Rozmówki amharskie
Język amharski – należący do grupy języków semito-chamickich i najbardziej rozpowszechniony w Etiopii język z pewnością nie należy do łatwych, nawet w porównaniu z niektórymi innymi językami afrykańskimi. O wiele szybciej można nauczyć się zasad gramatyki i wymowy języka suahili, niż nie mającego wiele wspólnego z afrykańską grupą językową amharskiego. Pod żadnym pozorem nie powinno to jednak zniechęcać do poznania kilku podstawowych słów, zwrotów i zdań w tym języku.
Alfabet
[edytuj]Amharski alfabet składa się z 32 podstawowych znaków fonetycznych, które tworzą po siedem wariacji samogłoskowych. Przedstawiona poniżej matryca pomoże w opanowaniu zasad czytania w języku amharskim. W pierwszej kolumnie znajdujemy dany znak fonetyczny, a w nagłówku tabeli – wariacje w pisowni w zależności od samogłoski następującej po znaku. Przykładowo, dla utworzenia słowa gizje (czas), bierzemy znak z wiersza 25 („g”) i kolumny 4 („i”) oraz znak z wiersza 20 („z”) i kolumny 6 („(i)e”), a zatem otrzymujemy ጊዜ. Podobnie Etiopia to po amharsku ኢትዮጵያ. Poniżej przedstawiłem zasady wymowy amharskiej. Więcej przykładów zastosowania alfabetu znajdzie Czytelnik w słowniczku polsko-amharskim. Warto nadmienić, iż oprócz znaków przedstawionych w poniższej tabeli istnieją także znaki specjalne (po amharsku dik’ala, co nawiasem mówiąc oznacza „bękart”), które służą jako dodatkowe głoski przy wymawianiu niektórych, szczególnie obcych, słów. Znaków tych nie uwzględniono poniżej.
nr a/e u i aa (i)e y o(u)
01 h ሀ ሁ ሂ ሃ ሄ ህ ሆ
02 l ለ ሉ ሊ ላ ሌ ል ሎ
03 ĥ ሐ ሑ ሒ ሓ ሔ ሕ ሖ
04 m መ ሙ ሚ ማ ሜ ም ሞ
05 ŝ ሠ ሡ ሢ ሣ ሤ ሥ ሦ
06 r ረ ሩ ሪ ራ ሬ ር ሮ
07 s ሰ ሱ ሲ ሳ ሴ ስ ሶ
08 sh ሸ ሹ ሺ ሻ ሼ ሽ ሾ
09 k’ ቀ ቁ ቂ ቃ ቄ ቅ ቆ
10 b በ ቡ ቢ ባ ቤ ብ ቦ
11 t ተ ቱ ቲ ታ ቴ ት ቶ
12 ch ቸ ቹ ቺ ቻ ቼ ች ቾ
13 h’ ኀ ኁ ኂ ኃ ኄ ኅ ኆ
14 n ነ ኑ ኒ ና ኔ ን ኖ
15 ni ኘ ኙ ኚ ኛ ኜ ኝ ኞ
16 a አ ኡ ኢ ኣ ኤ እ ኦ
17 k ከ ኩ ኪ ካ ኬ ክ ኮ
18 w ወ ዉ ዊ ዋ ዌ ው ዎ
19 a’ ዐ ዑ ዒ ዓ ዔ ዕ ዖ
20 z ዘ ዙ ዚ ዛ ዜ ዝ ዞ
21 ż ዠ ዡ ዢ ዣ ዤ ዥ ዦ
22 j የ ዩ ዪ ያ ዬ ይ ዮ
23 d ደ ዱ ዲ ዳ ዴ ድ ዶ
24 dż ጀ ጁ ጂ ጃ ጄ ጅ ጆ
25 g ገ ጉ ጊ ጋ ጌ ግ ጎ
26 t’ ጠ ጡ ጢ ጣ ጤ ጥ ጦ
27 ch’ ጨ ጩ ጪ ጫ ጬ ጭ ጮ
28 p’ ጰ ጱ ጲ ጳ ጴ ጵ ጶ
29 s’ ጸ ጹ ጺ ጻ ጼ ጽ ጾ
30 d’ ፀ ፁ ፂ ፃ ፄ ፅ ፆ
31 f ፈ ፉ ፊ ፋ ፌ ፍ ፎ
32 p ፐ ፑ ፒ ፓ ፔ ፕ ፖ
Zasady wymowy
[edytuj]Większość głosek w języku amharskim wymawia się podobnie do odpowiadających im głosek w języku polskim. Istnieją jednak także istotne wyjątki, zarówno przy wymawianiu niektórych spółgłosek, jak i samogłosek.
Spółgłoski
[edytuj]„ch” wymawiane jest jak w angielskim wyrazie „church”, a więc pomiędzy polskim „cz” a „ć”.
„sh” wymawiane jest jak w angielskim wyrazie „shirt”, a więc pomiędzy polskim „sz” a „ś”.
Głoska „w” wymawiana jest jak w angielskim słowie „what”, czyli podobnie jak polskie „ł”.
Głoski oznaczone w powyższej tabeli apostrofem (‘) wymawiamy krótko i „wybuchowo”. Oznaczone daszkiem (^) praktycznie nie różnią się w wymowie od tych bez daszka.
