Województwo śląskie jest drugim (po mazowieckim) największym województwem pod względem liczby ludności. W województwie występuje najwyższy w Polsce poziom urbanizacji.
W województwie śląskim występuje wiele gatunków zwierząt. Spośród świata zwierzęcego w województwie można spotkać 63 gatunki ssaków, 262 gatunki ptaków, 6 gatunków gadów i niemal wszystkie gatunki płazów występujących w Polsce. W województwie występuje także wiele bezkręgowców i ryb (głównie w górskich rzekach).
Flora województwa śląskiego jest bardzo bogata. Liczy ona 1500 gatunków. Roślin wyższych, których obecność stwierdzono na terenie regionu jest prawie tyle co połowa liczby gatunków składających się na florę Polski. Składa się na to 7 gatunków widłakowatych, 8 skrzypowych, 25 paprociowych, 7 nagonasiennych i 1253 okrytonasiennych ( dane z 1997 r ).
Do roślin unikalnych i ważnych dla tutejszej flory należą m.in. warzucha polska, wilczomlecz pstry, koślaczek stożkowaty, oleśnik górski, pięciornik wiosenny, murawa naskalna, pełnik europejski i tojad morawski.
Niezależnie od wpływów antropogenicznych, warunki pogodowe i klimatyczne województwa śląskiego należy określić jako typowe dla odmiany przejściowej strefy klimatu umiarkowanego ciepłego, kształtowanego przez szereg elementów klimatu i pogody, z których najważniejsze to: temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wilgotność powietrza, zachmurzenie, opady atmosferyczne, usłonecznienie.
Temperatury i opady są tu raczej umiarkowane oraz typowe dla tej części Polski. Zależnie od części województwa śląskiego występują różne wiatry, kształtowane głównie przez wiatry zachodnie. Najwyższa średnia terminowa prędkość wiatru, wynosząca 35 m/s została zmierzona 15 stycznia 1981 roku na posterunku zlokalizowanym na górze Skrzyczne. Natomiast maksymalna prędkość wiatru w porywie to 48 m/s i zmierzona została 19 grudnia 1989 roku w Bielsku-Białej.
Województwa nie należy utożsamiać z polskim Śląskiem jako krainą historyczną, która wchodzi w obręb obecnych województw opolskiego, śląskiego, dolnośląskiego i częściowo lubuskiego. Region ten wielokrotnie był przyczyną konfliktów na arenie europejskiej i przechodził pod panowanie czeskie, austriackie i niemieckie. Uwarunkowania historyczne zadecydowały o wielokulturowości tego obszaru. Ślązacy używają własnego dialektu i często podkreślają swoją odrębność narodową czy też etniczną. Ponadto są oni ludnością autochtoniczną, czyli ludnością pierwotną (rodzimą) dla tych terenów, która zasiedla tutejsze ziemie od kilku wieków przed Mieszkiem I. Poza Ślązakami, województwo zamieszkują Górale żywieccy, należący do Małopolan.
Na Śląsku znajduje się wiele większych i mniejszych dworców kolejowych. Najważniejszym z nich jest jednak dworzec w Katowicach, położony niemal w samym centrum miasta, połączony z Galerią Katowicką - dużym centrum handlowym. Inne dworce można spotkać w niemal każdym średnim i większym mieście.
Śląsk to jeden z najlepiej rozwiniętych regionów pod względem infrastruktury drogowej. Wszystkie miasta GOP-u są połączone siecią dwupasmowych dróg. Dzięki temu podróżowanie po Śląsku oraz przejazd z Katowic do Krakowa (90 km)czy z Katowic do Wrocławia (200 km) autostradą A4 to najwygodniejszy sposób podróżowania.
Na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego głównym przewoźnikiem jest KZK GOP, który współpracuje też z MZK Tychy, PKM Jaworzno oraz MZKP Tarnowskie Góry. Najważniejsze informacje o taryfach, rozkładach jazdy itp. można znaleźć na oficjalnej stronie KZK GOP: http://www.kzkgop.com.pl/
Na teren województwa śląskiego nie można bezpośrednio dostać się statkiem.
