Republika Zielonego Przylądka – państwo wyspiarskie na Oceanie Atlantyckim, położone 450-620 km od zachodnich wybrzeży Afryki, geograficznie tożsame z Wyspami Zielonego Przylądka wraz z wodami terytorialnymi. Jest to nieduży, ale różnorodny archipelag dziewięciu zamieszkałych wysp i kilkudziesięciu mniejszych wysepek. Głównymi atutami dla turystów są ciepły, subtropikalny klimat, różnorodność krajobrazowa wysp, bezpieczeństwo i stabilność polityczna, brak konieczności szczepień, kultura (stąd pochodzi m.in. Cesária Évora). W efekcie są znakomitą alternatywą dla bardziej odległych miejsc. Zdecydowanie najpopularniejszymi wyspami wśród turystów są Sal i Boavista, skupiające około 90% ruchu turystycznego.
Kraj składa się z dziewięciu zamieszkałych wysp oraz licznych mniejszych wysepek, bez stałej ludności. Za dziesiątą wyspę uznaje się Santa Luzię, ale jest to wyspa opuszczona i obecnie niezamieszkała. Tradycyjnie archipelag dzieli się na północne Wyspy Zawietrzne (Barlavento) i południowe Wyspy Podwietrzne (Sotavento). Krajobrazowo wschodnie wyspy Sal, Boavista i Maio są względnie płaskie i półpustynne, zaś zachodnie są górzyste. Na wyspie Fogo znajduje się aktywny wulkan (ostatnia erupcja 2014). Wyspy Zielonego Przylądka wchodzą w skład prowincji florystycznej Makaronezji (wraz z Azorami, Wyspami Kanaryjskimi i Maderą). Niektóre wyspy otaczają barwne i bogate w życie rafy koralowe. Ze względu na położenie na wyspach nie ma typowej dla Afryki dużej fauny. Jedynymi większymi miastami są Mindelo (około 70 tys. mieszkańców) i stolica Praia (około 130 tys.).
Większość mieszkańców stanowią Kreole – potomkowie europejskich osadników i niewolników. Dominują mulaci, na Santiago sporą część stanowią osoby czarnoskóre. Na wyspie Sal widoczni są imigranci z Senegalu, poza tym istnieją niewielkie grupy Chińczyków i Europejczyków. Większość mieszkańców (ponad 3/4) wyznaje katolicyzm, widoczna mniejszość protestancka (przede wszystkim z kościoła Nazarejczyka), poza tym bezwyznaniowcy i niewielkie grupy mormonów, świadków Jehowy, Żydów sefardyjskich, muzułmanów i in.
Wyspy charakteryzują się ciepłym klimatem subtropikalnym ze średnimi temperaturami rzędu 21-27°C, z cieplejszym okresem od czerwca do października i rzadkimi opadami. Notorycznym problemem jest brak wody pitnej, przez co większość uzyskuje się odsalając wodę morską, lub importując. Jedynie wyżej położone obszary górskie zachodnich wysp uzyskują więcej opadów.
Wyspy były być może znane już w starożytności, a także żeglarzom arabskim, jednak definitywnego ich odkrycia dokonał Genueńczyk w służbie króla Portugalii António de Noli w 1456 r. Wkrótce wyspy stały się portugalskim terytorium zamorskim i taki stan przetrwał do 1975 r. Wyspy były początkowo jednym z głównych ośrodków transatlantyckiego handlu niewolnikami, następnie były ważnym punktem zaopatrzeniowym parowców i statków wielorybniczych. Okresy względnej prosperity mieszały się z czasami klęsk i kryzysów, zmuszających do emigracji do Portugalii, jej kolonii oraz Stanów Zjednoczonych. Po uzyskaniu niepodległości przez 15 lat rządzone w sposób autorytarny przez marksistowską partię PAICV. W 1990 r. doszło do pokojowej transformacji i przekształcenia w republikę parlamentarną. Od tego czasu kraj stopniowo się rozwija.