Samogłoski
[edytuj]Zasadniczo tylko dwie kolumny samogłoskowe wymagają wyjaśnienia. Niektóre znaki z kolumny drugiej („a/e”) wymawia się z samogłoską „a” (na przykład ha ሀ), a inne – z samogłoską „e” (na przykład le ለ). Warto też wspomnieć, iż znaki z kolumny siódmej („y”) wymawia się najczęściej w pełnym brzmieniu, jeśli znajdują się w środku wyrazu w sylabie akcentowanej lub bez samogłoski, jeśli stoją na końcu wyrazu lub w sylabie nie akcentowanej.
Dla przykładu: sym (imię) ስም oraz addis (nowy) አዲስ. Głoskę „a” oznaczoną apostrofem (‘) wymawiamy krótko i na wydechu.
Należy dodać, że w przypadku niektórych wyrazów pewne spółgłoski wymawiane są podwójnie, co niestety nie znajduje odzwierciedlenia w pisowni. Proszę porównać memmeles („wracać”) i memelles („zwracać, oddawać”) – oba te wyrazy zapisywane są identycznie, czyli መመለስ.
Pozdrowienia i przywitania
[edytuj]Najbardziej ogólnym i powszechnie stosowanym zwrotem, służącym jako przywitanie i pozdrowienie wobec obu płci niezależnie od różnicy wieku jest:
t’iena yistyliń? (ጤና ይስጥልኝ) – co oznacza dosłownie „obdarzony/a bądź dobrym zdrowiem” lub też
selam (ሰላም) – co w tłumaczeniu oznacza „pokój z tobą”
Niezależnie od tego istnieje szereg powitań (i odpowiedzi na nie), stosowanych w zależności od pory dnia oraz od tego, czy zwracamy się do kobiety, mężczyzny, czy też grupy osób:
1) do godziny 8:00 rano (2:00 rano według czasu etiopskiego) mówimy:
yndiet adersh? (እንዴት አደርሽ) – do kobiety
yndiet aderk? (እንዴት አደርክ) – do mężczyzny
yndiet aderachiu?* (እንዴት አደራችሁ) – do grupy osób
Uwaga: należy odróżnić w transkrypcji końcówkę „-chiu” od końcówki „-chu”. W pierwszym przypadku wymowa powinna raczej przypominać „chi-hu”, jednak z bezgłośną głoską „h”. W drugim – powinna nieco przypominać takie brzmienie, jak w angielskim słowie „mature”.
2) między godziną 8:00 rano a 12:00 w południe (między 2:00 a 6:00 dnia według czasu etiopskiego) mówimy:
yndiet arefedsh? (እንዴት አረፈድሽ) – do kobiety
yndiet arefedk? (እንዴት አረፈድክ) – do mężczyzny
yndiet arefedachiu? (እንዴት አረፈዳችሁ) – do grupy osób
Odpowiedź na pytania z grupy 1) i 2) właściwie może być taka sama, czyli dehna (ደህና); można także odpowiedzieć: dehna, ygziabyier jymesgen (ደህና, እግዚአብሔር ይመስገን), czyli „dzięki Bogu, mam się dobrze”.
3) po godzinie 12:00 w południe (po 6:00 dnia według czasu etiopskiego) mówimy:
yndiet walsh? (እንዴት ዋልሽ) – do kobiety
na co odpowiedź brzmi: dehna, yndiet walsh/walk? (ደህና,እንዴት ዋልሽ/ዋልክ) albo: dehna neń, anchiss/atess yndiet walsh/walk? (ደህና ነኝ, አንቺስ እንዴት ዋልሽ/ዋልክ) – odpowiednio do kobiety/mężczyzny
yndiet walk? (እንዴት ዋልክ) – do mężczyzny
na co odpowiedź brzmi: dehna, yndiet walsh/walk? (ደህና,እንዴት ዋልሽ/ዋልክ) albo: dehna neń, anchiss/atess yndiet walsh/walk? (ደህና ነኝ, አንቺስ እንዴት ዋልሽ/ዋልክ) – odpowiednio do kobiety/mężczyzny
yndiet walachiu? (እንዴት ዋላችሁ) – do grupy osób
na co odpowiedź brzmi: dehna walachiu? (ደህና ዋሉ) albo: dehna, ynantess yndiet walachiu? (ደህና, እናንተስ እንዴት ዋላችሁ)
Istnieje jeszcze inny sposób przywitania, poprzez zadanie pytania „jak się pan(i)/państwo ma(ją)?” (a więc mniej więcej odpowiednik angielskiego „How are you?”). Tworzymy je w sposób następujący:
yndemyn alesh? (እንደምን አለሽ) – do kobiety
yndemyn aleh? (እንደምን አለህ) – do mężczyzny
yndemyn alachiu? (እንደምን አላችሁ) – do grupy osób, na co odpowiedź brzmi odpowiednio:
dehna (neń) (ደህና (ነኝ))
dehna (neń) (ደህና (ነኝ))
dehna (nen) (ደህና (ነን))
Powitania wieczorne możemy rozpocząć w ten sposób (oznacza to mniej więcej „dobry wieczór”):
yndiet ameshesh? (እንዴት አመሼሽ) – do kobiety
na co odpowiedź brzmi: dehna, yndiet ameshesh/amesheh? (ዸህና, እንዴት አመሼሽ/አመሼህ) yndiet amesheh? (እንዴት አመሼህ) – do mężczyzny
na co odpowiedź brzmi: dehna, yndiet ameshesh/amesheh? (ዸህና, እንዴት አመሼሽ/አመሼህ) – odpowiednio do kobiety/mężczyzny – albo: yndemyneh! (እንደምነህ)
yndiet ameshachiu? (እንዴት አመሻችሁ) – do grupy osób na co odpowiedź brzmi: dehna, ynantess? (ዸህና, እናንተስ)
„Do widzenia” po amharsku to:
dehna waj (ደህና ዋይ) – do kobiety
dehna wal (ደህና ዋል) – do mężczyzny
dehna walu (ደህና ዋሉ) – do grupy osób
Z kolei amharskie „dobranoc” to:
dehna yderi (ደህና እደሪ) – do kobiety
dehna yder (ደህና እደር) – do mężczyzny
dehna yderu (ደህና እደሩ) – do grupy osób
Zwroty grzecznościowe
[edytuj]Dziękuję (bardzo) – (bet’am) amesegynaleu ((በጣም) አመሰግናለሁ)
Dziękujemy (bardzo) – (bet’am) ynamesegynalen ((በጣም) እናመሰግናለን)
Proszę (o coś) – ybakywo (እባክዎ)
Przepraszam (zwracanie czyjejś uwagi lub przeprosiny za drobne przewinienia) – yik’yrta (ዪቅርታ)
Przepraszam (przeprosiny za większe przewinienia) – aznaleu (አዝናለሁ)
- Uwaga: należy odróżnić w transkrypcji końcówkę „-leu” od końcówki „-lew”. W pierwszym przypadku wymowa powinna raczej przypominać „le-hu”, jednak z bezgłośną głoską „h”. W drugim – powinna nieco przypominać takie brzmienie, jak w słowie „leukocyt”.
