthy zaproponował aliantom traktat pokojowy, co w marcu 1944 spowodowało zajęcie Węgier przez Wehrmacht. Wobec konsekwentnych prób zawarcia zawieszenia broni podejmowanych, również po niemieckiej okupacji Węgier, przez regenta i rząd węgierski, w październiku 1944 (po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium Węgier) Niemcy dokonali zamachu stanu na Węgrzech, uprowadzając i internując regenta Miklosa Horthy’ego i wprowadzając rząd marionetkowy Ferenza Szalasiego i faszystowskiej partii strzałokrzyżowców. Już w październiku 1944 część Węgier została zajęta przez Armię Czerwoną (wojska węgierskie walczyły wyłącznie na wschodnim froncie), ostatnie walki zakończyły się na terenie Węgier 4 kwietnia 1945.

Po wojnie kraj należał do bloku wschodniego, będącego pod kontrolą ZSRR. Próba odzyskania niepodległości i demokratyzacji w 1956 (powstanie węgierskie) zakończyła się krwawą radziecką interwencją zbrojną.

W roku 1989 Węgry podważyły żelazną kurtynę dzielącą bloki wschodni i zachodni, otwierając granicę z Austrią. W 1990 przeprowadzono demokratyczne wybory. W 1999 Węgry przystąpiły do NATO, a w 2004 do Unii Europejskiej.

25 kwietnia 2011 roku prezydent Pal Schmitt podpisał nową Konstytucję Węgier, która weszła w życie 1 stycznia 2012 roku. Konstytucja m.in. zmieniła nazwę państwa z Republika Węgierska na Węgry.

Kultura i sztuka

Węgrzy są w Europie narodem o tyle nietypowym, że przez długi czas nieznane było ich pochodzenie; oni sami chętnie widzieli swych przodków w Hunach. W rzeczywistości pra-Węgrzy, tak jak przodkowie Finów, Estończyków oraz innych ludów ugrofińskich, wywodzą się z północnej Azji. Mimo że po osiedleniu się nad Dunajem i Cisą szybko przyjęli wzorce zachodnioeuropejskiej kultury – byli wręcz określani jako wschodni bastion Europy – zachowali wiele ze swej odrębności. Turcy uważają Węgrów za swoich pobratymców, bardziej jednak po to, by podkreślić swoją obecność w Europie, niż opierając się na solidnych podstawach.

Zupełną odrębność zachowała wiejska muzyka ludowa. Pieśni typu lamentu, zwykle śpiewane przez kobiety, zachowały archaiczny rytm i brzmienie, niespotykane u innych narodów europejskich. Nierówny rytm łączy się w nich z uderzeniem akcentem na pierwszą sylabę jaki występuje w języku węgierskim. Brzmienia powszechnie uważane za ludową muzykę węgierską, jak rozsławiony na świecie czardasz, w rzeczywistości mają pochodzenie cygańskie. Tego rodzaju muzyka taneczna powstała z połączenia ludowej muzyki Romów i muzyki miast. Ta grupa etniczna przybywała na teren Węgier od XV wieku i jak żadna inna wpłynęła na życie muzyczne kraju. Dzięki Węgrom i tutejszym kompozytorom muzyka cygańska stała się sławna na całym świecie. Sami Romowie, mimo wieków asymilacji, podobnie jak w wielu innych krajach pozostają jednak nadal na dnie piramidy społecznej.

Polityka

Węgry to państwo demokratyczne, o ustroju republiki parlamentarnej. Władzę najwyższą pełni prezydent kraju, stojący na czele rządu Węgier. Jest on wybierany pięcioletnią kadencję i pełni władzę naczelną nad siłami zbrojnymi. Ponadto przysługuje mu prawo inicjatywy ustawodawczej oraz weta ustawodawczego.

Przez ostatnie lata rząd Viktora Orbána prowadził politykę prospołeczną i opartą na usamodzielnieniu się kraju od UE. Ta polityka nie spodobała się jednak Europarlamentowi za co kraj ma zostać ukarany. Sytuację Węgier pogarsza jednocześnie zła polityka socjalna, bezrobocie i niski przyrost naturalny. Pomimo to narodowa partia Fidesz ma bardzo wysokie poparcie w węgierskim społeczeństwie.

Społeczeństwo

Zwyczaje

Przygotowania

Wybór czasu podróży

Wizy

Obywateli państw członków Unii Europejskiej, w tym Polski wizy nie obowiązują. Granicę przekracza się na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego. W razie braku posiadania dokumentów, należy liczyć się z możliwą kontrolą policyjną.

