Pobiedziska

Pobiedziska
kamieniczki w rynku w Pobiedziskach
Herb
Informacje
Państwo	Polska
Region	województwo wielkopolskie
Powierzchnia	8,96 km²
Ludność	8879
Nr kierunkowy	(+48) 61
Kod pocztowy	62-010,
Strona internetowa

Pobiedziska – miasto w Polsce, w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pobiedziska. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa poznańskiego.

Ulica Kazimierza Odnowiciela w Pobiedziskach. Główna ulica handlowa Pobiedzisk – ul. Kazimierza Odnowiciela

Pomnik Powstańców Wielkopolskich znajdujący się na rynku

Pobiedziska, ul. W. Jagiełły 23, kościół ewangelicki obecnie rzymsko-katolicki pw. Św. Ducha z I poł. XIX w.

Pobiedziska, dzwonnica drewniana przy kościele parafialnym p.w. św. Michała Archanioła, XIX w.

Informacje

Współrzędne geograficzne: 52°29′N, 17°16′E

Miasto na Pojezierzu Gnieźnieńskim, przy drodze krajowej nr 5, liczące ok. 8 800 mieszkańców. Obecnie niewielki ośrodek przemysłowy.

Historia

W przeszłości osada przy trakcie z Poznania do Gniezna niedaleko Ostrowa Lednickiego. Z racji położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Według miejscowej tradycji Kazimierz I Odnowiciel nadał w 1048 r. niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa pobieda (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze zwycięską bitwą (bitwa pod Pobiedziskami), którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem Mazowsza Masławem.

Pierwsza wzmianka z 1233 r., w 1257 r. Przemysł I nadał Pobiedziskom prawa miejskie, dzięki czemu miasto należy do grupy najwcześniejszych wielkopolskich lokacji. Wtedy też powstało regularne rozplanowanie miasta, typowe dla tych jednostek osadniczych. Miasto rozwijało się, mieszkańcy bogacili się na produkcji i handlu - informacje o tym są zawarte w źródłach z 1. poł. XV w.

Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Pobodis wymieniona jest łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1278 r. sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława oraz Przemysła II.

W 1331 r. Krzyżacy splądrowali i zniszczyli miasto. Wstrzymało to na krótki czas jego rozwój, jednak wkrótce zaczęła się odbudowa stanu gospodarczego, uzupełniona rozwojem infrastruktury.

Pobiedziska często odwiedzał król Władysław II Jagiełło, w 1423 r. ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w okresie wojny 13-letniej, Pobiedziska wysłały 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne.

W drugiej połowie XVI w. rozpoczyna się okres upadku gospodarczego Pobiedzisk. Pożary w roku 1561 i 1579, epidemia cholery (1625), potop szwedzki (1655), powojenna anarchia oraz kolejna epidemia przerwały rozwój Pobiedzisk na długie lata.

Dopiero pod koniec XVII w. do miasta i okolic napłynęli osadnicy, którzy zaczęli budować nowe domy, warsztaty i sklepy oraz zagospodarowywać leżącą odłogiem ziemię. Proces odbudowy i stabilizacji gospodarczej przerwała północna (1700-1721). Pod jej koniec napłynęli nowi osadnicy ze Śląska i Niemiec, którzy założyli osady nazywane Olędrami, to pobudziło rozwój miasta, a w szczególności handlu i rzemiosła.

Po II rozbiorze Polski (1793) znalazły się w zaborze pruski. Z dokonanego przez nowe władze spisu wynikało, że w mieście było 156 domów, w których mieszkało 791 osób. Funkcjonowało między innymi 106 warsztatów rzemieślniczych, 2 gospody z zajazdami, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wszystkie ulice były brukowane. Ludność Pobiedzisk w latach niewoli walczyła o zachowanie polskości, m.in. zakładając w 1866 r. Kółko Rolnicze, którego głównym celem było upowszechnianie wiedzy rolniczej i udzielanie pomocy małym gospodarstwom rolnym, założono w 1908 r. Spółdzielnię Rolniczo-Handlową Rolnik i w 1905 r. Banku Ludowy. Oprócz tego aktywną działalność prowadziły towarzystwa patriotyczne, np. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Koło Śpiewacze im. B. Dembińskiego, Katolickie Towarzystwo Robotników i Towarzystwo Przemysłowców. Mieszkańcy wzięli udział w powstaniu wielkopolskim. Batalion z Pobiedzisk (około 400 osób) złożył na Rynku w dniu 13 kwietnia 1919 r. uroczystą przysięgę, którą odbierał generał Józef Dowbor-Muśnicki.

