Smolnik (powiat bieszczadzki)

Smolnik
Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo podkarpackie
Ludność	180
Nr kierunkowy	(+48) 13
Kod pocztowy	38-713
Strona internetowa

Smolnik – wieś w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim w gminie Lutowiska, nad potokiem Smolniczek, wpadającym do rzeki San, przylega do granicy z Ukrainą.

Smolnik cerkiew św. Michała Archanioła na Szlaku Architektury Drewnianej (województwo podkarpackie)

Smolnik cerkiew

Smolnik cerkiew, wnętrze

Charakterystyka

Położenie geograficzne: 49°13′41″N 22°41′55″E

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa krośnieńskiego.

Znajduje się 4 km na południe od Lutowisk.

Na odcinku ok. 55 km tworzy granicę między Polską i Ukrainą (od miejsca położonego kilkaset metrów od źródeł, aż do wielkiego zakola wokół Łysani koło Smolnika nad Sanem).

Pierwsza wzmianka o istniejącej parafii prawosławnej w Smolniku pochodzi z rejestru poborowego ziemi sanockiej z 1589 r. Przypuszczać należy, że cerkiew powstała zaraz po powstaniu wsi i osadzeniu jej na prawie wołoskim po roku 1530.

Smolnik jest jednym z najstarszych ośrodków górnictwa naftowego na świecie, kopalnie ropy naftowej istniały tu przed 1884 r.

Pierwsza wzmianka o szkole pochodzi z 1848 r., 11 dzieci uczył nauczyciel Iwan Szymczyszak. W 1895 r. wybudowana została nowa szkoła, jednak swą działalność rozpoczęła dopiero w 1904 r. jako szkoła jednoklasowa z ruskim językiem nauczania. W czasie I wojny światowej szkoła została zniszczona. W 1922 r. gmina przystąpiła do jej odbudowy, w 1928 r. wystąpiono z wnioskiem do Rady Szkolnej Powiatowej o utworzenie szkoły w budynku własnym. W 1930 r. działała szkoła z ukraińskim językiem nauczania i czytelnia „Proświty”.

W 1876 r. w Smolniku został uruchomiony pierwszy w Bieszczadach Zachodnich tartak parowy należący do właścicieli majątku Józefa i Jakuba Kohnów.

Od 16 sierpnia 1945 roku Smolnik należał do obwodu lwowskiego Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W wyniku zawarcia umowy granicznej między władzami ZSRR a PRL z 15 lutego 1951 r. obszar wsi Smolnik powrócił do granic państwa polskiego, jednakże rdzenna ludność została przesiedlona na Ukrainę.

W latach 1951-1960 zabudowa wsi uległa zniszczeniu, zachowała się jedynie zabytkowa cerkiew z 1791 (świątynia wybudowana jako czwarta w tej miejscowości). Na skutek zainteresowania konserwatora zabytków, a w efekcie późniejszego wpisania na listę zabytków, cerkiew otrzymała dofinansowania na remont i przetrwała do dziś. Po przeprowadzonych przystosowaniach do użytku przez parafię rzymskokatolicką, cerkiew utraciła swój oryginalny wygląd i wystrój wewnętrzny świadczący o poprzednich tradycjach liturgicznych i kulturze okolicznej ludności.

Po 1951 r. w miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Smolnik i nowy tartak w miejscu dawnego tartaku Kohnów. W 1982 r. zostało przejęte przez Kombinat Rolno-Przemysłowy „Igloopol” w Dębicy jako Gospodarstwo Rolne Smolnik.

Dojazd

Samochodem

Przez wieś przechodzi droga wojewódzka nr 896

Warto zobaczyć

Na wzgórzu znajduje się cenna zrębowa drewniana cerkiew, wybudowana w dawnym bojkowskim stylu. Opuszczoną po 1951 r. cerkiew wyremontowano w 1969 r. przywracając jej pierwotną formę. Należy do grupy nielicznie zachowanych na terenie pd.-wsch. Polski, trójdzielnych cerkwi kopułowych powszechnie występujących na Bojkowszczyźnie, zniszczonych na tym obszarze po 1947. Od 2013 r. obiekt jest na liście UNESCO. Obecnie od 1974 r. jest to filialny kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia N.M.P. Jedynym elementem oryginalnego wystroju wnętrza jest fragment polichromii ściennej z końca XVIII w. przedstawiający kotarę podtrzymywaną przez anioły. XVI-wieczne ikony ze tej cerkwi znajdują się między innymi w muzeum w Łańcucie. Dwie prawosławne ikony datowane na rok 1547 ze smolnickiej cerkwi znajdują się obecnie w Muzeum Sztuki Ukraińskiej we Lwowie.

Najbliższe okolice

• Lutowiska – wieś w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, w powiecie bieszczadzkim, siedziba gminy, nad potokiem Smolnik. Leżą na trasie dużej obwodnicy bieszczadzkiej, przy drodze 896 do Ustrzyk Górnych.

Lutowiska są znane z wyścigów psich zaprzęgów. Warto w Lutowiskach zobaczyć:

• neogotycki kościół pw. św. Stanisława Biskupa (budowany w latach 1911-20). Przy głównej drodze, w latach 1944-1951 całkowicie zdewastowany, wyremontowany potem staraniem parafian, ponownie funkcjonuje
• Stary cmentarz katolicki, służący katolikom obu obrządków między XVIII a XX w.
• Cmentarz żydowski w Lutowiskach założony w II poł. XVIII w., na którym zachowało się co najmniej 500 macew, najstarsza pochodzi z 1796 r., a najmłodsza z 1940 r. Znajduje się około 350 m od głównej drogi. Dojście dobrze oznakowane
• Drewniana willa sprzed I wojny światowej

Informacje turystyczne

• Cerkiew znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej (województwo podkarpackie)
• Zwiedzanie cerkwi należy każdorazowo (poza wakacyjnymi niedzielami) uzgodnić z wyprzedzeniem z Adamem Bartnikiem, tel. 48134610212 (telefon stacjonarny, dzwonić po godzinie 20:00)

W każdą niedzielę lipca i sierpnia świątynia otwarta jest w godzinach 9:00 – 17:00.

Zobacz też

Informacja o miejscowości znajduje się też w wikidane i wikipedia. Więcej ilustracji znajduje się w zasobach commons w kategorii: Church of Saint Michael Archangel in Smolnik