Przepisy celne

Przepisy celne nie odbiegają od unijnych.

Wymiana waluty

Najłatwiej wymienialną walutą jest euro – złotówka poza dużymi miastami (Budapeszt, Szeged) i kurortami jest niewymienialna.

Ubezpieczenia

Rozmówki

Dojazd

Samolotem

Największy port lotniczy jest w Budapeszcie – tam lata też Wizzair, m.in. z Warszawy. Oprócz tego lotniska pasażerskie znajdują się w Debreczynie i Sármellék.

Pociągiem

Bezpośrednie połączenie z Krakowa do Budapesztu jest dość drogie (440 zł w obie strony), jednak z Budapesztu do Krakowa, jeśli zakupi się bilet kilka dni wcześniej można jechać pociągiem EC za 6400 HUF (ok. 90 zł).

Samochodem

Najlepiej przez drogę E75, E77 lub E371 (a dalej E71). Cieszyn – Budapeszt (droga E75) – ok. 360 km, Chyżne – Budapeszt (droga E77) – ok. 280 km, Barwinek – Budapeszt (droga E371) – ok. 300 km

Autobusem

Połączenia z Polski do Węgier realizowane są przez wiele firm przewozowych. Sprawdź najlepsze połączenia na Węgry

Przejścia graniczne

Głównymi przejściami granicznymi są:

Przejścia graniczne ze Słowacją, Austrią i Słowenią zostały zniesione z powodu wejścia w/w państw do strefy Schengen.

Podział administracyjny

Podział administracyjny Węgier

Dzisiejszy podział administracyjny Węgier jest trzystopniowy. Obszar państwa jest podzielony na komitaty (megye; obecnie 19), które dzielą się na powiaty (dawniej kistérség, obecnie járás – 175), a te – na gminy (települései – miejskie város, obecnie 346, oraz wiejskie község i nagyközség, obecnie 2809). Rangę równą powiatom mają miasta na prawach komitatu (megyei jogú város, obecnie 23). Szczególny status, równy komitatowi, ma stołeczny Budapeszt (főváros), który dzieli się na dzielnice (kerület). Jednostki podziału administracyjnego Węgier I i II stopnia są jednostkami administracji rządowej, a III stopnia samorządu terytorialnego.

Komitaty

Komitat Siedziba władz

Budapeszt Budapeszt

Bács-Kiskun Kecskemét

Baranya Pécs

Békés Békéscsaba

Borsod-Abaúj-Zemplén Miszkolc

Csongrád Szeged

Fejér Székesfehérvár

Győr-Moson-Sopron Győr

Hajdú-Bihar Debreczyn

Heves Eger

Jász-Nagykun-Szolnok Szolnok

Komárom-Esztergom Tatabánya

Nógrád Salgótarján

Pest Budapeszt

Somogy Kaposvár

Szabolcs-Szatmár-Bereg Nyíregyháza

Tolna Szekszárd

Vas Szombathely

Veszprém Veszprém

Zala Zalaegerszeg

Miasta

Według danych oficjalnych pochodzących z 2011 roku Węgry posiadały ponad 60 miast o ludności przekraczającej 20 tys. mieszkańców. Stolica kraju Budapeszt jako jedyne miasto liczyło ponad milion mieszkańców; 8 miast z ludnością 100-500 tys.; 10 miast z ludnością 50-100 tys., 27 miast z ludnością 25-50 tys. oraz reszta miast poniżej 25 tys. mieszkańców.

Ciekawe miejsca

  • Balástya – malownicza miejscowość położona około 25 km na północ od Szegedu, z ciekawymi zabytkami takimi jak kościół, stary cmentarz, jeziora oraz parki.
  • Zalaszantó – największa w Europie buddyjska stupa, na północ od Balatonu.
  • Hajdúszoboszló – bardzo popularne kąpieliska termalne.

Obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO

  • Budapeszt – panorama nadbrzeży Dunaju (m.in. Góra Gellerta) i dzielnica zamkowa w Budzie
  • Cmentarz wczesnochrześcijański w Peczu
  • Jaskinie Krasu Aggtelek i Słowackiego Krasu (wspólnie ze Słowacją)
  • Krajobraz kulturowy Jeziora Fertö/Nezyderskiego (wspólnie z Austrią)
  • Krajobraz kulturowy Tokaju
  • Opactwo benedyktyńskie w Pannonhalma i jego otoczenie
  • Puszta – Park Narodowy Hortobágy
  • Wieś Hollókő

Transport

Na miejscu najlepiej poruszać się własnym samochodem.