Kanał Gliwicki zapewnia dostęp do rzeki Odry, którą stosuje się jako śródlądowy logistyczny szlak wodny. Od ostatnich kilku lat rozwijają się turystyczne rejsy po Odrze, ale pomimo to nie ma ich wiele.
Województwo śląskie posiada najlepiej rozwiniętą sieć drogową w Polsce, czego dowodem jest ilość dróg przypadających tu na 1 km kwadratowy. Komunikacja drogowa jest jednak słabo rozwinięta w północnych obszarach, wokół Częstochowy. Szlaki drogowe przebiegają w województwie głównie na linii północ-południe, choć wiele dróg (chociażby autostrada z Krakowa do Wrocławia) przebiega ze wschodu na zachód. Najdłuższą drogą w województwie jest droga ekspresowa S1, o łącznej długości ponad 140 km kilometrów.
Jedynymi autostradami w województwie śląskim są A1 i A4, do dróg ekspresowych zaś należą: S1, S11, S52 i S86. Ponadto w planach jest budowa drogi S69, mającej być częścią drogi ekspresowej S1.
Dworzec Bielsko-Biała Główna - uznany przez portal infoarchitektura.pl za 8. najładniejszy w Polsce
W województwie śląskim znajduje się 1978 km eksploatowanych linii kolejowych (1. miejsce w kraju), z czego 921 km to linie jednotorowe, natomiast 1057 km – dwu- i więcej torowe. 1734 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013). W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa śląskiego jechał 4,5 raza pociągiem.
Od 9 grudnia 2012 wszystkie wewnątrz wojewódzkie połączenie kolejowe są realizowane przez Koleje Śląskie, których województwo śląskie jest jedynym udziałowcem. Połączenia z ościennymi województwami są wykonywane przez Koleje Śląskie oraz Przewozy Regionalne, a połączenie dalekobieżne przez PKP Intercity.
W 2015 roku dotacja dla Kolei Śląskich wyniosła 140 mln zł, a dla Przewozów Regionalnych 34 mln zł.
W województwie znajduje się 35 czynnych dworców kolejowych, z których niespełna połowa przeszła remont w XXI wieku, a 3 są wpisane do rejestru zabytków: Bielsko-Biała Główna, Czechowice-Dziedzice i Sosnowiec Główny (stan na dzień 30 czerwca 2015).
Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego.
W odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Po rozbudowie i oddaniu do użytkowania trzeciego terminala posiada on roczną przepustowość ok. 5,5 mln pasażerów. W 2017 obsłużono 3,8 mln pasażerów. Ma trzy terminale pasażerskie oraz terminal cargo W planach jest budowa czwartego terminala pasażerskiego. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad czterdziestoma lotniskami. Jest liderem wśród regionalnych portów lotniczych w lotach charterowych.
W centrum Katowic znajduje się również lotnisko Katowice-Muchowiec, w podbielskim Kaniowie przemysłowe lotnisko Kaniów, w Rybnickim Okręgu Węglowym działa Lotnisko Rybnik-Gotartowice. Ponadto na terenie województwa jest także wiele innych, mniejszych lotnisk i lądowisk.
Najbliższym czynnym lądowiskiem w Częstochowie jest lądowisko Częstochowa-Rudniki, oddalone od centrum miasta o 15 km. Jest ono lądowiskiem powojskowym w prywatnych rękach, z zastosowaniem sportowym – na części jego terenu operuje Aeroklub Częstochowski. Nie jest ono przystosowane do obsługi dużych samolotów, istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich. Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 – przez jeden sezon Polskie Linie Lotnicze LOT oferowały z niego połączenia.