Spotkania i prosta konwersacja
[edytuj]Jak się nazywasz?
symysh man new? (ስምሽ ማን ነው) – do kobiety
symyh man new? (ስምህ ማን ነው) – do mężczyzny
Jak się nazywacie? – symachiu man new? (ስማችሁ ማን ነው)
Jak się Pan(i) nazywa? – symwo man new? (ስምዎ ማን ነው)
Proszę podać swoje nazwisko – symwon jyngeruń (ስምዎን ይንገሩኝ)
Nazywam się.... – symie .... new (ስሜ ... ነው)
Dokąd jedziesz/idziesz?
wediet tyhiedziallesh? (ወዴት ትሂጃለሽ) – do kobiety
wediet tyhiedalleh? (ወዴት ትሄዳለህ) – do mężczyzny
Dokąd jedziecie/idziecie? – wediet tyhiedallachiu? (ወዴት ትሄዳላችሁ)
Dokąd Pan(i) jedzie/idzie? – wediet jihiedalu? (ወዴት ዪሄዳሉ)
Jadę/idę do.... – wede .... yhiedaleu (ወደ ... እሄዳለሁ)
Skąd przyjechałaś/przyszłaś? – kejet met’ash? (ከየት መጣሽ)
Skąd przyjechałeś/przyszedłeś? – kejet met’ah? (ከየት መጣህ)
Skąd przyjechaliście/przyszliście? – kejet met’achiu? (ከየት መጣችሁ)
Skąd Pan(i) przyjechał(a)? – kejet met’u? (ከየት መጡ)
Jak długo tu jesteś?
yzich synt gizjesh new? (እዚህ ስንት ጊዜሽ ነው) – do kobiety
yzich synt gizjeh new? (እዚህ ስንት ጊዜህ ነው) – do mężczyzny
Jak długo tu jesteście? – yzich synt gizjechu new? (ስንት ጊዜቺሁ ነው)
Jak długo Pan(i) tu jest? – yzich synt gizjewo new? (ስንት ጊዜዎ ነው)
Z jakiego jesteś kraju?
kejet ager nesh? (ከየት አገር ነሽ) – do kobiety
kejet ager neh? (ከየት አገር ነህ) – do mężczyzny
Z jakiego jesteście kraju? – kejet ager nachiu? (ከየት አገር ናችሁ)
Z jakiego jest Pan(i) kraju? – ke jet ager newot? (ከ የት አገር ነዎት)
Jestem z .... – ke .... neń (ከ ... ነኝ)
Afryki – afrika (አፍሪካ)
Europy – europa (ኤውሮፓ)
Etiopii – ityjop’ija (ኢትዮጵያ)
Polski – poland (ፖላንድ)
Religia/wyznanie
[edytuj]Jestem .... – ynie .... neń (እኔ ... ነኝ)
buddystą – buddist (ቡዲስት)
chrześcijaninem – kyrystijan (ክርስቲያን)
hinduistą – hindu (ሂንዱ)
katolikiem – katolik (ካቶሊክ)
muzułmaninem – yslam (እስላም)
ortodoksem etiopskim – je ityjop’ija ortodoks (የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ)
protestantem – protiestant (ፕሮቴስታንት)
wyznania żydowskiego – ajyhud (አይሁድ)
Język
[edytuj]Czy mówisz po polsku/angielsku/amharsku?
polishinia/ynglizynia/amarinia tychijallesh? (ፖሊሺኛ/እንግሊዝኛ/አማሪኛ ትቺያለሽ) – do kobiety
polishinia/ynglizynia/amarinia tychilalleh? (ፖሊሺኛ/እንግሊዝኛ/አማሪኛ ትቺላለህ) – do mężczyzny
Czy mówi Pan(i) po polsku/angielsku/amharsku? – polishinia/ynglizynia/amarinia jichilallu? (ፖሊሺኛ/እንግሊዝኛ/አማሪኛ ዪቺላሉ)
Mówię – ychilalleu (እቺላለሁ)
Nie mówię – alchillym (አልቺልም)
Trochę mówię – tynnysh ychilalleu (ትንሽ እቺላለሁ)
Czy rozumiesz?