Państwo jest republiką semiprezydencką, obok Mauritiusu i Botswany spełniającą najwyższe standardy kultury politycznej w Afryce. W rankingu Democracy Index tworzonym przez magazyn The Economist zajęło wysokie 23 miejsce na świecie, między Włochami i Francją. Władzę sprawują na przemian przedstawiciele dwóch głównych partii: lewicowej PAICV oraz centroprawicowej MpD. 26 Republika Zielonego Przylądka 7,88 Demokracja wadliwa Republika
Republika Zielonego Przylądka jest krajem rozwijającym się, o jednym z wyższych standardów życia w Afryce, porównywalnym z biedniejszymi państwami Europy; mimo tego blisko 1/4 ludności żyje w biedzie. Obecnie (2017) w wielu rankingach jest w afrykańskiej czołówce, a to dzięki stabilności politycznej, wyjątkowej jak na tę część świata. Ponad połowę eksportu stanowią ryby. Większość PKB kraju wytwarzają usługi, ze wzrastającym udziałem turystyki. Cechą charakterystyczną jest duży udział transferów pieniężnych z zagranicy, od licznej emigracji kabowerdyjskiej.
Na wyspie znajdują się cztery międzynarodowe porty lotnicze na wyspach Sal, Boavista, Santiago i São Vicente. Większość ruchu turystycznego obsługują te dwa pierwsze lotniska. Od nich łatwo dojechać do noclegu taksówką, minibusem (aluguer), lub wynajętym samochodem.
Wizę można otrzymać na lotnisku, w konsulacie, lub za pośrednictwem biura podróży. Zazwyczaj jest to formalność i nie ma trudności z uzyskaniem jej przez Europejczyków. Od 2018 r. ma być zniesiony obowiązek wizowy dla obywateli Unii Europejskiej na pobyt poniżej 30 dni.
Każda z dziewięciu zamieszkałych wysp różni się krajobrazem, kulturą, używanym dialektem, stylem życia. Tradycyjnie wyspy dzieli się na Zawietrzne (Santo Antão, São Vicente, São Nicolau, Sal i Boavista) i Podwietrzne (Brava, Fogo, Santiago i Maio). Charakterem wyróżniają się trzy wschodnie wyspy (Maio, Boavista i Sal), które są płaskie i półpustynne, podczas gdy na pozostałych wyspach dominują krajobrazy górskie i wyżynne. Na podstawie ruchu turystycznego można zaś odróżnić turystyczne Sal i Boavistę oferujące rozwiniętą infrastrukturę hotelową i piękne plaże, Santiago i São Vicente posiadające większe miasta oraz pozostałe wyspy o umiarkowanym, lub skromnym ruchu turystycznym.
Mająca 620 km² wyspa jest zamieszkała przez około 12 tys. mieszkańców, jest też najbliżej położoną kontynentu afrykańskiego w całym archipelagu. Drugi najpopularniejszy kierunek turystyczny państwa, goszczący 31,6% turystów w 2016 r. Największą miejscowością jest mająca 6 tys. mieszkańców Sal Rei („królewska sól”). Mimo intensywnego rozwoju turystyki utrzymała bardziej „autentyczny” charakter niż Sal, do której jest zbliżona krajobrazem. W centrum wyspy znajduje się jedyna pustynia piaszczysta archipelagu. Rozwinięta sieć usług turystycznych.
Najmniejsza i najtrudniej dostępna zamieszkała wyspa archipelagu, powierzchnia 67 km², niecałe 6 tysięcy mieszkańców. Większość ludności pochodzi od uchodźców uciekających przed erupcjami wulkanu Fogo. W XIX wieku ważna baza wielorybnicza przyciągała liczne statki. Widoczne historyczne wpływy amerykańskie, przez ponad stulecie znajdował się tu konsulat Stanów Zjednoczonych. Ze względu na górzysty krajobraz i położenie z dala od kontynentu posiada dość zróżnicowany klimat, z krótką i ciepłą porą deszczową od lipca do listopada. Uchodzi za najbardziej zieloną z wysp i jest określana jako „wyspa kwiatów”. Stolicą jest niewielkie historyczne miasteczko Nova Sintra.