Port Gliwice obecnie wraz ze stacją kolejową, terminalem celnym, wolnym obszarem celnym w Gliwicach, bazą magazynową, parkingami i biurami jest jednym z elementów Śląskiego Centrum Logistyki. Port w Gliwicach uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny port śródlądowy w kraju, z uwagi na swój kształt, linie i konstrukcje nabrzeży portowych, układ basenów, powierzchnię akwatorium. W porcie znajdują się urządzenia przeładunkowe o maksymalnym udźwigu 20 ton. Roczna zdolność przeładunkowa portu wynosi około 2 milionów ton. Port Gliwice stanowi początek Kanału Gliwickiego łączącego miasta GOP z Odrą (Odrzańska Droga Wodna), a za jej pośrednictwem z siecią śródlądowych kanałów Europy Zachodniej oraz Morzem Bałtyckim.
W województwie śląskim działa bardzo dużo lokali gastronomicznych. Statystycznie w każdej gminie znajdują się minimum 2 obiekty tego typu, a w niektórych gminach i miastach nawet więcej. W przeprowadzonym na początku 2019 roku głosowaniu, głosujący wytypowali 35 najlepszych restauracji w województwie. Na liście znalazły się następujące lokale:
Itamae Sushi (Bielsko-Biała)
Budynek Kawiarni Kryształowej w KatowicachRestauracja Oaza (Chełm Śląski)
Pierogarnia Zapiecek (Czechowice-Dziedzice)
Zajazd Albatros (Brudzowice)
Restauracja Pod Orzechem (Bytom)
Piwniczka Piccolo (Chorzów)
Restauracja Złoty Groń (Istebna)
GierKrówka (Zawada k. Częstochowy)
Restauracja Pałacowa (Dąbrowa Górnicza)
Restauracja Trzy Światy(Gliwice)
Restauracja Dworek Cieszyński w CieszynieTrele Morele (Jastrzębie-Zdrój)
Częstochowa – duchowa stolica Polski, Jasna Góra jest jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Europie.
Jura Krakowsko-Częstochowska – kraina zamków i wapiennych ostańców, raj dla miłośników jazdy rowerowej lub wspinaczki; szczególnie interesujące miejsca to:
Zamek w BobolicachOlsztyn – majestatyczne ruiny i widok na Sokole Góry, które są najwyższymi wzniesieniami na Jurze,
Podzamcze – koło Ogrodzieńca, największe jurajskie ruiny, uwiecznione w Zemście wg Andrzeja Wajdy,
Góra Zborów – położony w Podlesicach rezerwat przyrody, usytuowany na wyniosłym, skalistym wzgórzu
Jezioro Chechło-NakłoPętla beskidzka – trasa wiodąca przez najbardziej znane i atrakcyjne miejscowości Beskidu Śląskiego, pasma górskiego z jedną z najlepszych infrastruktur turystycznych w Polsce; wiedzie przez Bielsko-Białą, Żywiec, Węgierską Górkę, Istebną, Koniaków, Wisłę, Szczyrk, Ustroń oraz Cieszyn – miasto na granicy z wieloma pozostałościami po panowaniu pierwszych Piastów i Habsburgów.
Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu – unikat w skali Europy, kopalnia węgla kamiennego udostępniona turystom do zwiedzania
Sztolnia Królowa LuizaGórnośląskie Koleje Wąskotorowe – śląska wąskotorówka (szerokość toru 785 mm); Najstarsza nieprzerwanie czynna kolej wąskotorowa na świecie. Kursuje na trasie Bytom – Tarnowskie Góry – Miasteczko Śląskie. Przebycie całej trasy trwa około 1 godziny 10 minut. pociągi kursują w sezonie letnim.
Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach – największe w Polsce muzeum pożarnictwa
Zamek w Będzinie – XIV-wieczny zamek będziński był niegdyś ważnym elementem systemu obrony zachodnich granic Polski. Obecnie mieści się w nim muzeum ze stałą ekspozycją „Dawna Broń” i „Dzieje Będzina”.
Trójkąt Trzech Cesarzy – miejsce w którym zbiegały się niegdyś granice trzech europejskich mocarstw: Rosji, Prus i Austro-Węgier.
Radiostacja gliwickaSztolnia czarnego pstrąga w Tarnowskich Górach – sztolnia położona na głębokości 20–30 metrów i zalana jest wodą. Zwiedzanie odbywa się za pomocą łodzi.