gebbash? (ገባሽ) – do kobiety
gebbah? (ገባህ) – do mężczyzny
Czy Pan(i) rozumie? – gebbawot? (ገባዎት)
Rozumiem – gebtonial (ገብቶኛል)
Nie rozumiem – algebańm (አልገባኝም)
Proszę mówić wolno
ybakysh k’es bylesh tenageri (እባክሽ ቀስ ብለሽ ተናገሪ) – do kobiety
ybakyh k’es byleh tenager (እባክህ ቀስ ብለህ ተናገር) – do mężczyzny
ybakywo k’es bylew jynageru (እባክዎ ቀስ ብለው ይናገሩ) – forma grzecznościowa
Proszę wyjaśnić mi powoli – ybakywo k’es bylew jaŝreduń (እባክዎ ቀስ ብለው ያሥረዱኝ)
Najprostsze pytania i odpowiedzi
[edytuj]Co? – myn? (ምን) lub myndyn? (ምንዽን)
Gdzie? – jet? (የት)
Kiedy? – mechie? (መቼ)
Kto? – man? (ማን)
Dlaczego/czemu? – lemyn? (ለምን)
Ile? – synt? (ስንት)
Gdzie jest ....? – .... jet new? (...የት ነው)
Co to jest? – myndyn new? (ምንድን ነው)
Ile to kosztuje? – synt new? (ስንት ነው) lub wagaw synt new? (ዋጋው ስንት ነው) (dosłownie „ile wynosi cena [tego]?”)
Czy jest ....? – .... alle? (አለ)
Nie ma sprawy/problemu, w porządku – chiggyr yellem (ቺግር የለም)
(Właśnie) tak – awo(n) (አዎ(ን))
Nie – ie (ኢኤ) albo yellem (የለም) [to ostatnie oznacza także „nie ma”]
OK, w porządku [bardzo często używane] – yshi (እሺ)
Zaimki osobowe
[edytuj]Ja – yn(y)e (እኔ)
Ty – anchi (አንቺ) (kobieta), ante (አንተ) (mężczyzna)
forma grzecznościowa dla 2. osoby liczby pojedynczej = y(r)swo (እ(ር)ሷ), dla 2. osoby liczby mn. = y(r)sachew (እ(ር)ሳቸው)
- On – y(r)su (እ(ር)ሱ)
- Ona – y(r)swa (እ(ር)ሷ)*
My – ynia (እኛ)
Wy – ynante (እናንተ)
Oni – yne(r)su (እነ(ር)ሱ)*
Uwaga: piszemy: yrswo (እርሷ), yrsachew (እርሳቸው), yrsu (እርሱ), ynersu (እነርሱ). Wymawiamy: yswo (እሷ), ysachew (እሳቸው), ysu (እሱ), ynesu (እነሱ) !!
Liczebniki
[edytuj]Uwaga: w języku amharskim liczebniki mają swoje odrębne znaki (na szczęście dla osób uczących się tego języka stosuje się je coraz rzadziej).
Jeden, raz – and (አንድ)
Dwa – hulet (ሁለት)
Trzy – soost (ሶስት)
Cztery – arat (አራት)
Pięć – ammyst (አምስት)
Sześć – syddyst (ስድስት)
Siedem – sabat (ሳባት)
Osiem – symmynt (ስምንት)
Dziewięć – zet’eń (ዘጠኝ)
Dziesięć – asyr (አሥር)
Jedenaście – aŝraand (አሥራአንድ)
Dwanaście – aŝrahulet (አሥራሁለት) ...
Dwadzieścia – haja (ሃያ)
Trzydzieści – selasa (ሰላሳ)
Czterdzieści – arba (አርባ)
Pięćdziesiąt – hamsa (ሃምሳ)
Sześćdziesiąt – sylsa (ስልሳ)
Siedemdziesiąt – saba (ሳባ)
Osiemdziesiąt – semanija (ሰማኒያ)
Dziewięćdziesiąt – zet’ena (ዘጠና)
Sto – meto (መቶ)
Dwieście – hulet meto (ሁለት መቶ)
Tysiąc – shi (ሺ)
Dwa tysiące – hulet shi (ሁለት ሺ)
Pierwszy/a/e – andenia (አንደኛ)
Drugi/a/e – huletenia (ሁለተኛ)
Trzeci/a/e – soostenia (ሶስተኛ)
Czwarty/a/e – aratenia (አራተኛ)
Piąty/a/e – ammystenia (አምስተኛ)
Szósty/a/e – syddystenia (ስድስተኛ)
Siódmy/a/e – sabatenia (ሳባተኛ)
Ósmy/a/e – symmyntenia (ስምንተኛ)
Dziewiąty/a/e – zet’enia (ዘጠኛ)
Dziesiąty/a/e – asrenia (አሥረኛ)
Dni tygodnia i pory dnia
[edytuj]Poniedziałek – senio (ሰኞ)
Wtorek – maksenio (ማክሰኞ)
Środa – yrob (እሮብ)
Czwartek – amus (አሙስ) lub hamus (ሐሙስ)
Piątek – a’rb (ዓርብ)
Sobota – k’ydamie (ቅዳሜ)
Niedziela – yhud (እሁድ)
Dzień – k’en (ቀን)
Świt (o świcie) – goh (goh sik’ed) (ጎህ (ጎህ ሲቀድ))
Rano – t’ewat (ጠዋት)
Wcześnie rano – maleda t’ewat (ማለዳ ጠዋት)
Przedpołudnie(m) – kesea’t befit (ከሰዓት በፊት)
