Goleszów

Z Wikipodróży
Goleszów

Goleszów – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego.

Herb Goleszowa
Urząd gminy Goleszów
Kościół św. Michała Archanioła; zdjęcie źle wykonane, bez zachowania perspektywy, budowla "wali się"
Zabytkowy kościół ewangelicki w Goleszowie
Gminny Ośrodek Kultury
Przedszkole
Szkoła Podstawowa i Gimnazjum
Gminne Centrum Informacji, dawna dyrekcja cementownii
Ruiny cementowni
Ochotnicza Straż Pożarna Goleszów
Goleszów Dworzec kolejowy
kompleks skoczni narciarskich w LKS Olimpia
Jezioro Ton

Informacje[edytuj]

Miejscowość składa się z 3 sołectw:

  • Goleszów Dolny 1520 mieszkańców
  • Goleszów Górny 1637 mieszkańców
  • Goleszów Równia – położone we wschodniej części miejscowości, na granicy z Ustroniem; 886 mieszkańców

Powierzchnia miejscowości wynosi 1211 ha i mieszka tam 4045 osób, czyli gęstość zaludnienia wynosi 334 osób/km².

Wieś rozciąga się na wysokościach od 320 do 450 m n.p.m.

Współrzędne geograficzne: 49°44′06″N 18°44′11″E

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie bielskim.

Historia[edytuj]

Goleszów to jedna z najstarszych miejscowości na Śląsku Cieszyńskim. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 r. wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza I opolskiego dla klasztoru norbertanek (premonstrantek) w Rybniku, w którym wymieniono około 30 miejscowości mających im płacić dziesięcinę. Pośród 14 miejsowości kasztelanii cieszyńskiej wymieniony jest również Goleszów jako Goles(u)ou(v)o. W okresie rozbicia dzielnicowego należała do księstwa opolsko-raciborskiego. Po rozdrobnieniu feudalnym w 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazł się również Goleszów. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, a od 1526 r. po objęciu tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii). Około 1580 r. wieś zamieszkiwało 39 osiadłych rolników, poddanych księcia cieszyńskiego. W 1880 roku w Goleszowie było 1169 mieszkańców i 148 domów.

Według spisu ludności z 1900 r. w 224 budynkach w Goleszowie na obszarze 1209 hektarów mieszkało 2097 osób, ( gęstość zaludnienia 173,4 osób/km). Z tego 774 (36,9%) mieszkańców było katolikami, 1271 (60,6%) ewangelikami (luteranami), 51 (2,4%) wyznawcami judaizmu a 1 innej religii lub wyznania. 1803 (86%) było polsko-, 123 (5,9%) niemiecko-, 33 (1,6%) czeskojęzycznymi a 10 (0,5%) posługiwało się innym językiem.

Znaczny rozwój miejscowości miał związek z budową linii kolejowych BielskoCieszyn oraz Goleszów−Ustroń oddanych w roku 1888, dzięki czemu Goleszów stał się ważnym węzłem kolejowym.

W latach 1898−1989 działała tu Cementownia "Goleszów". Do momentu jej upadku zatrudniona w niej była większa część mieszkańców miejscowości, którzy - inaczej niż w okolicznych wsiach - żyli z pracy pozarolniczej. W 1970 r. powstał tu oddział Fabryki Urządzeń Elektrycznych "Celma", która specjalizowała się w produkcji elektronarzędzi.

W początku lat 30. XX w. na wznoszącej się nad miastem Górze Chełm powstała pierwsza na polskim Śląsku szkoła szybowcowa.

Dojazd[edytuj]

Przez Goleszów kursują autobusy w kierunku Cieszyna, Ustronia, Wisły, Jaworzynki i Koniakowa. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 191 GoleszówWisła Głębce. W mieście znajduje się stacja kolejowa Goleszów.