Spodek w KatowicachPszczyna - stolica dawnego Księstwa Pszczyńskiego, to miasto o wielowiekowej historii. Świadectwem tego jest chociażby jeden z najpiękniejszych zamków w województwie śląskim. Oprócz Zamku księżnej Daisy (której ławeczka stoi przed bramą zamkową), w Pszczynie można podziwiać Park Zamkowy, Muzeum Prasy Śląskiej, Kościół ewangelicki, Rynek oraz Dwór "Ludwikówka". Przebywając w Pszczynie warto także odwiedzić Skansen Zagroda Wsi Pszczyńskiej i Pokazową Zagrodę Żubrów w Jankowicach.
Muzeum Zamkowe w Pszczynie – zamek-muzeum z bogatymi zbiorami oraz z przyległym do niego zespołem parkowym.
Drewniany kościół w MiedźnejW największym mieście w polskich górach (mowa tu o Bielsku-Białej), oprócz samych szczytów górskich jest wiele równie ważnych zabytków i atrakcji. Należą do nich m.in. Rynek, Zamek książąt Sułkowskich, Ratusz, ulica 11-go Listopada, Hotel Prezydent, Katedra św. Mikołaja, Studio Filmów Rysunkowych, Teatr Polski, ulica Podcienie, Bielski Syjon (dzielnica ewangelicka z jedynym w Polsce pomnikiem M. Lutra), Muzeum "Stara Fabryka", Kamienica pod Żabami, Kolejka gondolowa na Szyndzielnię, Kościół św. Barbary i Dom Tkacza. Więcej interesujących informacji na stronie: http://www.wiecznatulaczka.pl/zobaczyc-bielsku-bialej-przewodnik-dla-ludzi-aktywnych/.
W Lipowej, usytuowanej u podnóża góry Skrzyczne, oprócz samego wejścia na szczyt, warto odwiedzić Ścieżkę Edukacyjno-Przyrodniczą "Dolina Zimnika". Będzie to nie tylko idealne miejsce dla dzieci, ale także dla dorosłych. Z obiektów zabytkowych położonych we wsi, należy przytoczyć położony w centrum miejscowości wznosi się kościół pw. Świętego Bartłomieja. W odległości 15 km od Lipowej znajduje się popularny w Beskidach cel turystyczny - Szczyrk.
Zamek Książąt Sułkowskich w Bielsku-Białej Elektrownia Szczytowo-Pompowa Porąbka-Żar – druga co do wielkości elektrownia tego typu w Polsce. Elektrownia jest udostępniona dla zwiedzających w każdą wakacyjną niedzielą. Turyści są oprowadzani po elektrowni przez jednego z jej pracowników
Łodygowice - duża turystyczna miejscowość, położona pod najwyższym szczytem Beskidu Małego (Czupel). W miejscowości znajduje się zabytkowy drewniany kościół rzymskokatolicki, siedemnastowieczny dwór obronny z zespołem parkowym i położony obok kościoła galicyjski domek chłopski z XIX wieku.
Pietrzykowice - miejscowość nad Jeziorem Żywieckim, z zespołem około 10 bunkrów.
W Tresnej - niewielkiej miejscowości nad pięknym jeziorem Żywieckim, warto stanąć na zaporze wodnej, usytuowanej między Jeziorem Żywieckim i Jeziorem Międzybrodzkim.
Zapora PorąbkaW Żywcu warto pozwiedzać Śródmieście, wstąpić do Muzeum Browaru Żywiec i odwiedzić plażę nad Jeziorem Żywieckim, zwanym Żywieckim Morzem. Warto wstąpić również do nieodległej Węgierskiej Górki, w której polskie bunkry spokojnie stoją od kilkudziesięciu lat, jako dowód polskiego poświęcenia podczas kampanii wrześniowej.
W Bładnicach swoją pracownię prowadzi rusznikarz Czesław Kanafek, wytwarzający repliki historycznych armat i broni czarnoprochowej. Ze wszystkich armat można strzelać. Działa Pana Czesława „występowały” w filmach Ogniem i Mieczem i Pan Tadeusz.