(W) południe – ket’yr (ከጥር) albo ykule k’en (እኩለ ቀን)
Popołudnie(m) – kesea’t behuala (ከሰዓት በኋላ)
Pod wieczór – wedemata (ወደማታ)
Wieczorem – mata (ማታ)
Noc – lelit (ለሊት)
Północ – ykule lelit (እኩለ ለሊት)
Wczoraj – tylantyna (ትላንትና)
Przedwczoraj – ketylantyna wedija (ከትላንትና ወዲያ)
Dzisiaj – zarie (ዛሬ)
Jutro – nege (ነገ)
Pojutrze – kenege wedija (ከነገ ወዲያ)
Za kilka dni – ket’ykit k’en behuala (ከጥኪት ቀን በኋላ)
Za 2, 3, 5, 10 dni – ke 2, 3, 5, 10 k’en behuala (ከ 2, 3, 5, 10 ቀን በኋላ)
Za tydzień – kesamynt behuala (ከሳምንት በኋላ)
Za miesiąc – kewer behuala (ከወር በኋላ)
Za rok – kea’met behuala (ከዓመት በኋላ)
Wiza
[edytuj]Gdzie mogę zdobyć (uzyskać) etiopską wizę? – jeityjop’ijan viza jet mewt’at (magniet) ychilalleu? (የኢትዮጲያን zዛ የት መውጣት (ማግኘት) እቺላለሁ)
Ile kosztuje wiza do Etiopii? – jeityjop’ijan viza synt new? (የኢትዮጲያን zዛ ስንት ነው)
Ile trzeba zapłacić za wizę do Etiopii? – wede ityjop’ija viza lemewt’at synt jykefelal? (ወደ የኢትዮጲያ zዛ ለመውጣት ስንት ይከፈላል)
Ile czasu trzeba czekać na wizę? – viza lemagniet (albo: lemewt’at) synt gizje jasfelygal (albo: jywesdal)? (zዛ ለማግኜት (ለመውጣት) ስንት ጊዤ ያስፈልጋል (ይወስዳል))
Można uzyskać wizę na lotnisku w Addis Abebie – addis abeba ywroplan marefija viza ijageniu jichilalu (አዲስ አበባ እውሮፕላን ማረፊያ zዛ ኢያገኙ ዪቹላሉ)
Chciałbym przedłużyć swoją wizę – vizajeń masdes yfellygalleu (zዛየኝ ማስደስ እፈልጋለሁ)
Pytanie o drogę i kierunki, podróż
[edytuj]Gdzie jest ....? – .... jet new? (...የት ነው)
- lotnisko – ywroplan marefija (እውሮፕላን ማረፊያ)
- dworzec autobusowy – awtobus t’abija (አውቆቡስ ጣቢያ) lub awtobus tera (አውቆቡስ ተራ)
- przystanek autobusowy – awtobus mak’omija (አውቆቡስ ማቆሚያ) lub awtobus fiermata (አውቆቡስ ፌርማታ)
- centrum miasta – mehal ketema (መሃል ከተማ)
- postój taksówek – taksi mak’omija (ታክሲ ማቆሚያ)
- kasa biletowa – tikiet biro (ቲኬት ቢሮ)
- stacja kolejowa – babur t’abija (ባቡር ጣቢያ)
Kiedy odchodzi/przybywa następny/a....? – jemik’et’ylleu .... mechie jynesal/jydersal? (የሚቀጥለሁ ... መቼ ይነሳል/ይደርሳል)
- samolot – ywroplan (እውሮፕላን)
- łódź – dżelba (ጄልባ)
- autobus – awtobus (አውቆቡስ)
- samochód – mekina (መኪና)
- minibus – wyjijit (ውዪዪት)
- pociąg – babur (ባቡር)
- ciężarówka – jech’inet mekina (የጪነት መኪና)
Bank – bank (ባንክ)
Kościół – biete kyrystijan (ቤተ ክርስቲያን)
Ambasada .... – je .... embassi (የ ... ኤምባሲ)
Hotel – hotiel (ሆቴል)
Targ – gebeja (ገበያ)
Komenda policji – polis t’abija (ፖሊስ ጣቢያ)
Urząd pocztowy – posta biet (ፖስታ ቤት)
Toaleta – shint biet (ሺንት ቤት) (nieformalnie) lub mes’edadzia (መጸዳጃ) (formalnie)
Restauracja – mygyb biet (ምግብ ቤት)
Biuro turystyczne – jeturist biro (የቱሪስት ቢሮ)
O której godzinie zaczyna/kończy (dosł. „jest otwarte/zamknięte”)? – besynt saa’t jykefetal/jyzzegal? (በስንት ሳዓት ይከፈታል/ይዘጋል)
Czy jedzie/leci/płynie do ....? – wede .... jihiedal? (ወደ ... ዪሄዳል)
Chcę/chciał(a)bym pojechać do .... – wede .... mehied yfellygalleu (ወደ ... መሄድ እፈልጋለሁ)
W jaki sposób/jak (czym) dostać się do ....? – wede .... yndiet (bemyn) yhiedalleu (ወደ ... እንዴት (በምን) እሄዳለሁ) lub: wede .... yndiet (bemyn) mehied jychalal? (ወደ ... እንዴት (በምን) መሄድ ይቻላል)