Na wyspę można dotrzeć jedynie promem z Fogo i Santiago, z tej przyczyny jest dość trudno dostępna i dociera na nią mało turystów. Głównym zajęciem ludności jest rolnictwo.
Wyspa będąca stożkiem aktywnego wulkanu, najwyższy szczyt państwa ze szczytem Pico de Fogo 2 829 m n.p.m. Ma 476 km² i 37 tys. mieszkańców. Stolicą i największym miastem jest São Filipe na zachodzie wyspy. Jest to też dobra baza wypadowa do poznania jej. Rozwinięte rolnictwo, plantacje kawy i owoców, uprawa winorośli. Mieszkańcy znani z surowego charakteru, który przypisuje się stałemu poczuciu zagrożenia ze strony wulkanu. Można go zwiedzić w trakcie jednodniowej wycieczki, są też wyznaczone szlaki turystyczne umożliwiające dłuższe poznawanie.
Niewielka, odludna wyspa na wschód od Santiago, 269 km², 6,5 tys. mieszkańców. Została odkryta 1 maja 1460 r., stąd nazwa. Krajobrazem przypomina Sal i Boavistę, jednak w przeciwieństwie do nich jest słabo zaludniona, nie przyciąga masowej turystyki i zachowała oryginalną atmosferę. Dojazd na wyspę jest możliwy promem, bądź samolotem, nie ma jednak połączeń codziennych. Głównym zajęciem mieszkańców było wydobycie soli, współcześnie rybołówstwo, rolnictwo i turystyka. Na wyspie znajduje się też spory las posadzony w ramach programu zalesiania, będącym częścią działań zapobiegających dezertyfikacji wysp. Największą atrakcją są długie, piaszczyste plaże.
Druga najmniejsza z zamieszkałych wysp (216 km²) jest też najpopularniejszym celem turystycznym kraju. Wyspa jest płaska i półpustynna, z nielicznymi pojedynczymi wzgórzami i okresowymi strumieniami. Sal cieszy się 350 słonecznymi dniami w roku. Na wyspie znajduje się najstarsze i największe lotnisko republiki noszące imię Amílcara Cabrala, położone niecałe 2 km na południe od miasta Espargos. Bardzo dobrze rozwinięta sieć noclegów. Większość hoteli i resortów skupia położona na południu Santa Maria (6 tys. mieszkańców), jednak w pozostałych miejscowościach też są dostępne miejsca noclegowe. Wyspa znana z plaż, w tym najsłynniejszej Ponta Preta.
Mająca 991 km² wyspa jest największą i najludniejszą w archipelagu. Uchodzi za najbardziej „afrykańską” w charakterze. Tu znajduje się stolica państwa, mająca ponad 130 tys. mieszkańców Praia. Jest to najbardziej zróżnicowana wyspa, podzielona na trzy wyraźne części przez pasma górskie Antónia i Malagueta: południe ze stolicą i Cidade Velha, centralną wyżynę, znaną z rolnictwa, wokół miasteczka Assomada i północną wokół Tarrafal z popularną wśród mieszkańców Prai plażą. Na wyspę można łatwo dotrzeć samolotem lub promem. Dość dobrze rozwinięta sieć drogowa. Drogi wokół stolicy i szosa łącząca Praię z Assomadą i Tarrafal są wyasfaltowane, poza tym dominują drogi brukowane.
Do głównych atrakcji należą:
Historyczne miasteczko Cidade Velha wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Historyczne centrum Prai, muzea
Dawne portugalskie więzienie polityczne w Tarrafal
Druga największa wyspa archipelagu, zajmująca 779 km² lądu zamieszkałego przez 47 tysięcy mieszkańców. Ma charakter górski z najwyższym szczytem Topo de Coroa osiągającym 1 979 m n.p.m. Santo Antão dzieli się na dwie wyraźnie różne części: południową półpustynną o surowym krajobrazie, ze stolicą i największym miastem Porto Novo, oraz północną o bardziej wilgotnym klimacie, z licznymi plantacjami, historycznymi wioskami, lasami górskimi i zielenią. Część ludności zajmuje się rolnictwem. Wyspa przyciąga coraz więcej piechurów, istnieje sieć szlaków i rozmaite możliwości wędrówek. Uwaga: na najtrudniejsze szlaki należy wybrać się z przewodnikiem!