Szczyt Baraniej GóryW Brennej ciekawym miejscem jest dworek myśliwski „Konczakówka” zbudowana w 1924 r. z bali z drzewa limbowego i modrzewiowego sprowadzanych z Alp, układanych bez użycia gwoździ oraz „Stare Kino”, zabytkowy drewniany budynek z początku XX w., dziś miejsce spotkań zespołów regionalnych.
W Drogomyślu znajduje się kościół ewangelicko-augsburski (pl. Kościelny 2), zbudowany w stylu klasycystycznym w 1788 r. W ściany świątyni wmurowano tablicę fundacyjną w języku łacińskim z herbem fundatorów kościoła, rodziny Kaliszów. Po drugiej stronie ulicy stoi pałac Kaliszów, pochodzący z XVIII w. Na uwagę zasługuje też współczesny kościół katolicki pw. Dobrego Pasterzao niezwykle oryginalnej architekturze (plac Dobrego Pasterza) z lat 1966-1969, zbudowany według projektu Zbigniewa Webera. Warto też zobaczyć pomnik przyrody – wiąz szypułkowy.
Skocznia narciarska w WiśleW Górkach Małych działa prywatna „Chlebowa Chata”, miejsce, gdzie można spróbować młócić zboże cepem, mleć zboże na żarnach, upiec podpłomyki - potem można je zjeść i popić zbożową kawą z mlekiem, spróbować oddzielić śmietanę od mleka i ubić masło, a potem skosztować tych pyszności. Warto więc tam wstąpić i uczestniczyć w tych pracach gospodarskich, z pewnością będzie to niezapomniane przeżycie szczególnie dla mieszczuchów nieobytych z pracą w dawnej wsi, a zwłaszcza dla dzieci, dla których cała żywność pochodzi ze sklepu.
Górki Wielkie. Największą atrakcją turystyczną jest szlachecki zespół dworski zbudowany w 1734 r. który został zakupiony w 1922 r. przez Tadeusza Kossaka ze słynnej rodziny artystów-malarzy, ojca znanej pisarki Zofii Kossak-Szczuckiej, 2. voto Szatkowskiej. Tadeusz Kossak zamieszkał w nim wraz z rodziną, mieszkała i tworzyła tu jego córka, pisarka. Ostatnie mieszkanie pisarki w domku ogrodnika (od 1957 r.) zamieniono na poświęcone jej muzeum biograficzne. Ponadto w 1931 r. na wzgórzu Bucze dzięki Aleksandrowi Kamińskiemu powstała Stanica Związku Harcerstwa Polskiego, a następnie Centralna Szkoła Instruktorek ZHP.
Wyjątkowym miejscem w Istebnej jest zabytkowa, drewniana Kurna Chata Jana Kawuloka, gdzie można zobaczyć, jak dawniej się żyło w góralskiej izbie. Kurna chata (bez komina - dym z pieca unosił się w izbie), jest wyposażona w dawne sprzęty, meble, a co najciekawsze, w liczne instrumenty pasterskie - wykonane przez Jana Kawuloka. Na uwagę zasługują tu m.in.: trombity, gajdy, piściołki, okaryna i inne. Także odwiedzić należy Izbę Pamięci Jerzego Kukuczki utworzoną w jego rodzinnym domu, której opiekunką jest żona Jerzego Kukuczki, Cecylia która z ogromnym wzruszeniem, mimo upływu czasu, pokazuje pamiątki po zmarłym mężu, jego sprzęt taternicki, medale, puchary i inne cenne pamiątki.
W Kończycach Wielkich jest XVIII-wieczny drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła należący do największych kościołów drewnianych na Pogórzu Śląskim. Wewnątrz nie można nie zauważyć przepięknej rokokowej chrzcielnicy, ozdobionej sceną chrztu Chrystusa w Jordanie. Także warto zobaczyć liczący ponad 750 lat „Mieszko” – to najstarszy na Śląsku dąb o obwodzie pnia 910 cm i wysokości 35 m, co zapewnia mu miejsce w grupie 15 największych dębów w Polsce.