Czy to blisko/daleko? – k’yrb/yruk’ new? (ቅርብ/እሩቅ ነው)
Czy to droga do ....? – wede .... bezih bekul new? (ወደ ... በዚህ በኩል ነው)
Na lewo/w lewo – begra bekul (በግራ በኩል)
Na prawo/w prawo – bek’eń bekul (በቀኝ በኩል)
Przed/naprzeciw – fit lefit (ፊት ለፊት)
Za – behuala (በኋላ)
W/wewnątrz/w środku – wyst’ (ውስጥ)
Na zewnątrz – wych’ (ውጭ)
W pobliżu – yzich akababi (እዚህ ኣካባቢ)
W oddali – bet’am yruk’ (በጣም እሩቅ)
Na północy – semien wyst’ (ሰሜን ውስጥ)
Na południu – debub wyst’ (ደቡብ ውስጥ)
Na wschodzie – myŝrak’ wyst’ (ምሥራቅ ውስጥ)
Na zachodzie – myyrab wyst’ (ምዕራብ ውስጥ)
Gdzie mogę kupić bilety do ....? – wede .... tikiet jet jigenial? (ወደ ... ቲኬት የት ዪገኛል) albo: wede .... tikiet jet megzat ychilaleu? (ወደ ... ቲኬት የት መግዛት እጪላለሁ)
Ile kosztuje [przejazd] do ....? – wede .... synt new? (ወደ ... ስንት ነው)
Czy jest samolot do ....? – wede .... ywroplan alle? (ወደ ... እውሮፕላን አለ)
Ile czasu zajmuje przelot? – bereraw synt gizje jywesdal? (በረራው ስንት ጊዜ ይወስዳል)
Lot krajowy – jeager wyst’ berera (የአገር ውስጥ በረራ)
Lot międzynarodowy – a’lem ak’ef berera (ዓለም አቀፍ በረራ)
Czy ten autobus jedzie do ....? – jykhew awtobus wede .... jyhiedal? (ይኸው አውቆቡስ ወደ ... ይሄዳል)
Który autobus jedzie do ....? – jetyniaw awtobus wede .... jyhiedal? (የትኛው አውቆቡስ ወደ ... ይሄዳል)
Chcę/chciał(a)bym tu wysiąść – yzich mewred yfellygalleu (እዚህ መውረድ እፈልጋለሁ)
Kiedy przyjeżdża/odjeżdża pociąg? – baburu mechie jidersal/jinesal? (ባቡሩ መቼ ዪደርሳል/ዪነሳል)
Który pociąg jedzie do ....? – jetyniaw babur wede .... jihiedal? (የትኛው ባቡር ወደ ... ዪሄዳል)
Taksówki
[edytuj]Proszę do .... – ybakyh wede .... (እባክህ ወደ...)
Ile do ....? – wede .... synt new? (ወደ ... ስንት ነው)
Czy może się pan tu zatrzymać? – yzich mak’om tychillaleh? (እዚህ ማቆም ትቺላለህ)
Za drogo – wud new (ዉድ ነው)
Bardzo drogo – bet’am wud new (በጣም ዉድ ነው)
Nie opłaca mi się – ajawat’ańm (አያዋጣኝም)
Dwadzieścia i pół bira – haja byr tekul (ሃያ ብር ተኩል) albo haya byr kehamsa (ሃያ ብር ከሃምሳ)
W banku, na poczcie
[edytuj]Gdzie mogę wymienić pieniądze? – genzeb jet mek’ejer (albo: melewot’) ychilaleu (ገንዘብ የት መቀየር (መለዎጥ) እቺላለሁ)
Gdzie jest punkt/biuro wymiany pieniędzy? – genzeb jemek’ejerew jet new? (ገንዘብ የመቀየረው የት ነው)
Jaki jest kurs? – besynt waga? (በስንት ዋጋ)
Chcę/chciał(a)bym wymienić pieniądze/czeki podróżne – genzeb/travelers chieks mek’ejerija yfellygalleu (ገንዘብ/ትራxለርስ ቼክስ መቀየሪያ እፈልጋለሁ)
Ile birów za dolara? – synt byr land dollar? (ስንት ብር ላንድ ዶላር)
Ile czasu to zajmie? – synt gizje jiwesdal? (ስንት ጊዜ ዪወስዳል)
Banknoty – byr (ብር)
Monety – santim (ሳንቲም)
Waluta – jegenzeb a’jinet (የገንዘብ ዓይነት)
Ile kosztuje [wysyłka] do ....? – wede .... synt new? (ወደ ... ስንት ነው)
Poproszę x znaczków
ybakysh x tiembyr (እባክሽ x ቴምብር) – do kobiety
ybakyh x tiembyr (እባክህ x ቴምብር) – do mężczyzny
ybakywo x tiembyr (እባክዎ x ቴምብር) – forma grzecznościowa
Chcę/chiał(a)bym wysłać .... do Polski – wede Poland .... lemelak yfellygalleu (ወደ ፖለንድ ... ለመላክ እፈልጋለሁ)
- podarek, prezent – syt’ota (ስጦታ)
- list – debdabbie (ደብዳቤ)
- paczkę – jetashege yk’a (የታሼገ እቃ)