Na Santo Antão można dotrzeć jedynie promami z Mindelo, jest kilka połączeń dziennie. W zależności od statku czas przeprawy zajmuje między 30 a 60 minut. Z Porto Novo można łatwo znaleźć transport do umówionego noclegu. Na wyspie jest ustalony cennik transportowy – jeden dla taksówek, drugi dla minibusów (aluguer, taksówka zbiorowa). Często kierowcy busów oferują najpierw przejazd prywatny, jeśli nam zależy na przejeździe zbiorowym należy to dać do zrozumienia.
Najpopularniejszymi szlakami są:
Dolina Paúl (dłuższy wariant z Cova de Paúl 5h) – zejście do miasteczka Paúl ponad 1000m malowniczą doliną pełną plantacji i wiosek. Możliwość zjedzenia posiłku po drodze, zakupienia lokalnych produktów.
Zejście doliną Torre (dłuższy wariant z Água das Caldeiras 5h) – zejście do miasteczka Ribeira Grande ponad 1000m w dolinie z plantacjami.
Szlak północnego wybrzeża z Chã de Igreja do Ponta do Sol (5h), wzdłuż stromych urwisk i przez malowniczą wioskę Fontainhas. W pobliżu Curzinha da Garça plaża.
Mająca 388 km² i zamieszkała przez 13,5 tys. mieszkańców wyspa o charakterze górzystym. W XVIII wieku pełniła rolę stolicy, dając schronienie przed atakami piratów, tu też długo znajdowała się siedziba diecezji katolickiej i ośrodek szkolnictwa religijnego. Obecnie wyspa znajduje się na uboczu, ma względnie rzadkie połączenia lotnicze i promowe i słabo rozwiniętą sieć noclegową. Głównym zajęciem mieszkańców jest rolnictwo.
Mająca 227 km², jedna z najmniejszych wysp kraju, jednocześnie najbardziej zurbanizowana. Ma suchy, półpustynny klimat. Składa się z płaskiego wnętrza i skalistych gór na obrzeżach. Osadnictwo na wyspie rozwinęło się w XIX wieku, gdy Mindelo stało się ważnym punktem zaopatrzenia parowców. Miasto jest dziś uznawane za stolicę kulturalną kraju i skupia większość atrakcji turystycznych wyspy. Jest ono też punktem wypadowym na pobliską Santo Antão, nie posiadającą własnego lotniska. Charakter Mindelo jest odmienny od Santiago i przypomina bardziej klimaty latynoamerykańskie, organizuje też największy karnawał na całym archipelagu. Miasto jest kojarzone z muzyką, to tu żyła Cesária Évora. Dzięki odnowionemu nabrzeżu i marinie przyciąga statki wycieczkowe i żeglarzy. Innymi atrakcjami wyspy są punkty widokowe i plaże.
Republika Zielonego Przylądka dzieli się na 22 jednostki administracyjne zwane concelho (l.mn. – concelhos), są to:
Boa Vista
Brava
Maio
Mosteiros
Paúl
Praia
Porto Novo
Ribeira Brava
Ribeira Grande
Ribeira Grande de Santiago
Sal
Santa Catarina
Santa Catarina do Fogo
Santa Cruz
São Domingos
São Filipe
São Lourenço dos Órgãos
São Miguel
São Salvador do Mundo
São Vicente
Tarrafal
Tarrafal de São Nicolau
Wyspy posiadają liczne małe miasteczka. Jedynymi większymi są:
Praia – stolica kraju, 130 tys. mieszkańców. Dynamiczne miasto z historycznym centrum i afrykańskim charakterem.