Kończyce Małe – najciekawszy jest "Cieszyński Wawel", czyli kończycki zamek zbudowany w XV w. w stylu gotyckim i rozbudowany w XVI w. w stylu renesansowym. Po zniszczeniach wojennych II wojny światowej wyremontowany w latach 1956-1957 i 1993-1995. Zachowały się dwa skrzydła z czworoboku, podcień arkadowy od strony dziedzińca. W zamku mieści się Izba Regionalna Wsi Cieszyńskiej oraz hotel i restauracja „Gościniec Zamkowy”. Duże znaczenie ma kościół pw. Narodzenia NMP z XVIII w. Wierni pielgrzymują tu do umieszczonego w głównym ołtarzu, pochodzącego z XV w. obrazu Matki Boskiej Kończyckiej, słynącego łaskami.
Pruchna na trasie Katowice – Cieszyn) w której warto zobaczyć kościoły: ewangelicko-augsburski pw. Zmartwychwstania Pańskiego (ul. Główna 66), wybudowany w 1893 r. oraz rzymskokatolicki pw. św. Anny (ul. Główna 37), wybudowany w miejscu dawnego drewnianego kościoła w latach 1871-1873, zameczek (powstały w 1870), dawna siedziba folwarku Komory Cieszyńskiej, dawną gospodę "U Brańczyka", na ulicy Głównej 2 (dawniej Pruchna 42), najstarszy budynek w miejscowości, zabytek z przełomu XVIII i XIX w. Interesującym reliktem przeszłości jest ostatni na Śląsku Cieszyńskim krzyż pokutny (ul. Katowicka 58).
Muzeum Miniaturowej Sztuki Profesjonalnej Henryk Jan Dominiak w Tychach - muzeum sztuki nowoczesnej, traktowane jest jako najmniejsze muzeum na świecie. Placówka podlega i jest nadzorowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Stała siedziba mieści się przy ul. Żwakowska 8/66.
Tyskie Browarium – instytucja muzealna, w której zgromadzono eksponaty dotyczące tradycji i historii Tyskich Browarów Książęcych oraz kolekcje fotografii, kufli, beczek, butelek, podkładek i wiele innych eksponatów związanych z piwem. Tyskie Browarium znajduje się na ul. Mikołowska 5 w Tychach.
W Wiśle znajdują się w kilku obiektach muzealnych trofea i pamiątki naszego sławnego narciarza Adama Małysza. Znajduje się tu Rezydencja Prezydenta RP „Zamek”, ośrodek PTTK w Zameczku Habsburgów (z lat 1897–1898), Muzeum Spadochroniarstwa w budyneczku „Agawa”, a w budynku dawnej karczmy z 1794 r. jest siedziba Muzeum Beskidzkiego w którym są eksponaty obrazujące podstawowe dziedziny życia, kultury i twórczości górali Beskidu Śląskiego, takie jak: pasterstwo, tkactwo, obróbka drewna, ciesielstwo, kowalstwo oraz obróbka wełny i lnu. Na terenie miasta swoje źródła ma największa polska rzeka o tej samej nazwie – Wisła.
W barokowym kościele parafialnym w Zebrzydowicach, jednej z najstarszych parafii w Księstwie Cieszyńskim w kaplicy znajduje się chrzcielnica z barokową rzeźbą św. Jana Chrzciciela, a spośród płyt nagrobnych umieszczonych w kościele, jedna jest ciekawa, bo to jedyny przykład rzeźby renesansowej rycerza z 1572 r. na płycie nagrobnej Jerzego Liszki w lewej ścianie prezbiterium.
Racibórz jest jednym z najstarszych miast na Górnym Śląsku, a od wieków także stolica księstwa raciborskiego. Do największych atrakcji tej miejscowości należą rynek oraz średniowieczny zamek piastowski, którego historia sięga XIII wieku. Warto także odwiedzić Arboretum Bramy Morawskiej, które jest interesującym ogrodem botanicznym, prezentującym lokalną florę.
.svg)
.JPG)
_full.jpg)