Chcę/chciał(a)bym wysłać to .... – jykhen .... melak yfellygalleu (ይኸን ... መላክ እፈልጋለሁ)
- pocztą lotniczą – beayer (በአየር)
- ekspresem – beaschekwaj (በአስቼኳይ)
- pocztą poleconą – yadera debdabbie (ያደራ ደብዳቤ)
- drogą morską – bebaĥyr/bemerkeb (በባሕር/በመርከብ)
Gdzie mogę to wysłać? – jet lasegebaw? (የት ላሰገባው)
Adres – adrasha (አድራሻ)
Koperta – posta (ፖስታ)
Skrzynka pocztowa – jeposta satyn (የፖስታ ሳትን)
Czy w pobliżu jest budka telefoniczna (publiczny telefon)? – yzich akababi jeĥyzb sylk alle? (እዚህ ኣካባቢ የሕዝብ ስልክ አለ)
Chcę/chciał(a)bym zadzwonić do .... – wede .... medewel yfellygallleu (ወደ ... መደወል እፈልጋለሁ)
Ile kosztuje minuta [rozmowy]? – ledek’ik’a synt new? (ለደቂቃ ስንት ነው)
Czy jest książka telefoniczna? – jesylk mawuch’a alle? (የስልክ ማዉጫ አለ)
W hotelu
[edytuj]Czy jest .... – .... alle? (አለ)
- pokój/łóżko – alga (አልጋ)
- pojedynczy pokój – and alga (አንድ አልጋ) lub leand sew alga (ለአንድ ሰው አልጋ)
- pokój podwójny (z dwoma łóżkami) – bale hulet alga (ባለ ሁለት አልጋ)
- dwa pokoje – hulet kyfyl (ሁለት ክፍል)
- cichy pokój – s’et’ jale kyfyl (ጸጥ ያለ ክፍል)
- gorąca woda – muk’ wyha (ሙቅ ውሃ)
Chcę/chciał(a)bym pokój z .... – .... jallew kyfyl yfellygalleu (... ያለው ክፍል እፈልጋለሁ)
- klimatyzacją – jeajer mak’ezk’eża (የአየር ማቀዝቀዣ)
- łazienką – banio (lub: metat’ebija) biet (lub: kyfyl) (ባኞ (መታጠቢያ) ቤት (ክፍል))
- podwójnym (dużym) łóżkiem – tyllyk’ alga (ትልቅ አልጋ)
- prysznicem – shawer (ሻወር)
- telefonem – sylk (ስልክ)
- oknem – messkot (መስኮት)
Ile kosztuje pokój na jedną noc/jeden tydzień? – alga (albo: kyfyl) leand lelit/samynt synt new? (አልጋ (ክፍል) ለአንድ ለሊት/ሳምንት ስንት ነው)
Czy cena zawiera śniadanie? – k’urs jych’emyral? (ቁርስ ይጨምራል) albo: kek’urs gar new? (ከቁርስ ጋር ነው)
Chcę/chciał(a)bym obejrzeć pokój – kyflun majet yfellygalleu (ክፍሉን ማየት እፈልጋለሁ)
Czy mogę zobaczyć inny pokój? – liela kyfyl majet ychilalleu? (ሌላ ክፍል ማየት እቺላለሁ)
Zostaję na jedną noc/dwie noce – and/hulet k’en (albo: lelit) adyralleu (albo: yk’ojaleu) (አንድ/ሁለት ቀን (ለሊት) አድራለሁ (እቆያለሁ))
Czy jest (jeszcze jeden) koc? – (liela) byrd lybs alle? ((ሌላ) ብርድ ልብስ አለ)
Chcę inny pokój – liela kyfyl yfellygalleu (ሌላ ክፍል እፈልጋለሁ)
Ten pokój jest bardzo brudny – jykhe kyfyl bet’am koshasha new (ይኸ ክፍል በጣም ኮሻሻ ነው)
Chciał(a)bym mniejszy/większy pokój – annes/tyllyk’ (kef) yale kyfyl yfellygalleu (አነስ/ትልቅ (ከፍ) ያለ ክፍል እፈልጋለሁ)
Ten pokój jest bardzo zimny/gorący – jykhe kyfyl bet’am jyberdal/jymok’al new (ይኸ ክፍለ በጣም ይበርዳል/ይሞቃል ነው)
Czy mogę skorzystać z telefonu? – sylk met’ek’em ychilalleu? (ስልክ መጠቀም እቺላለሁ)
Chcę/chciał(a)bym uiścić rachunek – mekfel yfellygalleu (መክፈል እፈልጋለሁ)
W restauracji/jadłodajni/barze
[edytuj]Czy w pobliżu jest niedroga restauracja? – yzich akababi rykash mygyb biet alle? (እዚህ አካባቢ ርካሽ ምግብ ቤት አለ)
Poproszę [chcę] danie (etiopskie/włoskie/arabskie/europejskie) – je (ityjop’ija/t’alijan/arab/europa) mygyb yfellygalleu (የ(ኢትዮጵያ/ጠሊያን/አራብ/ኤውሮፓ) ምግብ እፈልጋለሁ)
Kawiarnia [w której też można zjeść niewielkie przekąski i ciastka] – bunna biet (ቡና ቤት)
Restauracja lub jadłodajnia – mygyb biet (ምግብ ቤት)