Mindelo – uchodzące za kulturalną stolicę kraju, z kolonialną, XIX-wieczną architekturą, najlepszą w kraju mariną (uznaną za jedną z lepszych na kontynencie)
Transport na poszczególnych wyspach nie jest trudny i nie kosztuje nadmiernie dużo. Większym wyzwaniem są połączenia między wyspami.
Na wyspach działa siedem lotnisk, z czego cztery międzynarodowe:
Port Lotniczy im. Amílcara Cabrala, Espargos na wyspie Sal – największe lotnisko w kraju, zapewniające kilkadziesiąt połączeń z Europą, w tym liczne sezonowe i czarterowe. Z Polski aktualnie (2017) można dolecieć z Warszawy i Katowic. Wyspa posiada też codzienne połączenia z Wyspami Kanaryjskimi i niektórymi wyspami archipelagu.
Port Lotniczy im. Nelsona Mandeli w Prai na wyspie Santiago – obsługuje największą aglomerację i jednocześnie stolicę państwa. Posiada regularne połączenia z państwami europejskimi, afrykańskimi i amerykańskimi oraz wszystkimi wyspami archipelagu
Port Lotniczy im. Aristidesa Pereiry położony na wyspie Boavista w pobliżu Rabil – posiadające kilkadziesiąt połączeń stałych, sezonowych i czarterowych z Europą oraz wyspami Praią i Sal
Port Lotniczy im. Cesárii Évory w Mindelo na wyspie São Vicente, mające połączenia z Europą, Praią i Sal
Port Lotniczy São FelipePort Lotniczy São Felipe na wyspie Fogo
Port Lotniczy Maio
Port Lotniczy Preguiça na wyspie São Nicolau
Główną linią lotniczą zapewniającą transport pomiędzy wyspami są aktualnie linie lotnicze Binter CV, który zastąpił narodowego przewoźnika TACV. Państwowe linie lotnicze zostały sprywatyzowanie i sprzedane islandzkiemu przewoźnikowi Icelandair w listopadzie 2017 i przestały latać pomiędzy wyspami.
Alternatywnym sposobem przemieszczania się między wyspami są promy, w przypadku Bravy i Santo Antão jest to jedyny regularny transport. Największym przewoźnikiem są linie Fast Ferry, istnieje też kilku mniejszych przewoźników. Większość wysp posiada regularne połączenia promowe. Istnieje też możliwość skorzystania z promów towarowych, jednak jakość ich jest niższa, a także nie mają sprecyzowanego rozkładu i do niektórych wysp dopływają co kilka tygodni.
Po poszczególnych wyspach łatwo poruszać się taksówkami oraz minibusami (tzw. aluguerami), można też wynająć samochód. Jakość sieci drogowej się stale poprawia, jednak jest różna w zależności od wyspy. Cechą charakterystyczną są drogi brukowane, budowane powszechnie w pierwszej połowie XX wieku. Na Sal i Boaviście popularne są przejazdy samochodami 4x4 po pustynnych zakątkach. Także liczne hotele oferują możliwości transferu z lotniska, lub dojazdu do atrakcji. Należy uważać na taksówkarzy znacząco zawyżających ceny i sprawdzić przed wyjazdem ile aktualnie powinno się płacić za dojazd z lotniska.
W Mindelo i Prai istnieje rozwinięta sieć autobusów miejskich, jednak informacja pasażerska jest bardzo skromna i bez znajomości miasta trudno dowiedzieć się gdzie jadą konkretne linie.
Językiem urzędowym jest portugalski, językiem ojczystym większości mieszkańców jest język kreolski powstały ze zmieszania portugalskiego z językami afrykańskimi oraz w niewielkim stopniu francuskim i angielskim. Każda wyspa posiada swój własny dialekt. Wielu mieszkańców zna podstawy francuskiego, w mniejszym stopniu angielskiego, niektórzy potrafią porozumieć się po włosku, hiszpańsku, lub niemiecku. W miejscowościach turystycznych nie powinno być problemu ze znalezieniem osoby mówiącej choć trochę po angielsku, warto jednak nauczyć się podstawowych zwrotów kreolskich i/lub portugalskich.