Zabytki[edytuj]

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe:

  • kościół ewangelicki z 1877 r. (nr rej.: 934/68 (R/581/60) z 24.10.1967 oraz A-275/78 z 9.02.1978) na ulicy Spółdzielczej 9
  • plebania przy kościele św. Michała Archanioła z XVIII w. (nr rej.: 145/60 (R/585/60) z 27.02.1960 oraz A-288/78 z 30.03.1978)
  • dawna szkoła parafialna nr 36 z XIX w. (nr rej.: 935/68 (R/583/60) z 24.10.1967 oraz A-289/78 z 30.03.1978)

Warto zwiedzić[edytuj]

W centrum Goleszowa zobaczymy punkt prezentacji stroju cieszyńskiego w Gminnym Ośrodku Kultury, stanowiący początek Okrężnej Trasy Rowerowej „Śladami Stroju Cieszyńskiego". Warto podkreślić, że w podziemiach goleszowskiego Gminnego Ośrodka Kultury znajduje się również Izba Pamięci Oświęcimskiej, upamiętniająca fakt istnienia w Goleszowie podczas II wojny światowej filii KL Auschwitz-Birkenau (zwiedzanie izby możliwe jest po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym - tel. 33 4790521).

W Goleszowie Równi, w Domu Ludowym znajduje się Izba Spadochroniarzy Polskich, gdzie można zobaczyć pamiątki i modele samolotów (po uprzednim kontakcie telefonicznym - informacji udziela Punkt Informacji Turystycznej w Goleszowie).

Przyroda[edytuj]

Miłośnikom przyrody polecam odwiedzenie rezerwatu leśnego „Zadni Gaj", utworzonego w 1957 r. Na stokach wzgórza Zagój w buczynie karpackiej rosną wspaniałe okazy cisa pospolitego, objętego ochroną.

Turystyka[edytuj]

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

Sport[edytuj]

Na terenie Goleszowa znajduje się także niewielki kompleks skoczni narciarskich należących do klubu Olimpia Goleszów.

W Goleszowie urodził się Apoloniusz Tajner, narciarz klasyczny, trener, prezes Polskiego Związku Narciarskiego.

Gdzie dalej[edytuj]

  • Zwiedzając Gminę Goleszów warto odwiedzić Cisownicę, gdzie na zboczu Goruszki, niedaleko zabytkowego cmentarza, znajduje się Izba Regionalna „U Brzezinów" (Cisownica 116, tel. 33 8528814, czynne codziennie po uprzednim kontakcie telefonicznym), w której zgromadzono wystrój, sprzęty i wyposażenie domu w dawnym wiejskim stylu. Izba Regionalna znajduje się na Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła.
  • W Cisownicy także (jak w Koniakowie) koronczarki tworzą niepowtarzalne koronki. Niektóre koronki mają postać ekslibrisów i wykonały je na prośbę i według projektu twórcy i popularyzatora ekslibrisów z Sopotu Józefa Golca
  • Miasteczko pszczół

Z kolei w odległym o kilka kilometrów Dzięgielowie warto zwiedzić Miasteczko Pszczele Jana Gajdacza na Mołczynie (ul. Pasieczna 12, tel. 33 5829395, wjazd od Lesznej Górnej). Jan Gajdacz z zawodu jest cieślą i kołodziejem, ale od 1957 r. zajmuje się pszczelarstwem. Początkowo zorganizował pasiekę przy swoim domu, ale po kilku latach zamienił nieczynny kamieniołom położony na granicy Lesznej Górnej i Dzięgielowa w urocze pszczele miasteczko z ulami w kształcie domków inspirowanych architekturą beskidzką. To niezwykłe miejsce odwiedzają goście nie tylko z Polski, ale też z Czech i Słowacji.

  • Przy jedynym skrzyżowaniu we wsi Dzięgielów stoi zamek (www.zamek-dziegielow.pl ul. Zamkowa 38, tel. 33 8231996) zbudowany pod koniec XV w., wielokrotnie przebudowywany, odbudowany na nowo po pożarze w XIX w., obecnie w niewielkim stopniu przypomina swym kształtem pierwotne założenie zamkowe. Stanowi własność prywatną i wstęp jest ograniczony, ale przy okazji warto przynajmniej zerknąć na ślady przeszłości.

Strona internetowa: www.goleszow.pl, www.infotur.olza.pl


Geographical Coordinates