Typowy etiopski „pub” z tradycyjną muzyką, w którym serwuje się przekąski i napoje – azmari biet (አዝማሪ ቤት)
Ciastkarnia [w której podaje się ciastka, ciasta, herbatę i kawę] – kiek biet (ኬክ ቤት) Bar z sokami owocowymi – dżus biet (ጁስ ቤት)
Bar lub pub z etiopskimi napojami alkoholowymi – t’ella biet (ጠላ ቤት) lub t’edź biet (ጠጅ ቤት)
Przepraszam, czy serwuje się tu posiłki? – jyk’erta, mygyb alle? (ይቀርታ, ምግብ አለ)
[Proszę o] stolik dla dwóch osób – lehulet sew bota (ለሁለት ሰው ቦታ)
Czy macie menu po angielsku? – jemygyb waga zyrzyr be ynglizinia alle? (የምግብ ዋጋ ዝርዝር በ እንግሊዙኛ አለ)
Pyszne jedzenie – t’afach’ mygyb new (ጣፋጭ ምግብ ነው)
To danie/jedzenie nie jest dobre – jykhe mygyb tebelashtwal (ይኸ ምግብ ተበላሽቷል)
Jestem wegetarianinem/wegetarianką – syga albellam(ስጋ አልበላም) (dosł.: „nie jem mięsa”)
To danie jest za ostre – mygybu berberie beztobetal (ምግቡ በርበሬ በዝቶበታል) albo: jykhe mygyb jak’at’ylal (ይኸ ምግብ ያቃጥለል)
Filiżanka – syni (ስኒ)
Kubek – kubaja (ኩባያ)
Łyżka – mankija (ማንኪያ)
Nóż – billawa (ቢላዋ)
Stół – t’erep’ieza (ጠረጴዛ)
Szklanka – byrch’ik’o (ብርጪቆ)
Talerz – sahyn (ሳህን)
Widelec – shuka (ሹካ)
Frytki – jedynych t’ybs (የድንች ጥብስ) albo: jetet’ebes dynych (የተጠበስ ድንች)
Kanapka – sandwich (ሳንድዊች)
Prażona kukurydza – abeba k’olo (አበባ ቆሎ)
Sałatka – selat’a (ሰላጣ)
Zupa – shorba (ሾርባ)
Jajka – ynk’ulal (እንቁላል)
Jogurt – yrgo (እርጎ)
Margaryna – margarin (ማርጋሪን)
Masło – k’ybie (ቅቤ)
Mleko – wetet (ወተት)
Jagnięcina – jebeg syga (የበግ ስጋ)
Koźlina – jefyjal syga (የፍያል ስጋ)
Kurczak – doro (ዶሮ)
Mięso – syga (ስጋ)
Ryba – asa (አሳ)
Wołowina – jeberie syga (የበሬ ስጋ)
Wieprzowina – jasama syga (ያሳማ ስጋ)
Cebula – shinkurt (ሺንኩርት)
Kalafior – abeba gomen (አበባ ጎመን)
Kapusta – gomen (ጎመን)
Marchew – karrot (ካሮት)
Pomidor – timatim (ቲማቲም)
Warzywo – atkylt (አትክልት)
Ziemniak – dynych (ድንች)
Ananas – ananas (አናናስ)
Avocado – avokado (አƒካዶ)
Banan – muz (ሙዝ)
Cytryna – lomi (ሎሚ)
Jabłko – pom (ፖም)
Mandarynka – menderin (መንደሪን)
Mango – mango (ማንጎ)
Owoc – frafrie (ፍራፍሬ)
Papaja – papaja (ፓፓያ)
Pomarańcza – byrtukan (ብርቱካን)
Winogrona – wejn (ወይን)
Ciasteczko/herbatnik – byskut (ብስኩት)
Ciastko – kiek (ኬክ)
Cukier – sukwar (ሱኳር)
Cukierki – keremiela (ከረሜላ)
Miód – mar (ማር)
Łagodne – leslasa (ለስላሳ)
Podgrzane/uduszone – leb leb jale (ለብ ለብ ያለ)
Surowe – t’irie (ጢሬ)
Ugotowane – jetek’ek’el (የተቀቀል)
Upieczone – jetegagere (የተጋገረ)
Usmażone – jetet’ebes (የተጠበስ)
Napój gazowany/lemoniada – leslasa (met’et’) (ለስላሳ (መጠጥ)
Sok – ch’ymak’i (ጭማቂ)
Sok bez wody – ch’ymak’i bycha (jale wyha) (ጭማቂ ብቻ (ያለ ውሃ))
Woda – wyha (ውሃ)
Woda mineralna – ‘ambo’ wyha (አምቦ ውሃ) albo ‘amboha’ (አምቦሃ)
Czarna herbata – t’yk’ur shaj (ጥቁር ሻይ)
Czarna kawa – t’yk’ur bunna (ጥቁር ቡና)
Herbata – shaj (ሻይ)
Kawa – bunna (ቡና)
- z cukrem – besukwar (በሱኳር)
- bez cukru – jale sukwar (ያለ ሱኳር)
- z mlekiem – bewetet (በወተት)
- bez mleka – jale wetet (ያለ ወተት)
- z cytryną – belomi (በሎሚ)
Miodnik [lokalny, z dodatkiem specjalnych ziół] – t’edź (ጠጅ)
Piwo [lokalne, z kukurydzy lub żyta] – t’ella (ጠላ)
Piwo [zwykłe] – bira (ቢራ)
Wino – wejn (ወይን)
Wódka [i podobne napoje] – arek’ie (አረቄ)