Walutą kraju jest escudo, na stałe powiązane wartością z euro (1€ = 110,2 CVE). Mieszkańcy wyspy Sal powszechnie akceptują płatności w euro. Escudo można uzyskać tylko na wyspach i zgodnie z prawem nie wolno go wywozić (co jednak nie jest kontrolowane). Ze względu na konieczność importu żywności, ceny nie odbiegają od europejskich.
Popularną pamiątką są bransoletki z nazwą kraju, albo jego nieoficjalnym mottem „no stress”. Warto zakupić lokalne wino, czy kawę.
Ciekawym przeżyciem jest pójście na targowisko. Szczególnie znane są w Prai i Assomadzie, a także Mindelo.
Tradycyjna kuchnia wysp jest prosta i łagodna, co się wiąże z niewolniczą historią i ograniczonym dostępem do ziemi uprawnej. Można zaobserwować pewne różnice regionalne. Narodowym daniem kabowerdyjskim jest Catchupa (czyt. kaczupa) z kukurydzy i ziemniaków z dodatkami warzyw, mięsa, kurczaka, czy ryb. W wielu wioskach rybackich można zjeść świeżo złowione ryby. Santo Antão, czy Fogo są znane z owoców (banany, chlebowce itp.), czy z upraw trzciny cukrowej i kawy. Na wulkanie Fogo produkuje się też wino. Popularnym alkoholem jest grog, będący odmianą rumu.
Wyspy posiadają względnie rozwiniętą sieć noclegową, różniącą się jednak między wyspami. Na Sal i Boaviście dominują duże kompleksy hotelowe, w pozostałej części kraju pensjonaty i pokoje gościnne. Jakość noclegu może też być różna.
Kraj należy do najbezpieczniejszych w Afryce i nie odbiega standardem od sporej części Europy. Głównym problemem mogą być: naciąganie i kradzieże kieszonkowe. Warto stosować standardowe zasady bezpieczeństwa. Przejawy rasizmu wobec białych są bardzo rzadkie, w niektórych regionach jednak osoby o jaśniejszym kolorze skóry mogą być uznane za „bogate”, przez co handlarze i taksówkarze mogą próbować zawyżać ceny, lub dość natrętnie nagabywać. Za nieco bardziej niebezpieczne uważa się niektóre przedmieścia Mindelo i Prai, na wszelki wypadek warto unikać samotnych spacerów po bocznych uliczkach po zmroku.
Należy przed wyjazdem wykupić odpowiednie ubezpieczenie. Na wyspach są tylko trzy większe szpitale, są jednak coraz liczniejsze przychodnie i punkty pierwszej pomocy. Rozwijany jest też, przy wsparciu rządu Słowenii, system diagnozowania na odległość, aktualnie dostępny na każdej wyspie. Bardziej odludne miejsca mogą mieć problem z szybkim dostępem do pomocy medycznej, szczególnie na wyspach Santo Antão i Brava, nie posiadających lotnisk.
Na wyspach nie ma niebezpiecznych zwierząt. Jedynie ukąszenie skolopendry (sampé), przypominającej dużą stonogę, może być bardzo nieprzyjemne. Mimo, iż jej użądlenie nie jest śmiertelne, to w skrajnych przypadkach może wiązać się z powikłaniami. Zazwyczaj jednak kończy się na kilkudniowym obrzęku. Warto zwracać uwagę, czy nie ma jej rano w butach.
Do wybrzeży wysp sporadycznie przypływają większe rekiny. Ostatni znany atak na nurka nastąpił w 2001 r.
Odsetek zarażonych HIV jest bardzo niski, zagrożenie chorobami tropikalnymi (w tym malarią) jest niskie, choć w cieplejszych miesiącach zdarzają się pojedyncze przypadki.
Niektórzy turyści mogą dostać niestrawności pokarmowej. Warto zaopatrzyć się w odpowiednie lekarstwa.
.svg)
.jpg)