W dwudziestoleciu międzywojennym mimo, że był to okres ogólnego zubożenia ludności, w mieście pobudowano strażnicę, strzelnicę, boisko sportowe oraz urządzono plażę i przystań wodną nad Jeziorem Biezdruchowo. Wybudowano ratusz w stanie surowym, wykonano kanalizację burzową oraz ułożono płyty chodnikowe na głównych ulicach. Przed wybuchem wojny miasto liczyło 4255 mieszkańców, z których 157 było narodowości niemieckiej i 4 żydowskiej. Na terenie miasta działalność prowadziło ponad 70 warsztatów rzemieślniczych i 67 sklepów.

Podczas II wojny światowej Niemcy natychmiast po wkroczeniu na początku września 1939 r. zaczęli od razu wdrażać politykę terroru i eksterminacji. Przejawiała się ona wysiedleniami, zsyłką do obozów koncentracyjnych oraz karami śmierci i więzienia ( zginęło w okresie okupacji ponad 50 mieszkańców). 22 stycznia 1945 r. 45 Brygada Pancerna Gwardii, dowodzona przez płk. Nikitę Morgunowa, wyzwoliła Pobiedziska, wkraczając do miasta od strony Gniezna.

Po wojnie miasto rozwijało się bardzo wolno, dopiero w połowie lat 70. XX w. nastąpiło ożywienie gospodarcze. Obecnie przy rynku i przyległych ulicach możemy oglądać domy z 1. poł. XIX w. a na rynku pomnik powstańców wielkopolskich (twórca Julian Boss-Gosławski, 1986).

Nad Jeziorem Biezdruchowo (49 ha) ośrodek sportowy.

Zabytki

• Kościół św. Michała, wczesnogotycki z XIII/XIV w., odbudowany po spaleniu w czasie najazdu krzyżackiego w 1331, przebudowany w 1579-1598. Wnętrze nakryte drewnianym stropem. W ołtarzu głównym z pocz. XIX w. obraz św. Michała Archanioła z 1621 r. oraz późnogotycka rzeźba MB Bolesnej z 2. połowy XV w. W ceglanych murach kościoła ponad 1 000 (najwięcej w Wielkopolsce) zagadkowych „dołków”, które najprawdopodobniej powstawały podczas krzesania ognia w Wielką Sobotę. Przy kościele drewniana dzwonnica z XIX w.
• Klasycystyczny kościół poewangelicki pw. św. Ducha z 1. poł. XIX w. siedziba Parafii Świętego Ducha w Pobiedziskach
• Zespół zabudowań klasztornych Sióstr Sacre Coeur (po 1921, Julian Puterman-Sadłowski) - tzw. Polska Wieś.
• W pobliżu zrekonstruowany w 2002 cmentarz żydowski.
• Domy z XIX w.
• Ratusz z lat 30. XX w.
• Wikariat zbudowany w roku 1820.
• Plebania zbudowana w roku 1887.
• Zabytkowa dzwonnica zbudowana w XIX w.
• 2 zabytkowe szkoły.
• Dom katolicki zbudowany przez bank ludowy w 1910 r.
• Dworzec kolejowy.
• Gazownia miejska zbudowana w 1905 r.
• Rynek miasta z XIX w.

Ciekawostki

Skansen Miniatur Szlaku Piastowskiego, położony w dolinie rzeki Głównej, przy szosie do Poznania. Powstał w 1998 r., na wzór holenderskiego Madurodamu. Prezentowanych jest 35 makiet obiektów, głównie ze Szlaku Piastowskiego. Miniatury wykonane są z tworzywa sztucznego, w skali 1:20, i wiernie oddają budowle. Jest tu m.in. poznański Stary Rynek, rynek w Pobiedziskach, katedry: w Gnieźnie i Poznaniu, pałace: w Czerniejewie, Antoninie, Lubostroniu i Rogalinie, liczne kościoły.