Charłupia Mała

Charłupia Mała – wieś położona w Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Sieradz, nad rzeczką Mesznik (Myją), lewym dopływem Warty, w odległości 5 km od Sieradza. Do 1954 r. istniała gmina Charłupia Mała. W latach 1975-1998 miejscowość znajdowała się w województwie sieradzkim.

Współrzędne geograficzne: 51°37′N 18°41′E

Wieś była głównym majątkiem słynnego rodu Świnków, z którego wywodził się arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka (zm. 1324), jeden z najwybitniejszych polityków średniowiecznej Polski, propagator polskiej świadomości narodowej. Wieś wspomniana po raz pierwszy w 1339 r. podczas procesu przeciwko Krzyżakom, którzy spalili ją w 1331 r., a świadkiem w tym procesie był Walerian, pleban z Charłupi Małej. Później wieś była w posiadaniu Biskupskich, Walewskich, Zabłockich i Bemów.

W latach 1800-1828 wieś słynęła z wyrobu piwa.

Podczas II wojny światowej od Charłupi Małej w powiecie sieradzkim w 1940 r. zaczęło się wysiedlanie chłopów, aby opróżnić gospodarstwa dla tzw. Niemców wołyńskich.

We wsi znajduje się zabytkowy neogotycki kościół pw. Narodzenia NMP z lat 1907-1916, zbudowany wg projektu Stefana Szyllera – na miejscu poprzednich kościołów drewnianych (w 1457 r. o istniejącym tu drewnianym kościele pisano jako o dawno stojącym). Ma bardzo wysoką (54 m) wieżę, zwieńczoną koroną w górnej części. Wzniesiony z cegły, trzynawowy, halowy, oszkarpowany, o wyjątkowej harmonii kształtów. Nazywany potocznie „wiejską katedrą” jest sanktuarium Matki Boskiej Charłupskiej, zwanej Księżną Sieradzką, i jest odwiedzany licznie przez pątników. Na obrazie – jako wota – umieszczono dar Jakuba Bema, stryjecznego brata gen. Józefa Bema: dwa orły polskie haftowane srebrem, pochodzące z paradnego czapraka lub ze sztandaru polskiego, z czasów, kiedy wieś była własnością rodziny Bemów. Orły te posłużyły za główny motyw dekoracyjny prof. Wiktorowi Zinowi, gdy projektował wystrój wnętrza świątyni.

Szereg cennych elementów wyposażenia pochodzi z dawnych kościołów w tym późnogotycka (1538) kamienna chrzcielnica z napisem wotywnym i herbami: Lis (herb szlachecki), Jelita (herb szlachecki), Jastrzębiec (herb szlachecki) i Poraj (herb szlachecki). Także cenne tkaniny, wśród nich ornat z pasa słuckiego z XVIII w. i kapa z pasa kontuszowego.

Na ścianie między nawą główną a prezbiterium późnogotycka rzeźbiona Pieta z XV w.

W 1981 r. zawieszono w prezbiterium dwa tryptyki autorstwa Stanisława Pabisiaka z Krakowa ze scenami nawiązującymi do historii ziemi sieradzkiej.

Wspomnieć należy szlachetny czyn mieszkańców wsi podczas powstania listopadowego 1831 r., którzy na potrzeby Ojczyzny ofiarowali złote i srebrne wota oraz naczynia kościelne.

Na cmentarzu przy głównej alejce granitowy grobowiec z czarną marmurową tablicą barona Stanisława Graevego (1868-1912) znanego krajoznawcy współtwórcy Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i jego żony Franciszki ze Ślaskich (1876-1918).

W pobliżu kościoła nad rzeczką Mesznik znajdują się relikty późnośredniowiecznego gródka na kopcu z 1 poł. XIV w.