Język

Językiem urzędowym jest węgierski. Można sobie poradzić, znając język angielski, jednak w zachodniej części kraju, w tym nad jeziorem Balaton i w jego okolicach przydaje się znacznie bardziej znajomość niemieckiego.

Zakupy

Ceny zbliżone są do cen w Polsce, jednak ceny paliwa są wyższe o około 70 groszy, za to alkohol (np. Tokaj) jest tańszy.

Gastronomia

Standarową, węgierską potrawą jest langosz (placek drożdżowy ze śmietaną i serem) oraz papryka – większość dań (np. leczo) jest ich bazą. Oprócz tego popularne są także chłodnik z wiśni (meggyleves), gulasz, duszona wieprzowina (pörkölt) i tatar. W pobliżu Dunaju i Balatonu serwowane są ryby, a w Tokaju słynne regionalne wina. Najbardziej polecane z nich to Tokaj Aszú i tokajskie wytrawne.

Noclegi

  • Grandhotel Galya - duży, czterogwiazdkowy hotel w pobliżu granicy ze Słowacją, z podstawowym wyposażeniem (cena ok. 550 zł/os.)
  • Mandarin Hostel - hotel w Budapeszcie, z bardzo miłą obsługą i dość dobrymi warunkami hotelowymi (cena za noc ok. 100 zł/os.)
  • Avenue Hostel - hotel w Budapeszcie, położony niedaleko centrum miasta, darmowy internet, pościel, wygodne pokoje, restauracja (cena za noc ok. 80 zł/os.)
  • The Museum Guesthouse 10 Karoly Korut – schronisko położone dość centralnie, darmowy internet, pościel (cena ok. 60 zł/os. w pokoju 6-os.; 07.2009)

Noclegi na dziko

Oficjalnie spanie na dziko jest zabronione. Jeśli chcemy rozbijać namiot poza campingiem, należy ulokować go w osłoniętym, zacisznym miejscu.

Nauka

Praca

Bezpieczeństwo

Węgry są bezpiecznym krajem. Jak w każdym kraju, należy zachować ostrożność podczas wielkich festiwali i imprez.

Zdrowie

Obywatele państw Unii Europejskiej leczeni są na zasadach wzajemności. Oznacza to, że przyjezdnym, a nawet turystom, przysługują te same prawa i obowiązki, co obywatelowi Węgier. Podstawą uzyskania pomocy jest karta EKUZ.

  • Porada lekarska: bezpłatna, na podstawie skierowania. Stomatolog – tylko nagłe przypadki leczone są bezpłatnie, w podstawowym zakresie.
  • Leki: w zależności od grupy są bezpłatne, płatne ryczałtem lub od 50 do 90%.
  • Pogotowie: w uzasadnionych przypadkach (nagłych) nieodpłatne. Tel. nr 104.
  • Szpital: leczenie podstawowe jest bezpłatne, dodatkowe usługi i badania płatne w 100%

Rekomendowane jest posiadanie odrębnego, prywatnego ubezpieczenia kosztów leczenia, w tym transportu do Polski. Przy zawieraniu ubezpieczenia należy wybrać firmę, która nie wymaga od nas wyłożenia gotówki, a potem dokonuje jej zwrotu po powrocie do kraju, ponieważ możemy nie dysponować taką kwotą.

Kontakt

Telefon

Kod telefoniczny na Węgry to +36.

Internet

Poczta

Informacje turystyczne

Przedstawicielstwa dyplomatyczne

Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane na Węgrzech

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Budapeszcie

1068 Budapeszt, Városligeti fasor 16.

Telefon: +36 14 13 82 00

Faks: +36 13 51 17 22

Strona www: https://budapeszt.msz.gov.pl/pl/

E-mail: budapeszt.amb.sekretariat@msz.gov.pl

Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce

Ambasada Republiki Węgierskiej w Warszawie

ul. Chopina 2

00-559 Warszawa

Telefon: +48 22 537 56 60

Fax: +48 22 621 85 61

Strona www: https://varso.mfa.gov.hu/pol

E-mail: mission.vao@mfa.gov.hu



Na niniejszej stronie wykorzystano treści ze strony: Węgry opublikowanej w portalu Wikitravel; autorzy: w historii edycji; prawa autorskie: na licencji CC-BY-SA 1.0